Bài soạn siêu ngắn ngữ văn 10 cánh diều bài Xúy Vân giả dại (Trích chèo Kim Nham)

[toc:ul]

[Chuẩn bị] Câu 1: Văn bản kể lại sự việc gì và diễn biến của sự việc đó như thế nào?

Trả lời: 

Văn bản kể lại sự việc Thúy Vân giả dại.

Diễn biến sự việc:

• Kim Nham đựơc huyện Tể gả con gái là Xúy Vân, một cô gái nết na, thùy mị
• Trong khi chồng xa nhà, Xúy Vân bị Trần Phương tán tỉnh và xui nàng giả dại để thoát khỏi Kim Nhan
• Thúy Vân giả điên, Kim Nham hết lòng chạy chữa không được đành trả tự do cho nàng. Trần Phương bội hứa, Xúy Vân đau khổ và điên thật
• Kim Nham thành đạt, được bổ làm quan. Nhận ra vợ cũ điên dại phải đi ăn xin, Kim Nham bỏ nén bạc và nắm cơm sai người đem cho, Xúy Vân nhận ra và xấu hổ nhảy xuống sông tự vẫn.

[Chuẩn bị] Câu 2: Nhân vật chính trong văn bản là ai? Nhân vật được thể hiện qua các chi tiết ngôn ngữ, hành động, tâm trạng,...như thế nào?

Trả lời: 

Nhân vật chính trong văn bản: Xúy Vân.

- Con gái của huyện Tề, đảm đang, khéo léo, được gả cho Kim Nham.

- Nghe lời xui giả điên để giải thoát khỏi Kim Nham của Trần Phương, sau bị Trần Phương bội hứa, từ giả điên thành điên thật.

- Xúy Vân đi ăn xin, Kim Nham bắt gặp bèn sai người đem nén bạc và nắm cơm cho nàng, biết được Xúy Vân xấu hổ, đau đớn, nhảy xuống sông tự vẫn.

[Chuẩn bị] Câu 3: Văn bản có các chỉ dẫn sân khuẩn, các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ,...nào được sử dụng? Các chỉ dẫn, biện pháp,...đó giúp em hình dung ra bối cảnh, hành động, tâm trạng,..của nhân vật ra sao?

Trả lời:  

• Các chỉ dẫn được đặt trong ngoặc đơn; các số chủ thích.
• Biện pháp tu từ: ẩn dụ, so sánh, điệp ngữ.

[Đọc hiểu] Câu 1: Chú ý các chỉ dẫn sân khấu (in nghiêng trong ngoặc đơn) và ngôn ngữ của nhân vật để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân.

Trả lời: 

Để hình dung hành động, cảm xúc, tâm trạng của Xúy Vân: nói lệch, vỉa, hát quả giang, đế.

[Đọc hiểu] Câu 2: Cách dùng từ ngữ trong lời hát của Xúy Vân ở đoạn này có gì độc đáo?

Trả lời: 

Nửa điên dại, ngô nghê, nửa chân thực, tỉnh táo, rất giàu hình ảnh, nhiều ngụ ý.

[Đọc hiểu] Câu 3: Trong lời xưng danh, Xúy Vân kể điều gì về bản thân?

Trả lời: 

Một người dại dột, tài cao nhưng lại phụ Kim Nham say đắm Trần Phương, nghe theo lời xui dại của hắn là giả điên, để thoát khỏi chồng, cuối cùng từ chỗ giả điên thành điên thật.

[Đọc hiểu] Câu 4: Chú ý các hình ảnh thể hiện tình cảnh, mơ ước và tâm trạng của Xúy Vân

Trả lời: 

Thể hiện tâm trạng lạc lõng, vô nghĩa trong gia đình chồng, nỗi thất vọng trước mâu thuẫn giữa ước mơ hạnh phúc gia đình đầm ấm, tâm trạng uất ức, cơ đơn, quẫn bách, nàng cô đơn, tủi phận vì không có người chia sẻ.

Câu 5: Hình dung điệu múa, lời hát của Xúy Vân trên sân khấu

Trả lời: 

Điệu múa Xúy Vân cho thấy là một cô gái đảm đang, khéo léo "điệu múa bắt nhện, xe tơ, dệt củi". 

Câu 6: Xúy Vân than về điều gì? Chú ý biện pháp ẩn dụ trong đoạn hát sắp.

Trả lời: 

Xúy Vân than về nỗi nhỡ về người tình, trằn chọc không thể ngủ được, lưu luyến mỗi tình xưa. 

Biện pháp tu từ ẩn dụ: thể hiện trạng thái ấm ức, cô đơn, quẫn bách, gợi tả tình cảnh bế tắc, phản ánh sức nặng của áp lực từ nhiều phía.

