Giải Lịch sử 8 sách VNEN bài 3: Cách mạng công nghiệp

A. Hoạt động khởi động

Từ cuối thế kỉ XVIII đến thế kỉ XIX, xã hội loài người đã chứng kiến bước chuyển hết sức nhanh chóng trong lĩnh vực sản xuất – từ sản xuất nhỏ, thủ công đến sản xuất cơ khí máy móc. Đó chính là cách mạng công nghiệp. Cuộc cách mạng này đã làm thay đổi bộ mặt của các nước tư bản. Năng suất lao động tăng cao, nhiều khu công nghiệp, nhiều thành phố lớn xuất hiện, đánh dấu sự thắng lợi của chủ nghĩa tư bản trên phạm vi thế giới.

Các em hãy tham gia vào bài học để tìm hiểu:

- Nền văn minh nông nghiệp bắt đầu chuyển sang nền văn minh công nghiệp từ bao giờ? Vì sao lại diễn ra trước tiên ở nước Anh?

- Những phát minh nào có ảnh hưởng lớn đến sản xuất công nghiệp ở nước Anh?

- Cách mạng công nghiệp đã mang lại những kết quả gì?

Trả lời:

* Nền văn minh nông nghiệp bắt đầu chuyển sang nền văn minh công nghiệp:

Tên gọi “Cách mạng công nghiệp” thường dùng để chỉ giai đoạn thứ nhất của nó diễn ra ở cuối thế kỉ 18 và đầu thế kỉ 19. Giai đoạn hai hay còn gọi là Cách mạng công nghiệp lần thứ hai tiếp tục ngay sau đó từ nửa sau thế kỉ 19 đến đầu thế kỉ 20.

* Anh là nước đầu tiên tiến hành Cách mạng công nghiệp vì:

+ Kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển mạnh, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp.

+ Cách mạng nổ ra sớm, chính quyền thuộc về giai cấp tư sản.

+ Có hệ thống thuộc địa lớn.

* Một số phát minh có ảnh hưởng lớn đến sản xuất công nghiệp ở nước Anh có thể kể đến là:

+ 1735: A-bra-man phát minh ra phương pháp lấy than cốc từ than đá để luyện gang.

+ 1764: Giêm-ha-gri-vơ sáng chế ra máy kéo sợi Gienni.

+ 1769: Ác-crai-tơ chế tạo ra máy kéo sợi chạy bằng hơi nước.

+ 1784: Máy hơi nước do Giêm-oát chế tạo ra được đưa vào sử dụng.

+ 1785: Các-rai chế tạo ra máy dệt đầu tiên chạy bằng hơi nước, năng suất tăng 40 lần.

+ Đầu thế kỉ 19: Tàu thủy chạy bằng máy hơi nước thay thế dần thuyền buồm, xe lửa và đường sắt bắt đầu được sử dụng.

* Hệ quả của cách mạng công nghiệp:

• Về kinh tế: Nâng cao năng suất lao động, thay đổi bộ mặt các nước tư bản, nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân ra đời.
• Về xã hội: Hình thành nên hai giai cấp mới là tư sản công nghiệp và vô sản công nghiệp, trong đó tư sản công nghiệp nắm trong tay tư liệu sản xuất và quyền thống trị, vô sản công nghiệp làm thuê, đời sống cơ cực, dẫn tới đấu tranh giai cấp.

B. Hoạt động hình thành kiến thức

1. Tìm hiểu cách mạng công nghiệp ở Anh

Đọc thông tin, kết hợp quan sát, hãy:

- Giải thích vì sao cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Anh.

- Cho biết những phát minh lớn nào có ảnh hưởng đến sản xuất công nghiệp ở Anh. Phát minh nào có ý nghĩa quyết định nhất? Vì sao?

- Giải thích vì sao cuối thế kỉ 18 – đầu thế kỉ 19, nước Anh được gọi là “công xưởng của thế giới”?

Trả lời:

* Cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Anh vì:

+ Cuộc cách mạng tư sản giữa thế kỉ 17 đã gạt bỏ những trở ngại về chính trị và xã hội, tạo điều kiện cho cách mạng trong sản xuất.

+ Công nghiệp Anh phát triển mạnh, có nhiều tiến bộ về kĩ thuật.

+ Sự tích lũy tư bản ở Anh diễn ra sớm hơn và vẫn dựa vào sự bóc lột trong nước kết hợp với việc buôn bán, cướp bóc ở các thuộc địa.

=> Như vậy, ở Anh đã xuất hiện những điều kiện để tiến hành cách mạng công nghiệp: vốn, nhân công và phát minh kĩ thuật.

* Một số phát minh có ảnh hưởng lớn đến sản xuất công nghiệp ở nước Anh có thể kể đến là:

+ 1735: A-bra-man phát minh ra phương pháp lấy than cốc từ than đá để luyện gang.

+ 1764: Giêm-ha-gri-vơ sáng chế ra máy kéo sợi Gienni.

+ 1769: Ác-crai-tơ chế tạo ra máy kéo sợi chạy bằng hơi nước.

+1784: Máy hơi nước do Giêm-oát chế tạo ra được đưa vào sử dụng.

+ 1785: Các-rai chế tạo ra máy dệt đầu tiên chạy bằng hơi nước, năng suất tăng 40 lần.

+ Đầu thế kỉ 19: Tàu thủy chạy bằng máy hơi nước thay thế dần thuyền buồm, xe lửa và đường sắt bắt đầu được sử dụng.

