Bài soạn siêu ngắn ngữ văn 10 cánh diều bài Kiêu binh nổi loạn

[toc:ul]

[Chuẩn bị] Câu 1: Đoạn trích có những nhân vật và sự kiện nào nổi bật? Các nhân vật và sự kiện đó có liên quan đến lịch sử hay được tác giả hư cấu?

Trả lời:

- Nhân vật: Dự Vũ, đầu bếp của Tông, Gia Thọ, Bằng Vũ, Quận Huy.

- Sự kiện nổi bật: kiêu binh nổi loạn, giết Quận Huy, phế Trịnh cán, lập Trịnh Tông làm chúa.

- Vừa liên quan đến lịch sử, vừa có tính hư cấu.

[Chuẩn bị] Câu 2: Nội dung (đề tài, chủ đề) và những hình thức nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích là gì?

Trả lời:

• Đề tài: Cuộc nổi loạn của binh lính.
• Chủ đề: Phản ánh sự sụp đổ triều đại Lê - Trịnh và sự hỗn loạn khi kiêu binh nổi loạn.
• Những hình thức nghệ thuật đặc sắc: ngôi kể thứ ba, tư liệu trình bày cụ thể, tỉ mỉ, bút pháp tả thực.

[Chuẩn bị] Câu 3: Nội dung đoạn trích mang lại cho em những hiểu biết, suy nghĩ và tình cảm gì?

Trả lời:

Nội dung đoạn trích mang lại cho em biết về sự thối nát của phủ chúa Trịnh. Qua đó, thấy được một đất nước bị rữa nát từ chính quyền trung ương.

[Đọc hiểu] Câu 1: Người kể chuyện là ai?

Trả lời: Người kể chuyện toàn tri.

[Đọc hiểu] Câu 2: Người kể chuyện nhận xét gì về đầu bếp, gia thần của Trịnh Tông?

Trả lời:

• Đầu bếp Dự Vũ là người cơ tri, nói năng rành mạch.
• Gia thần Gia Thọ là kẻ tinh khôn.

[Đọc hiểu] Câu 3: Chú ý động cơ và thái độ của đầu bếp, thân quân.

Trả lời:

Ban đầu nói với giọng điệu khiêm nhường, e sợ, sau đó, tỏ ra là nghe lời vương tử và thực hiện theo mệnh lệnh đó.

[Đọc hiểu] Câu 4: Ai là người kể chuyện về nhân vật Bằng Vũ?

Trả lời: Người kể chuyện toàn tri.

[Đọc hiểu] Câu 5: Chú ý lời nói, thái độ và hành động của Quận Huy.

Trả lời:

• Lời nói: như biết trước mình sắp gặp họa.
• Thái độ: không hề nao núng, sợ hãi.
• Hành động: Quận Huy đưa ra một tờ khải với nội dung: Huy Bá tố cáo Quận Viêm đang âm mưu làm phản và xin các quan hãy tra xét để trừng trị.

[Đọc hiểu] Câu 6: Khí thế của kiêu binh được miêu tả như thế nào?

Trả lời:

Người nào cũng nhảy nhót hăng hái, cùng cầm binh khí xô lấn nhau vào trong phủ; không vào được thì hò reo, quáy tháo long trời lở đất.

[Đọc hiểu] Câu 7: Chú ý hành động và thái độ của Quận Châu trước đám kiêu binh.

Trả lời:

• Hành động: mở cửa, chống kiếm lên voi, cưỡi ra giữa sân phủ, trỏ ba quân và quát chúng.
• Thái độ: run sợ, sợ hãi.

[Đọc hiểu] Câu 8: Tình thế bất lực, thảm hại và bi đát của Quận Huy được miêu tả qua những chi tiết nào?

Trả lời:

Quận Huy giương cung định bắn, chẳng may cung bị đứt dây, vớ lấy súng để nạp đạn nhưng mồi lửa tịt không cháy; quân lính thừa dịp dùng luôn câu liêm lôi viên quản tượng xuống đất mà chém; voi bước lùi trở lại; họ dùng câu liêm móc cổ Quận Huy kéo xuống, rồi đánh đấm túi bụi, giết chết ngay tại chỗ.

[Đọc hiểu] Câu 9: Những hình ảnh so sánh trong lời kể có tác dụng gì?

Trả lời:

khắc họa rõ nét, sinh động về hình ảnh quân lính nâng mâm lên đầu, hạ mâm xuống vai.

[Đọc hiểu] Câu 10: Kiêu binh lộng hành bức ép chúa cũ, trả thù các đại thần như thế nào?

Trả lời:

Phá hủy dinh Quận Huy, các quan văn võ thuộc bè đảng của Thị Huệ và Quận Huy, cùng những người dự vào việc tố giác vụ án năm Canh Tí đều bị phá nhà và bị lùng giết.

[Đọc hiểu] Câu 11: Chi tiết nào cho thấy Trịnh Tông bất lực, không kiểm soát được kiêu binh?

Trả lời:

"luôn trong mấy ngày, ... mà họ vẫn không thôi"

"sai người dò xét trong kinh kì, lén đến chỗ họ tụ họp...đem chém để ra oai".

[Trả lời câu hỏi] Câu 1: Hãy nêu những sự kiện chính trong văn bản Kiêu binh nổi loạn và cho biết mâu thuẫn ở đây là gì?

Trả lời:

• Kiêu binh bàn kế hoạch nổi loạn, đề xuất kế sách của Bằng Vũ.
• Quận Huy đứng ra đỡ lời cho Bằng Vũ để không bị giết trước mặt các quan.
• Kiêu binh đến nhà Quận Huy nổi loạn và giết Quận Huy.
• Kiêu binh lập thế tử Tông lên ngôi làm chúa.
• Kiêu binh giết sạch những người liên quan đến bè đàng của Thị Huệ và Quận Huy.

[Trả lời câu hỏi] Câu 2: Tìm những chi tiết miêu tả hành động của đám kiêu binh. Em có nhận xét gì về những hành động ấy?

Trả lời:

Chi tiết miêu tả hành động của đám kiêu binh:

• Khi đám kiêu binh tiến đến nhà Quận Huy: Quân lính nghe thấy tiếng trống tức thi người nào cũng thấy nhảy nhót hăng hái, cùng cầm binh khí xô lấn nhau mà vào trong phủ; Họ cứ đứng hò reo, quát tháo long trời lở đất.
• Khi đám kiêu binh xông vào nhà và giết Quận Huy: Quân lính thừa dịp dùng luôn câu liêm lôi viên quan tượng xuống đất mà chém; Quân lính xúm đến vây kín dưới chân voi; Quân lính hăng máu kéo đến càng đông; Họ bèn dùng câu liêm móc cổ Quận Huy kéo xuống, rồi đánh đấm túi bụi, giết chết ngay tại chỗ.
• Khi đám kiêu binh giết được Quận Huy và ăn mừng: Quân lính vui mừng reo hò như sấm; Họ kiệu thế tử lên vai, rồi đứng xúm xung quanh, gào lên vui sướng; họ phải dùng tạm chiếc mâm vẫn bày cỗ lộc làm ghế, đặt tư thế ngồi lên, rồi tám người kề vai vào khiêng...mỗi lần thế tử được nhô lên cao, quân lính lãi vô tay reo hò vang lên một chặp.
• Khi đám kiêu binh giết những người liên quan đến Quận Huy: họ lại kéo đến quỳ ở trước mặt chúa xin phá tất cả dinh cơ của Quận Huy; họ làm náo động cả kinh thành.

Nhận xét: Kiêu binh đã cho thấy thế lực của họ thật mạnh. Nó cho thấy sức mạnh của đám đông có thể làm lật thuyền. 

[Trả lời câu hỏi] Câu 3: Những chi tiết, hình ảnh nào cho thấy sự bất lực và thất bại của phe cánh Quận Huy?

Trả lời:

• Quận Huy giương cung định bắn, chẳng may cung bị đứt dây; lại vớ lấy súng để nạp đạn nhưng mồi lửa tịt không cháy.
• Quân lính thừa dịp dùng luôn câu liêm lôi viên quản tượng xuống đất mà chém.
• Lại có một toán ở cửa Tuyên Vũ xông vào, đứng chắn ở đằng sau voi, khiến voi phải đứng yên không thể nhúc nhích.
• Họ bèn dùng câu liêm móc cổ Quận Huy kéo xuống, rồi đánh đấm túi bụi, giết chết ngay tại chỗ.
• Em ruột Quận Huy là Lý Vũ hầu Hoàng Lương nghe tin có biến vội vàng chạy bổ vào phủ đường...họ vớ luôn gạch đá trên đường đập cho vỡ đầu và vứt xác xuống hồ Thúy Quân.

[Trả lời câu hỏi] Câu 4: Cảnh Trịnh Tông lên ngôi chúa có gì đặc biệt? Nhận xét về nghệ thuật miêu tả của tác giả.

Trả lời:

Cảnh Trịnh Tông lên ngôi chúa đã được tác giả khắc họa rõ nét hắn là ông chúa bù nhìn, lên ngôi nhờ vào sự đưa đẩy tình cờ của số phận, tất cả chỗ dựa là đám lính tráng tự phát nổi lên, những giấy tờ không có giá trị nhưng vẫn được coi là mệnh lệnh định sẵn.

[Trả lời câu hỏi] Câu 5: Hãy dẫn ra một số bình luận, đánh giá của người kể chuyện đối với các sự kiện và nhân vật trong văn bản. Theo em, quan điểm và thái độ của người kể chuyện có khách quan và đáng tin cậy không? Vì sao?

Trả lời:

- Một số bình luận, đánh giá:

• Lúc quân lính đến hội họp, bàn về việc ấy không ai là không hăng hái. Nhưng họ còn sợ thanh thế Quận Huy, nên chưa biết khởi sự như thế nào cho ổn thỏa.
• Mọi người đều reo mừng hưởng ứng và cùng nhìn về phía kẻ mới nói, thì ra đó là viên biên lại của đội Tiệp bảo, tên là Bằng Vũ...
• Quân lính vốn sợ Huy, thấy hắn cưỡi voi, lại càng khiếp đảm, đều ngồi sụp xuống nghe lệnh, không dám lên tiếng, cũng không dám xông tới.
• ...

- Có khách quan và đáng tin cậy bởi người kể chuyện là người quan sát toàn năng, biết hết tất cả mọi việc.

[Trả lời câu hỏi] Câu 6: Người xưa từng nói về năm nguy cơ làm mất nước: "Một, trẻ không kính già; hai, trò không trọng thầy; ba, binh kiêu tướng thoái; bốn, tham nhũng tràn lan; năm, sĩ phu ngoảnh mặt." Sau khi đọc đoạn trích Kiêu binh nổi loạn, em suy nghĩ gì về ý kiến này?

Trả lời:

Theo em ý kiến đó là đúng. Những nhân vật bị lịch sử lên án, đã hết vai trò vẫn cố khẳng định uy quyền của mình và trở thành những vai hề như quận Huy vẫn tin ở uy quyền của mình, biết trước âm mưu nổi loạn của đám kiêu binh vẫn không thèm phòng bị gì, một mình giữa đám loạn quân hung hãn vẫn quát tháo thị oai...cuối cùng bị kéo cổ xuống đất. Còn Trịnh Tông thì tuy vẫn được gọi bằng những danh hiệu những từ ngữ trang trọng cao quý của bậc đế vương: nhưng ngai vàng chỉ là cái mâm đặt trên vai đám lính tráng, để cho hàng phố đến xem như họp chợ. Qua đó, ta thấy được làn sóng nổi loạn của quân lính và số phận bèo bọt của một vương triều, chứng tỏ sự thối nát cùng cực của một chế độ.