Câu 7: Chú ý những điều ngược đời, phi thực tế trong câu hát của Xúy Vân.

Trả lời: 

Những điều ngược đời, phi thực tế trong câu hát của Xúy Vân: 

“Chiếc trống cơm, ai khéo vỗ nên bông,

......

Cưỡi con gà mà đi đánh giặc!”

[Trả lời câu hỏi] Câu 1: Tác giả dân gian đã sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu nào để kể lại sự việc "Xúy Vân giả dại"?

Trả lời: 

- Lối nói: như nói lệch, vỉa, nói điệu sử rầu, nói.

- Làn điệu: Quá giang, con gà rừng, sắp, sa lệch, hát ngược.

- Vũ điệu: Múa điệu bắt nhện, xe tơ, dệt cửi.

- Chỉ dẫn sân khấu: Đế.

[Trả lời câu hỏi] Câu 2: Chỉ ra những lời nói, câu hát, chỉ dẫn sân khấu chủ yếu thể hiện:

a. Sự "nhập vai" là người bị điên dại của Xúy Vân.

b. Ước mơ về cuộc sống gia đình của nàng.

c. Thực tế cuộc sống của nàng trong gia đình chồng.

Trả lời: 

a.

- Tôi chấp tay lạy bạn đừng cười,

Tôi không trăng gió gặp người gió trăng,

Gió trăng thời mặc gió trăng

Ai ơi giữ lấy đạo hằng chớ quên.

- Chẳng giấu gì Xúy Vân là tôi

Tuy dại dột, tài cao vô giá, 

Thiên hạ đồn rằng tôi hát hay đã lạ,

Ai cũng gọi là cô là Xúy Vân

Phụ Kim Nham, say đắm Trần Phương

Nên đến nỗi điên cuồng rồ dại.

b.

Chờ cho bông lúa chín vàng

Để anh đi gặt, để nàng mang cơm.

c. 

- Con gà rừng ăn lẫn với công

Đắng cay chẳng có chịu được, ức!

Bông bông dắt, bông bông díu

Xa xa lắc, xa xa líu

Láng giềng ai hay, ức bởi xuân huyên.

[Trả lời câu hỏi] Câu 3: Tâm trạng của Xúy Vân được thể hiện như thế nào qua tiếng gọi chờ đò, trong lời hát điệu con gà rừng, trong lời than, lời hát ngược?

Trả lời: 

Nàng cảm thấy ấm ức, cô đơn, quẫn bách, nỗi tủi phận vì những áp lực tứ phía, khó khăn đè lên đôi vai nàng trong khi ấy Xúy Vân  không có một người  người sẻ chia những điều đó. Những câu nói ngược, đầy những phi lí, nghịch dị khơi gợi về một thực trạng nội tâm xáo trộn, bất ổn, đầy trớ trêu. Xúy Vân dường như rơi vào trạng thái hỗn loạn, điên dại, rối bời, mất phương hướng.

[Trả lời câu hỏi] Câu 4: Phân tích tác dụng của một yếu tố nghệ thuật trong văn bản mà em thấy thể hiện rõ đặc trưng của sân khấu chèo.

Trả lời: 

Nghệ thuật diễn tả: Tác giả đan xen các lời thật, lời điên để thể hiện sự mâu thuẫn trong tâm trạng. Sử dụng các lối nói, làn điệu, vũ điệu, chỉ dẫn sân khấu khác nhau để thể hiện sự thay đổi trong tâm lý, tâm trạng nhân vật.

[Trả lời câu hỏi] Câu 5: Theo em, nhân vật Xúy Vân đáng thương hay đáng trách? Vì sao?

Trả lời: 

Xúy Vân đáng thương hơn đáng trách. Nàng khao khát yêu thương và được yêu thương như bao người phụ nữ khác. Thế nhưng Kim Nham lại không hiểu mà mải đeo đuổi công danh. Xúy Vân đáng trách ở chỗ quá cả tin và không biết vượt qua bế tắc của bản thân để giữ trọn đạo vợ chồng, quyết tìm hạnh phúc của riêng mình mà phụ bạc để rồi phải chết một cách đau đớn.

[Trả lời câu hỏi] Câu 6: Nếu nhân vật Xúy Vân trong vở chèo Kim Nham sống ở thời hiện đại, theo em, nàng có thể chọn cách giải thoát bi kịch của bản thân như thế nào?

Trả lời: 

Trước khi muốn kết thúc mối quan hệ vợ chồng với Kim Nham để theo Trần Phương, nàng phải tìm hiểu kĩ con người kia là người như thế nào để đưa ra quyết định.