Bài soạn siêu ngắn ngữ văn 10 cánh diều bài Nguyễn Trãi cuộc đời và sự nghiệp

[toc:ul]

[Chuẩn bị] Câu hỏi: Tìm hiểu hoàn cảnh lịch sử, văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỉ XV và cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi.

Trả lời:

- Hoàn cảnh:

• Đất nước độc lập.
• Tiếp văn minh Văn Lang - Âu Lạc.
• Chịu ảnh hưởng và tiếp thu nền văn hóa từ nước khác.
• Chế độ phong kiến hưng thịnh, các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm chiến thắng vang dội, nhân dân cần cù lao động sáng tạo.

- Văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỉ XV:

• Nền văn hóa thời Lí, Trần, Lê phát triển rực rỡ trên tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội.
• Văn hóa mang tính dân tộc sâu sắc, là sự tiếp nối văn minh Văn Lang - Âu Lạc.
• Nó phản ánh sức sống mãnh liệt của dân tộc.
• Văn học: chữ Hán và văn học chữ Nôm đều phát triển với nhiều tác phẩm nổi tiếng.
• Giáo dục phát triển mạnh mẽ qua các thời kì.
• Cuộc đời chính trị, văn hóa, văn học của Nguyễn Trãi:

Năm 1400, ông đỗ Thái học sinh. Năm 1407, ông bị giặc Minh bắt giữ nhưng đã tìm cách trốn thoát, từ đây ông bắt đầu tìm đường đánh giặc cứu nước. Ông đã ngộ ra được một lý tưởng: muốn cứu nước phải dựa vào dân. Ông có công lớn trong việc giúp nghĩa quân Lam Sơn giành chiến thắng. Vào năm 1442, ông bị vu oan có âm mưu giết vua và buộc ông phải nhận án tru di tam tộc. Mãi đến năm 1464, ông mới được Lê Thánh Tông minh oan và giải được nỗi oan ức này.

Nguyễn Trãi có một kho tàng nhiều tác phẩm nổi tiếng. Thơ văn của ông thấm nhuần tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân và tình yêu đối với thiên nhiên. Ông còn sáng tác rất nhiều tác phẩm về các chủ đề khác như về lịch sử, địa lý. Hầu hết các tác phẩm của ông đều được viết bằng chữ Nôm và chữ Hán.

[Đọc hiểu] Câu 1: Nguyễn Trãi có vai trò, vị trí như thế nào trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?

Trả lời:

Ông đã dâng Bình Ngô sách, tham gia bàn việc quân, vạch ra đường lối chiến lược của cuộc khởi nghĩa; ông giúp Lê Lợi soạn thảo chiếu lệnh, văn thư, đấu tranh ngoại giao với quân Minh.

[Đọc hiểu] Câu 2: Chú ý những đóng góp của Nguyễn Trãi cho đất nước và bi kịch cuối đời ông.

Trả lời:

Những đóng góp của Nguyễn Trãi cho đất nước: Ông đem hết tâm huyết, tài năng, sức lực tham gia vào công cuộc xây dựng đất nước.

Bi kịch cuối đời: bị gian thần vu oan mà dẫn đến bị tử hình.

[Đọc hiểu] Câu 3: Chú ý các lĩnh vực mà Nguyễn Trãi có đóng góp và các tác phẩm chính của ông.

Trả lời:

Các lĩnh vực: tư tưởng, chính trị, quân sự, ngoại giao, lịch sử, địa lí, văn học,...

Các tác phẩm chính: Quân trung từ mệnh tập, Đại cáo bình Ngô, Phú núi Chí Linh, Lam Sơn thực lực, Ức Trai thi tập,...

[Đọc hiểu] Câu 4: Nguyễn Trãi có đóng góp như thế nào về văn hóa.

Trả lời:

Ông giúp Lê Lợi mở kì thi, lựa chọn nhân tài; chủ trương xây dựng thể chế chính trị thân dân, kết hợp truyền thống dân chủ, đoàn kết dân tộc và những mặt tích cực của Nho giáo; có những kế hoạch mới mẻ về việc xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử, tiến hành các quy chế về lễ nghi, nội trị, biên soạn sách vở,...

[Đọc hiểu] Câu 5: Những nội dung cơ bản của phần này là gì?

Trả lời:

Giá trị văn học, tinh thần yêu nước thương dân được đúc rút ra trong thơ văn của Nguyễn Trãi.

[Đọc hiểu] Câu 6: Câu nào nêu nhận xét khái quát về con người Nguyễn Trãi thể hiện trong thơ văn?

Trả lời:

Đó là người con chí hiếu, luôn canh cánh nỗi niềm chưa báo đáp công ơn sinh thành..đó là người bạn chí tình, qua bao thăng trầm, thành bài của cuộc đời, vẫn hẹn ước có buổi về lại quê nhà, cùng bạn vác cuốc ra đồng...

