Bài soạn siêu ngắn ngữ văn 10 cánh diều bài Đất nước

[toc:ul]

[CHUẨN BỊ] Câu 1: Nhân vật trữ tình là ai và bộc lộ cảm xúc về điều gì?

Trả lời: Bộc lộ được những tình cảm, suy nghĩ sâu sắc về đất nước, quê hương.

[CHUẨN BỊ] Câu 2: Bài thơ có các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ đặc sắc nào? Các yếu tố đó có tác dụng ra sao trong việc bộc lộ cảm xúc, suy ngẫm,...của tác giả?

Trả lời: 

• Hình ảnh thơ giàu sức gợi, câu thơ giàu tính nhạc, phép điệp, giọng thơ sôi nổi, phép đối lập.
• Tác dụng: khắc họa bức tranh đất nước, tình yêu,  niềm tự hào, truyền thống anh hùng, bất khuất của dân tộc ta.

[CHUẨN BỊ] Câu 3: Cảm hứng chủ đạo và chủ đề của bài thơ là gì?

Trả lời: 

• Cảm hứng chủ đạo: Đất nước được cảm nhận trong chiều dài của những năm tháng kháng chiến trong không gian rộng lớn. 
• Chủ đề: tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương, đất nước.

[CHUẨN BỊ] Câu 4: Tìm hiểu những thông tin về nhà thơ Nguyễn Đình Thi và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm.

Trả lời: 

• Nhà thơ Nguyễn Đình Thi là một nghệ sĩ đa tài có bản sắc  riêng, vừa tự do phóng khoáng có những suy tư về con người tình yêu.
• HCST: Từ 1948 đến 1955. Đây là thời gian ông trải nghiệm, trưởng thành cùng Đất Nước trong kháng chiến chống Pháp lần 2.

[CHUẨN BỊ] Câu 5: Em biết những bài thơ nào viết về đất nước? Ấn tượng, cảm xúc, suy nghĩ,...mà những bài thơ đó gợi ra cho em là gì?

Trả lời: 

Bài thơ Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm) giúp em hiểu được tình yêu quê hương đất nước, những nét đẹp lịch sử, văn hóa của dân tộc.

[ĐỌC HIỂU] Câu 1: Khổ 1,2: Nhân vật trữ tình hiện lên qua những từ ngữ nào? Hãy hình dung về Hà Nội và "người ra đi" trong hoài niệm của nhân vật trữ tình.

Trả lời:

Từ ngữ: "tôi", "người ra đi".

Đó là hình ảnh người quyết tâm, dứt khoát ra đi nhưng những lưu luyến thì vấn ở lại, cho thấy được sự gắn bó sâu nặng với Hà Nội, với đất nước.

[ĐỌC HIỂU] Câu 2: Khổ 3: Chú ý độ dài của các dòng thơ, phép điệp, phép liệt kê, hiệp vấn, giọng điệu và cảm xúc của nhân vật trữ tình. Hình dung bức tranh đất nước trong "mùa thu nay" qua cảm nhận của nhân vật trữ tình.

Trả lời:

• Phép điệp: Trời xanh đây là của chúng ta/ Núi rừng đây là của chúng ta.
• Phép liệt kê: những cánh đồng thơm mát, những ngả đường bát ngát, những dòng sông đỏ nặng phù sa..những người chưa bao giờ khuất, những buổi ngày xưa vọng nói về.
• Giọng điệu: giọng thơ sôi nổi, cảm xúc dạt dào, trữ tình.

Bức tranh mùa thu độc lập, tự chủ, có thể thấy tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất của nhân vật trữ tình.

[ĐỌC HIỂU] Câu 3: Chú ý tác dụng của biện pháp điệp từ trong đoạn này.

Trả lời:

Cánh đồng quê – chảy máu; Dây thép gai – đâm nát trời chiều; Bát cơm chan đầy nước mắt; Đứa đè cổ - đứa lột da.

[ĐỌC HIỂU] Câu 4: Từ khổ 5 - 10: Những dòng thơ nào chủ yếu thể hiện cảm nhận về: Đất nước đau thương, căm hờn? Đất nước quật cường, anh dũng?

Trả lời:

• Đất nước đau thương, căm hờn: Đã ngời lên nét mặt quê hương/ Đã bật lên những tiếng căm hờn; Bát cơm chan đầy nước mắt/ Đứa đè cổ đứa lột da.
• Đất nước quật cường, anh dũng: xiềng xích chúng bay không khóa được/ Trời đầy chim và đất đầy hoa; Súng đạn chúng bay không bắn được/ Lòng dân ta yêu nước thương nhà; Súng nổ rung trời giận dữ/ Người lên như nước vỡ bờ; Người Việt Nam từ máu lửa/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

[ĐỌC HIỂU] Câu 5: Lưu ý thông tin về thời gian sáng tác.

Trả lời: Bài thơ là sự tổng hợp của tác phẩm đã được sáng tác trước đó.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 1: Bài thơ Đất nước có thể được chia làm mấy phần? Cảm xúc của nhân vật trữ tình có sự thay đổi như thế nào qua các phần này? Từ đó, hãy nêu cảm hứng chủ đạo của bài thơ.

Trả lời:

• Bài thơ Đất nước có thể được chia làm 2 phần:
• Cảm hứng chủ đạo: Đất nước được cảm nhận trong chiều dài của những năm tháng kháng chiến trong không gian rộng lớn.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 2: Mùa thu Hà Nội trong quá khứ hiện lên như thế nào trong 7 dòng đầu của bài thơ? Hình ảnh nào em thấy ấn tượng nhất? Vì sao?

Trả lời:

Mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của tác giả là một bức tranh chân thực khi mang đậm đặc trưng mùa thu Hà Nội, đẹp nhưng lại man mác buồn.

Hình ảnh 4 câu thơ thể hiện hồn thu Hà Nội. vẽ lên một Hà Nội thật đẹp, thật gợi cảm trong cái buồn hắt hiu, vắng lặng của Hà Nội những năm bị giặc chiếm đóng.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 3: Hãy phân tích cảm xúc của nhân vật trữ tình trong "mùa thu nay". Tại sao có sự khác nhau khi cảm nhận về mùa thu giữa hai khổ thơ đầu và khổ thơ thứ ba?

Trả lời:

Đó là tiếng reo vui trước mùa thu hiện tại độc lập, hạnh phúc, tràn đầy sức sống, nhân vật trữ tình vui vẻ, hạnh phúc như cất tiếng ca hòa trong sự phấn chấn của tạo vật phấp phới, thiết tha. 

Có sự khác nhau là do sự cảm nhận của tác giả về một mùa thu hoài niệm và một mùa thu của cách mạng, mùa thu độc lập vui tươi, phấn chấn.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 4: Những dòng thơ nào thể hiện sâu sắc, ấn tượng nhất về đất nước đau thương, quật cường trong chiến tranh? Cách diễn tả, thể hiện của nhà thơ có gì độc đáo?

Trả lời:

Những dòng thơ:: Những đêm dài hành quân nung nấu/ lòng dân ta yêu nước thương nhà; Ôm đất nước những người áo vải / Đã đứng lên thành những anh hùng, Nước Việt Nam từ máu lửa / Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.

Cho ta thấy hình ảnh sáng tạo, gợi hình gợi cảm, biện pháp đối lập khéo léo, khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn bao trùm.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 5: Trình bày cảm nhận của em về hình tượng đất nước được khắc họa trong khổ thơ cuối.

Trả lời:

Khổ thơ kết thúc là những hình ảnh có thực về những người dân từ bùn đất đứng lên nhưng đồng thời cũng là sự khái quát về tương lai tươi sáng của dân tộc. Khổ thơ như là  một sự khám phá về chủ nghĩa anh hùng của đất nước, từ bùn lầy của nô lệ, từ đau thương quật khởi chiến thắng vang dội.

[TRẢ LỜI CÂU HỎI] Câu 6: Trong bài thơ, nhân vật trữ tình xưng "tôi", sau đó chuyển sang xưng "ta" ("chúng ta"). Theo em, việc thay đổi hai đại từ này có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Việc thay đổi hai đại từ này chỉ sự chuyển biến từ cái tôi trữ tình mang tính cá nhân đến chúng ta - đại diện cho một tập thể đều mang ý nghĩa cùng thể hiện tình yêu tha thiết, niềm tự hào về quê hương đã được độc lập, có truyền thống anh hùng, bất khuất.