Soạn lịch sử 7 bài 16 trang 74 cực chất

[toc:ul]

Phần I. Câu hỏi và bài tập trong bài

Câu hỏi giữa bài học

Câu 1: Tình hình kinh tế nước ta ở nửa cuối thế kỉ XIV như thế nào? Tại sao có tình trạng đó?

Câu 2: Em có nhận xét gì về cuộc sống của vua quan nhà Trần nửa cuối thể kỉ XIV?

Câu 3: Em hãy nêu tên, thời gian, địa bàn hoạt động của các cuộc khởi nghĩa ở nửa cuối thế kỉ XIV?

Câu 4: Nhà Hồ được thành lập trong hoàn cảnh nào?

Câu 5: Em có nhận xét gì về chính sách quân sự, quốc phòng của Hồ Qúy Ly?

Các bài tập cuối bài học

Câu 1: Em hãy trình bày tóm tắt tình hình kinh tế - xã hội nước ta ở nửa sau thế kỉ XIV.

Câu 2: Em có nhận xét gì về vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV?

Câu 3: Sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nửa sau thế kỉ XIV nói lên điều gì? Tại sao?

Câu 4: Em hãy trình bày tóm tắt cuộc cải cách của Hồ Quý Ly.

Câu 5: Hãy nêu những mặt tiến bộ và hạn chế của cải cách Hồ Quý Ly.

Câu 6: Hãy nêu những mặt tiến bộ và hạn chế của cải cách Hồ Quý Ly.

Phần II. Hướng dẫn trả lời ngắn gọn

Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học

Câu 1: - Tình hình kinh tế nước ta ở nửa cuối thế kỉ XIV:

• Ruộng đất nằm trong tay bọn vương hầu quý tộc, nhà chùa, địa chủ, ruộng đất của nông dân bị thu hẹp.
• Công tác thủy lợi  không được chăm lo tu sửa nên nhiều năm bị mất mùa, đói kém, dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh. => Đời sống nhân dân vô cùng cực khổ dân phải bán ruộng đất vợ con... 

- Nguyên nhân: nhà nước không quan tâm đến đời sống nhân dân.

Câu 2: Cuộc sống của vua quan nhà Trần nửa cuối thể kỉ XIV là Vua, quan, vương hầu ăn chơi sa đọa, mâu thuẫn nội bộ ngày càng sâu sắc.

Câu 3: Các cuộc khởi nghĩa ở nửa cuối thế kỉ XIV là: Khởi nghĩa của Ngô Bệ (1334 – 1460) ở Hải Dương; Khởi nghĩa của Nguyễn Thanh, Nguyễn Kỵ (1379) ở Thanh Hóa; Khởi nghĩa của Phạm Sư Ôn (1390) ở Hà Tây (Hà Nội) và Khởi nghĩa của Nguyễn Như Cái ( 1399 – 1400) Sơn Tây (Hà Nội), Vĩnh Phúc, Tuyên Quang.

Câu 4: Nhà Hồ được thành lập khi nhà Trần suy sụp, không còn khả năng tiếp tục cai trị, xã hội khủng hoảng sâu sắc và nguy cơ ngoại xâm đang đe dọa nền độc lập của dân tộc.

Câu 5: Nhận xét về chính sách quân sự, quốc phòng của Hồ Qúy Ly: tích cực, sáng tạo:

• Thực hiện những biện pháp nhằm tăng cường, củng cố quân sự và quốc phòng, làm lại sổ đinh, tích cực sản xuất vũ khí và chế vũ khí mới, cho xây dựng một số thành viên kiên cố.

Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học

Câu 1: Tình hình kinh tế - xã hội nước ta ở nửa sau thế kỉ XIV.

• Kinh tế: nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, đê điều, không lo thủy lợi, nhiều năm xảy ra mất mùa. Nông dân phải bán ruộng, thậm chí cả vợ con cho quý tộc và địa chủ. Quý tộc, địa chủ ra sức cướp đoạt ruộng đất công của làng, dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh. 
• Xã hội: Vua quan, quý tộc, địa chủ thả sức ăn chơi xa hoa, xây dựng nhiều dinh thự, chùa chiền... nhiều kẻ gian tham, nịnh thần, làm rối loạn kỉ cương, phép nước

=> Tình hình càng trở nên rối loạn, nông dân nổi dậy khởi nghĩa khắp nơi nhưng đa số bị triều đình đàn áp nên thất bại.

Câu 2: Vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV: 

Kinh tế ngày càng giảm sút, nhân dân không được quan tâm, quan lại chỉ biết lo ăn chơi, hưởng lạc, xã hội bất ổn định, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra.

=> Sử sụp đổ của nhà Trần là điều không thể tránh khỏi.

Câu 3: Sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nửa sau thế kỉ XIV cho thấy xã hội thời Trần đang lâm vào tình trạng mất ổn định.

Câu 4: Tóm tắt cuộc cải cách của Hồ Quý Ly:

• Thay thế các võ quan, tôn thất bằng thân cận với Hồ Quý Ly.
• Phát hành tiền giấy thay cho tiền đồng, ban hành chính sách hạn điền, quy định lại biểu thuế đinh và thuế ruộng.
• Ban hành chính sách “hạn nô”, năm đói kém bắt nhà giàu bán thóc cho dân,…
• Bắt nhà sư dưới 50 tuổi phải hoàn tục, cho dịch chữ Hán sang chữ Nôm yêu cầu mọi người phải học.
• Thực hiện một số biện pháp nhằm tăng cường củng cố quân sự và quốc phòng. 

Câu 5: Những mặt tiến bộ và hạn chế của cải cách Hồ Quý Ly.

• Tiến bộ: ít nhiều góp phần hạn chế tệ tập trung ruộng đất của giai cấp quý tộc, địa chủ, làm suy yếu thế lực của quý tộc tôn thất nhà Trần, tăng nguồn thu nhập của nhà nước, tăng cường quyền lực vủa nhà nước quân chủ Trung ương tập quyền, ổn định tình hình đất nước.
• Hạn chế: Một số chính sách chưa thực hiện triệt để và phù hợp tình hình thực tế, chưa giải quyết được những yêu cầu bức thiết của nhân dân.

Câu 6: Đánh giá về nhân vật Hồ Quý Ly:

• Là người thực sự tài năng, yêu nước, tiến bộ, là một trong những nhà cải cách nổi tiếng trong lịch sử nước ta thời phong kiến.

Phần III. Hướng dẫn trả lời chi tiết

Hướng dẫn trả lời câu hỏi giữa bài học

Câu 1: * Tình hình kinh tế nước ta ở nửa cuối thế kỉ XIV:

- Ruộng đất nằm trong tay bọn vương hầu quý tộc, nhà chùa, địa chủ, ruộng đất công làng xã bị xâm lấn, khẩu phần ruộng đất của nông dân bị thu hẹp.

- Công tác thủy lợi: không được chăm lo tu sửa nên nhiều năm bị mất mùa, đói kém.

- Chính sách thuế khóa: dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh.

- Đời sống nhân dân vô cùng cực khổ vì bị mất mùa, đói kém, bị bóc lột

=> Đặc biệt là nông dân phải bán ruộng đất vợ con... cho quý tộc, địa chủ giàu có và biến thành nô tì.

* Nguyên nhân:

- Do nhà nước không quan tâ đến đời sống nhân dân.

- Vua quan chỉ biết hưởng thụ, ăn chơi, xa đọa.

Câu 2: Nhận xét về cuộc sống của vua quan nhà Trần nửa cuối thể kỉ XIV là:

- Vua, quan, vương hầu ăn chơi sa đọa:

• Vua quan nghiện rượu, mê đàn hát
• Ăn xài xa xỉ, lãng phí tiền của, hoang dâm.

- Mâu thuẫn nội bộ ngày càng sâu sắc, nhất là khi Dương Nhật Lễ được đưa lên làm vua.

Câu 3: Tên, thời gian, địa bàn hoạt động của các cuộc khởi nghĩa ở nửa cuối thế kỉ XIV bao gồm:

- Khởi nghĩa của Ngô Bệ (1334 – 1460) ở Hải Dương

- Khởi nghĩa của Nguyễn Thanh, Nguyễn Kỵ (1379) ở Thanh Hóa

- Khởi nghĩa của Phạm Sư Ôn (1390) ở Hà Tây (Hà Nội)

- Khởi nghĩa của Nguyễn Như Cái ( 1399 – 1400) Sơn Tây (Hà Nội), Vĩnh Phúc, Tuyên Quang.

Câu 4: Nhà Hồ được thành lập trong hoàn cảnh là:

- Nhà Hồ được thành lập khi nhà Trần suy sụp, không còn khả năng tiếp tục cai trị. 

- Xã hội khủng hoảng sâu săc, trong khi đó yêu cầu cải cách, khôi phục chính quyền trung ương ngày càng cao

- Nguy cơ ngoại xâm đang đe dọa nền độc lập của dân tộc.

Câu 5: Nhận xét về chính sách quân sự, quốc phòng của Hồ Quý Ly:

* Đây là một chính sách tích cực, sáng tạo: 

- Thực hiện những biện pháp nhằm tăng cường, củng cố quân sự và quốc phòng.

=> Làm lại sổ đinh để tăng quân số, tích cực sản xuất vũ khí và chế vũ khí mới như súng thần cơ và loại thuyền chiến mới gọi là lâu thuyền. 

- Nhà Hồ còn sáng tạo cho xây dựng một số thành kiên cố

=> Một số thành như: thành Tây Đô ở Thanh Hóa (còn gọi là thành nhà Hồ), thành Đa Bang (Ba Vì, Hà Nội).

Hướng dẫn giải các bài tập cuối bài học

Câu 1: Tóm tắt tình hình kinh tế - xã hội nước ta ở nửa sau thế kỉ XIV.

* Tình hình kinh tế:

- Từ nửa sau thế kỉ XIV, nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp, đê điều. 

- Các công trình thuỷ lợi không còn được nhà nước chăm lo, tu sửa, nhiều năm xảy ra mất mùa.

- Nông dân phải bán ruộng, thậm chí cả vợ con cho quý tộc và địa chủ.

- Quý tộc, địa chủ ra sức cướp đoạt ruộng đất công của làng xã. 

- Triều đình bắt phạt dân nghèo mỗi năm phải nộp ba quan tiền thuế đinh.

- Ruộng đất công bị xâm lấn, thu hẹp, nông dân thiếu ruộng cày, đời sống ngày càng bần cùng, khốn khó.

* Tình hình xã hội:

- Vua quan, quý tộc, địa chủ thả sức ăn chơi xa hoa, xây dựng nhiều dinh thự, chùa chiền...

- Trong triều đình có nhiều kẻ gian tham, nịnh thần, làm rối loạn kỉ cương, phép nước... 

=> Chu Văn An dâng sớ đòi chém 7 tên nịnh thần, nhưng nhà vua không nghe.

- Khi vua Trần Dụ Tông mất (1369), Dương Nhật Lễ lên thay, tình hình càng trở nên rối loạn, nông dân nổi dậy khởi nghĩa khắp nơi.

- Đầu năm 1344, Ngô Bệ hô hào nông dân ở Yên Phụ (Hải Dương) đứng lên khởi nghĩa

=> Bị triều đình đàn áp nên thất bại.

- Đầu năm 1390, nhà sư Phạm Sư Ôn hô hào nông dân ờ Quốc Oai (Sơn Tây, Hà Nội) nổi dậy. Nghĩa quân đã chiếm được kinh thành Thăng Long trong 3 ngày. 

=> Cuộc khởi nghĩa sau đó thất bại do triều đình huy động một lực lượng lớn đàn áp...

Câu 2: Nhận xét về vương triều Trần ở nửa cuối thế kỉ XIV:

* Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần không còn quan tâm đến đời sống nhân dân như trước.

- Kinh tế ngày càng giảm sút, mất mùa, đói kém liên tục xảy ra.

- Trong khi quan lại chỉ biết lo ăn chơi, hưởng lạc, xã hội bất ổn định, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân nổ ra.

=>  Như vậy, vương triều nhà Trần không còn đóng vai trò tích cực, tiến bộ như nửa đầu thế kỉ XIV, sự sụp đổ của nhà Trần là điều không thể tránh khỏi.

Câu 3: Sự bùng nổ của các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nửa sau thế kỉ XIV nói lên:

- Thành phần tham gia vào các cuộc khởi nghĩa chủ yếu là nông dân làng xã đói khổ lưu vong, nông nô và nô tì. 

- Các cuộc khởi nghĩa đều nổ ra vào nửa cuối thế kỉ XIV, điều đó chứng tỏ xã hội thời Trần đang lâm vào tình trạng mất ổn định.

=> Sự sụp đổ của nhà Trần là điều không thể tránh khỏi.

Câu 4: Tóm tắt cuộc cải cách của Hồ Quý Ly như sau:

- Về Chính trị:

• Thay thế các võ quan, tôn thất nhà Trần bằng những người họ khác thân cận với Hồ Quý Ly
• Đổi tên một số đơn vị hành chính cấp trấn, quy định cách làm việc của bộ máy chính quyền.

- Kinh tế - tài chính: 

• Phát hành tiền giấy thay cho tiền đồng
• Ban hành chính sách hạn điền
• Quy định lại biểu thuế đinh và thuế ruộng.

- Xã hội: Ban hành chính sách “hạn nô”, năm đói kém bắt nhà giàu bán thóc cho dân,…

- Văn hóa – giáo dục: 

• Bắt nhà sư dưới 50 tuổi phải hoàn tục
• Cho dịch chữ Hán sang chữ Nôm yêu cầu mọi người phải học.

- Quân sự: Thực hiện một số biện pháp nhằm tăng cường củng cố quân sự và quốc phòng. 

Câu 5: Những mặt tiến bộ và hạn chế của cải cách Hồ Quý Ly được thể hiện như sau:

* Mặt tiến bộ:

- Những cải cách Hồ Qúy Ly ít nhiều góp phần hạn chế tệ tập trung ruộng đất của giai cấp quý tộc, địa chủ

=> Làm suy yếu thế lực của quý tộc tôn thất nhà Trần, tăng nguồn thu nhập của nhà nước và tăng cường quyền lực vủa nhà nước quân chủ Trung ương tập quyền. 

- Cải cách văn hóa, giáo dục, quân sự có nhiều tiến bộ, góp phần làm ổn định tình hình đất nước.

* Mặt hạn chế:

- Một số chính sách chưa thực hiện triệt để ( gia nô, nô tì chưa được giải phóng thân phận), chưa phù hợp với tình hình thực tế. 

- Chính sách cải cách cũng chưa giải quyết được những yêu cầu bức thiết của cuộc sống đông đảo nhân dân, đặc biệt là nông dân.

Câu 6: Nhận xét, đánh giá về nhân vật Hồ Quý Ly:

- Hồ Quý Ly là một người thực sự tài năng

=> Chứng tỏ qua một số cải cách của ông được tiến hành khi ông còn là một quan lại chứ chưa lên ngôi lập ra nhà Hồ),

- Là một người yêu nước, tiến bộ.

- Là một trong những nhà cải cách nổi tiếng trong lịch sử nước ta thời phong kiến.