[Đọc hiểu] Câu 7: Bài viết đã dẫn ra những tác phẩm nào của Nguyễn Trãi?

Trả lời:

Ngôn Chí, bài 7 - Quốc âm thi tập; Tặng bạn (Tặng hữu nhân); Thuật hứng, bài 19 - Quốc âm thi tập; Mạn thuật, bài  6- Quốc âm thi tập.

[Đọc hiểu] Câu 8: Phần này nêu vấn đề gì trong thơ văn Nguyễn Trãi?

Trả lời:

Nghệ thuật đỉnh cao, là sự kết hợp của nhiều thế kỉ văn học Việt Nam nằm trong những bài thơ của Nguyễn Trãi.

[Đọc hiểu] Câu 9: Chú ý vị trí và đóng góp của hai tập thơ Ức trai thi tập, Quốc âm thi tập.

Trả lời:

- Ức trai thi tập: Đưa thơ chữ Hán Việt Nam đạt được độ nhuần nhị, tạo ra một thế giới thẩm mĩ phong  phú, vừa trí tuệ, hào hùng, vừa trữ tình, lãng mạn

- Quốc âm thi tập: Tiếng Việt là một ngôn ngữ văn học có khả năng phản ánh sâu sắc thế giới nội tâm của con người cũng như đời sống xã hội.

[Đọc hiểu] Câu 10: Kết thúc văn bản, người viết khẳng định điều gì?

Trả lời:

Khẳng định được những công lao to lớn mà suốt cuộc đời Nguyễn Trãi đã đem lại để đóng góp cho sự nghiệp, cho cuộc đời ông và cho đất nước.

[Trả lời câu hỏi] Câu 1:  Văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần, mỗi phần giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Trả lời:

Phần I: Người anh hùng dân tộc.

Phần II: Nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất.

[Trả lời câu hỏi] Câu 2: Dựa vào văn bản trên, em hãy xác định:

• Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi.
• Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào? Những sự kiện và dấu mốc này có liên quan như thế nào tới sự nghiệp văn học của ông?

Trả lời:

- Thời đại: Bị giặc Minh xâm lược, nước ta phát huy tinh thần yêu nước chống giặc ngoại xâm và giành thắng lợi huy hoàng nhất trong lịch sử Việt Nam thời bấy giờ.

- Văn hóa: Bắt đầu chú trọng về giáo dục, có chính sách khuyến khích phát triển giáo dục.

- Những sự kiện và dấu mốc quan trọng trong cuộc đời Nguyễn Trãi:

• Năm 1406, ông đã viết và dâng lên Bình Ngô sách.
• Cuối năm 1427 - đầu năm 1428, ông viết Đại cáo Bình Ngô.
• Ông đóng góp nhiều nhiều tác phẩm nổi tiếng có giá trị trên nhiều lĩnh vực.
• Năm 1426, ông còn giúp Lê Lợi xây dựng đất nước về mặt văn hóa.

[Trả lời câu hỏi] Câu 3: Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: "Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất"?

Trả lời:

• Nguyễn Trãi là nhà văn hóa lớn: Ông để lại nhiều tác phẩn có giá trị trên nhiều lĩnh vực.
• Nhà văn kiệt xuất: Có nhiều tác phẩm văn học viết bằng chứ Hán, Nôm nổi tiếng.

[Trả lời câu hỏi] Câu 4: Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi được trình bày trong bài viết bao gồm những điểm gì? Qua thơ văn, Nguyễn Trãi hiện lên là một con người như thế nào?

Trả lời:

- Nội dung chính: thuấn nhuần tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân, cùng với niềm suy tư thế sự và tình yêu thiên nhiên, khát khao xây dựng đất nước thái bình thịnh thế.

- Ông là một người yêu nước thiết tha, sâu sắc và mạnh mẽ. ông mang tư tưởng thân dân: vì dân và chiến đấu cho dân.

[Trả lời câu hỏi] Câu 5: Những đóng góp to lớn nào về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi được nêu lên trong văn bản trên?

Trả lời:

• Thơ của Nguyễn Trãi tự nhiên, có những rung động thẩm mĩ mới.
• Thơ chứa đựng nhiều chiêm nghiệm về thói đen bạc của lòng người.
• Thơ văn Nguyễn Trãi là sự kết tinh nghệ thuật của nhiều thế kỉ văn học Việt Nam.
• Thành công trong các thể loại: phú, thi ca, thơ chữ Nôm,..

[Trả lời câu hỏi] Câu 6: Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ, tình cảm gì?

Trả lời:

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi là một bài ca yêu nước, tự hào dân tộc. ông là một tài năng lỗi lạc, văn võ song toàn, đã để lại cho đời sau một di sản to lớn về quân, văn hóa, lịch sử, địa lí, ngoại giao… đặc biệt là sự nghiệp văn học.