+ Trong đó, phát minh có ý nghĩa quyết định nhất là máy hơi nước được Giêm-Oát phát minh vào năm 1784 vì việc phát minh ra máy hơi nước giúp các nhà máy có thể được xây dựng ở bất cứ nơi nào thuận tiện; góp phần thúc đẩy những chuyển biến mạnh mẽ trong các ngành kinh tế khác, đặc biệt là nông nghiệp và giao thông vận tải; thúc đẩy bước chuyển biến từ sản xuất nhỏ, thủ công đến sản xuất cơ khí máy móc.

* Cuối thế kỉ 18 – đầu thế kỉ 19, nước Anh được gọi là “công xưởng của thế giới” vì:

Cách mạng công nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt nước Anh. Năng suất lao động tăng cao, nhiều khu công nghiệp, thành phố lớn xuất hiện. Sản xuất tư bản chủ nghĩa tăng nhanh. Anh từ một nước nông nghiệp trở thành một nước công nghiệp phát triển nhất thế giới. Chính vì vậy, nước Anh được gọi là “công xưởng của thế giới”.

2. Tìm hiểu cách mạng công nghiệp ở Pháp, Đức

Đọc thông tin, kết hợp quan sát hình, hãy cho biết sau nước Anh, cách mạng công nghiệp diễn ra ở nước nào? 

Trả lời:

Sau nước Anh, cách mạng công nghiệp diễn ra ở Pháp và Đức:

+ Cách mạng công nghiệp ở Pháp bắt đầu từ những năm 30 của thế kỷ 19. Số lượng máy hơi nước được sử dụng tăng lên nhanh chóng. Việc xây dựng đường sắt được đẩy mạnh. Cách mạng công nghiệp đã đưa nền kinh tế Pháp phát triển, đứng thứ hai thế giới (sau Anh).

+ Ở Đức, cách mạng công nghiệp diễn ra từ những năm 40 của thế kỷ 19. Công nghiệp hóa chất, luyện kim phát triển, đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế Đức. Trong nông nghiệp đã xuất hiện máy cày, máy bừa và máy gặt đập.

3. Tìm hiểu hệ quả của cách mạng công nghiệp

Đọc thông tin, kết hợp quan sát hình, hãy:

- Cho biết sự biến đổi của nước Anh trước và sau cách mạng công nghiệp.

- Nêu hệ quả của cách mạng công nghiệp.

Trả lời:

Sự biến đổi của nước Anh trước và sau cách mạng công nghiệp:

Hệ quả của cách mạng công nghiệp:

+ Cách mạng công nghiệp đã làm thay đổi bộ mặt các nước tư bản: nhiều trung tâm công nghiệp mới và thành thị đông dân xuất hiện. Sản xuất bằng máy đã nâng cao năng suất lao động và ngày càng xã hội hóa quá trình lao động của chủ nghĩa tư bản.

+ Cách mạng công nghiệp cũng góp phần thúc đẩy những chuyển biến mạnh mẽ trong các ngành kinh tế khác đặc biệt là nông nghiệp và giao thông vận tải. Nhu cầu công nghiệp hóa khiến nông nghiệp nhanh chóng chuyển sang phương thức chuyên canh hoặc thâm canh; đồng thời, quá trình cơ giới hóa nông nghiệp cũng góp phần giải phóng nông dân, bổ sung lực lượng lao động cho thành phố.

+ Hai giai cấp cơ bản của xã hội được hình thành: tư sản công nghiệp và vô sản công nghiệp. Sự tăng cường bóc lột công nhân của giai cấp tư sản làm mâu thuẫn trong xã hội tư bản và cuộc đấu tranh giữa giai cấp vô sản với giai cấp tư sản không ngừng tăng lên.

C. Hoạt động luyện tập

Câu 1. Điền dấu x vào chỗ trống (…) trước ý mà em cho là đúng.

(...) Máy móc được phát minh và sử dụng đầu tiên ở Anh.

(…) Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ sáng chế ra máy kéo sợi, làm tăng năng suất lên gấp 8 lần.

(...) Máy dệt đầu tiên ở Anh được sáng chế bởi Ét-mơn Các-rai. 

(...) Năm 1784, máy hơi nước được sử dụng.

(...) Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước. 

(...) Đầu thế kỷ 19, máy hơi nước đã được sử dụng trong ngành giao thông vận tải.

(...) Cách mạng công nghiệp ở Anh là quá trình chuyển biến từ sản xuất nhỏ thủ công sang sản xuất lớn bằng máy móc.

(…) Cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Pháp, sau đó lan rộng ra nhiều nước tư bản khác.

(...) Ở Anh, máy móc được phát minh trước tiên trong ngành dệt.

(...) Máy móc được sử dụng ở nhiều ngành khác nhau, nhất là giao thông vận tải.

Trả lời:

(x) Máy móc được phát minh và sử dụng đầu tiên ở Anh.

(…) Năm 1764, Giêm Ha-gri-vơ sáng chế ra máy kéo sợi, làm tăng năng suất lên gấp 8 lần.

(x) Máy dệt đầu tiên ở Anh được sáng chế bởi Ét-mơn Các-rai.

(x) Năm 1784, máy hơi nước được sử dụng.

(x) Giêm Oát phát minh ra máy hơi nước.

(x) Đầu thế kỷ 19, máy hơi nước đã được sử dụng trong ngành giao thông vận tải.

(x) Cách mạng công nghiệp ở Anh là quá trình chuyển biến từ sản xuất nhỏ thủ công sang sản xuất lớn bằng máy móc.

(…) Cách mạng công nghiệp diễn ra đầu tiên ở Pháp, sau đó lan rộng ra nhiều nước tư bản khác.

(x) Ở Anh, máy móc được phát minh trước tiên trong ngành dệt.

(x) Máy móc được sử dụng ở nhiều ngành khác nhau, nhất là giao thông vận tải.

Câu 2. Hãy nối ô bên trái với bên phải sao cho phù hợp.

Trả lời: