Giải chi tiết Ngữ văn 11 CTST mới bài 1 Cõi lá

TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu hỏi: Bốn mùa xuân, hạ, thu, đông mang đến cho theien nhiên những cảnh sắc rất đặc trưng. Hãy nêu những dấu hiệu biến đổi của thiên nhiên khi thời tiết chuyển mùa mà bạn có ấn tượng sâu sắc.

Hướng dẫn trả lời:

• Mùa hè sang mùa thu: khí trời mát mẻ, ban đêm trời se lạnh không đủ rét để mặc một chiếc áo mùa, hoa cúc trong các vườn đua nhau nở, sen trong các ao úa tàn…
• Mùa đông sang xuân: Những hạt mưa xuân lất phất bay, những chồi biếc trên cành cây đã điểm

ĐỌC VĂN BẢN

Câu 1: Bạn hiểu thế nào về từ " òa thức"?

Hướng dẫn trả lời:

• Em hiểu từ " òa thức" là thức dậy.

Câu 2: Cõi lá đã làm nổi bật lên nét đặc trưng gì của cảnh sắc Hà Nội?

Hướng dẫn trả lời:

• Cõi lá đã làm nổi bật lên nét quyến rũ, vòng đời của các loài cây trong phố cổ, sự khác nhau của các loài cây.... của cảnh sắc Hà Nội?

SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Xác định bố cục của văn bản và cho biết bố cục ấy đã thể hiện đặc điểm nào của thể loại.

Hướng dẫn trả lời:

Văn bản có bố cục gồm 3 phần:

• Phần mở đầu: Đoạn 1
• Phần thân bài: Từ Chín cây bồ đề.... đến bước chân người.
• Phần kết bài: Đoạn cuối cùng

Bố cục ấy đã thể hiện rõ nét tình cảm, ý nghĩ của tác giả về cảnh vật Hà Nội. Thể hiện rõ yếu tố tự sự trong tùy bút, tản văn.

Câu 2: Bạn hiểu thế nào là " cõi lá"? Qua " cõi lá" ấy, tác giả đã phát hiện ra điều gì và mối liên hệ giữa cây, lá với con người?

Hướng dẫn trả lời:

• Em hiểu cõi lá là lá rụng. Qua " cõi lá" ấy, tác giả đã phát hiện ra mùa thu quyến rũ từng bước chân người. Mối liên hệ giữa cây, lá với con người khi miên man trong cõi lá mùa Xuân thành phố thì gương mặt ai cũng như có phần trẻ lại.

Câu 3: Phân tích một vài đoạn văn có sự kết hợp giữa tự sự với trữ tình/ nghị luận hoặc miêu tả thiên nhiên với miêu tả con người và làm rõ tác dụng của sự kết hợp ấy trong văn bản.

Hướng dẫn trả lời:

• Đoạn văn Những tưởng vô duyên .... bước chân người. Sự miêu tả thiên nhiên về ưu nhược điểm của cây xà cừ: ưu điểm về kích thước, mùa mưa bão mất công tỉa bớt cành phòng khi bị đổ..... kết hợp cùng với trữ tình: ngập cả lối đi những lá xanh chen lẫn lá vàng làm nên một mùa thu quyến rũ từng bước chân người cho thấy bức tranh sinh động rõ nét về cây xà cừ, hình ảnh mùa lá rụng đã tạo ra một khung cảnh mùa thu đẹp đẽ, quyến rũ lòng người.

Câu 4: Xác định chủ đề, đánh giá ý nghĩa thông điệp của văn bản.

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản được viết thể hiện sự đẹp đẽ của cõi lá, cảnh vật Hà Nội và sự thay đổi của con người vào cõi lá mùa xuân. Thông điệp của văn bản là cảnh vật đẹp đẽ có thể khiến con người trở nên thương nhớ, trẻ lại nhờ cảnh vật, thể hiện ý nghĩa cao cả về tác dụng của cảnh vật, của cõi lá những thứ đơn giản nhưng lại tác động đến con người.

Câu 5: Chỉ ra một vài biểu hiện của nét đẹp văn hóa được thể hiện trong văn bản.

Hướng dẫn trả lời:

• Nét đẹp văn hóa: Chín cây bồ đề trên đường Trần nhân Tông làm thành một khoảng trời trong veo màu thạch lựu. Những chiếc lá non đung đưa trong gió như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh tao u tịch. Nhiều người Hà Nội.... mật chảy tháng Giêng. Vòng đời của một chiếc lá bồ đề dù được mọc ra từ Hà Nội hay ở nới Phật tổ Thích Ca Mâu Ni; Lá của những cây sấu cổ thụ ở phía đường Đinh Tiên Hoàng.......

Câu 6: Qua việc đọc tản văn Cõi lá, bạn hãy nêu một số lưu ý khi đọc hiểu các văn bản thuộc thể loại này.

Hướng dẫn trả lời:

Một số lưu ý:

- Tìm hiểu chất trữ tình, cái tôi của nhà văn thể hiện qua văn bản.

- Tìm hiểu ngôn ngữ của văn bản.

- Xác định chủ đề mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

- Tìm những từ ngữ, hình ảnh thể hiện tình cảm, cảm xúc của người viết.

PHẦN THAM KHẢO MỞ RỘNG 

Câu 1. Em hãy nêu giá trị nội dung, nghệ thuật của bài Cõi lá

Hướng dẫn trả lời:

- Giá trị nội dung:

• Văn bản cõi lá làm nổi bật lên nét quyến rũ, vòng đời của các loài cây trong phố cổ, sự khác nhau của các loài cây.... của cảnh sắc Hà Nội. 
• Bằng tình yêu thương của mình, nhà văn đã khắc họa vẻ đẹp của mùa xuân nơi mảnh đất Thủ đô, thật thơ mộng, thật dịu dàng, khiến cho bao trái tim bạn đọc phải xao xuyến về Hà Nội thương

- Giá trị nghệ thuật:

Bằng bút pháp nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng những màu sắc khác lạ qua việc khắc họa hình ảnh đời sống sinh hoạt của người dân Thủ đô.

Câu 2. Em hãy nêu nội dung chính của văn bản Cõi lá

Hướng dẫn trả lời:

• Cõi lá đã làm nổi bật nét đặc trưng mùa lá rụng của Hà Nội khi thiên nhiên thay đổi tiết trời giao mùa từ đông sang xuân. Nội dung chính: Văn bản nói về vẻ đẹp đặc trưng của thiên nhiên Hà Nội khi thời tiết giao mùa.

Câu 3. Nêu tác giả, tác phẩm, bố cục của văn bản Cõi lá

Hướng dẫn trả lời:

1. Tác giả Đỗ Phấn

- Tiểu sử: Tác giả Đỗ Phấn - ông là một họa sĩ tài ba sinh năm 1956 quê quán tại Hà Nội, những bút pháp nghệ thuật của ông tràn đầy màu sắc, đầy tài hoa, những gam màu sắc lạ thường đó được ông khắc họa qua hình ảnh đời sống sinh hoạt của người dân Thủ đô, những ngày tháng đó đã thấm nhuần trong tư tưởng của ông khi sáng tác tác phẩm.

- Đặc điểm nghệ thuật

• Nghệ thuật trong sáng tác của Đỗ Phấn ông thường viết về những hình ảnh của cuộc sống đời thường có thể qua những trang vẽ của mình. Với bút pháp nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng những màu sắc khác lạ qua việc khắc họa hình ảnh đời sống sinh hoạt của người dân, ngòi bút nhẹ nhàng và đầy tinh tế
• Đỗ Phấn có nhiều tác phẩm nổi bật chủ yếu khắc họa về Hà Nội nơi ông gắn bó, các tác phẩm có thể kể đến như: Ngồi lê đôi mách với Hà Nội, Chuông đồng hồ, Bánh mì, Vòi nước công cộng,… những tác phẩm đó đã làm cho độc giả có cái nhìn chung nhất về cuộc sống, về con người. 

2. Tác phẩm 

- Thể loại: Tản văn

- Phương thức biểu đạt: Tự sự

- Tác phẩm Cõi lá của tác giả Đỗ Phấn được sáng tác sau khi ông quay lại với các tác phẩm viết văn của mình vào những năm 2005, tản văn chuyên về chủ đề Hà Nội được mọi người yêu mến.

- Bố cục gồm 6 đoạn:

+ Đoạn 1: Dấu hiệu chuyển mùa từ xuân sang hạ của Hà Nội

+ Đoạn 2: Hình ảnh thiên nhiên và con người Hà Nội

+ Đoạn 3: Đặc trưng về thiên nhiên cây cối Hà Nội

+ Đoạn 4: Lá cây bàng đỏ và câu chuyện gắn liền với người em gái. 

+ Đoạn 5: Sự thay đổi sau khi mùa mưa bão qua đi

+ Đoạn 6: Trăn trở về Hà Nội và tâm tư của tác giả

Câu 4. Phân tích tác phẩm Cõi lá.

Hướng dẫn trả lời:

Nhà văn Lê Minh Khuê đã từng chia sẻ rằng : “Tha thiết yêu Hà Nội, Đỗ Phấn chỉ viết về cái đẹp Hà Nội xưa, ông vẽ ra những cái đẹp để chúng ta thêm yêu mà giữ lại những nét đẹp ấy”. Thật vây, trong hầu hết các tác phẩm của mình, từ tản văn, tiểu thuyết, truyện ngắn,.. Đỗ Phấn luôn thể hiện một tình yêu thương, nhớ nhung về vẻ đẹp của mảnh đất Hà Nội ngày xa xưa. Điều đó đã được thể hiện rất rõ qua tác phẩm “Cõi lá”, qua đây nhà văn đã bằng tình yêu thương của mình, mà khắc họa nên vẻ đẹp của mùa xuân nơi mảnh đất Thủ đô, thật thơ mộng, thật dịu dàng, khiến cho bao trái tim bạn đọc phải xao xuyến về Hà Nội thương.  

Đỗ Phấn đã không còn là một nghệ sĩ quá xa lạ với những người có niềm đam mê hội họa nghệ thuật và văn học ở nước ta. Ông sinh năm 1956 tại Hà Nội, ngay từ khi còn nhỏ, ông đã bắt đầu viết văn, nhưng sau lại theo học hội họa, và đã gây được tiếng vang lớn trong lòng độc giả. Đỗ Phấn từng tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội vào năm 1980, sau đó ông làm giảng viên giảng dạy môn mỹ thuật tại Khoa Kiến trúc Đại học Xây dựng Hà Nội từ trong 9 năm, từ năm 1980 đến năm 1989. Khoảng năm 2005, ông trở lại với sự nghiệp viết văn, những tản văn về Hà Nội của ông luôn được các bạn học ưa chuộng. Những bút pháp nghệ thuật tài hoa, độc đáo cùng những màu sắc khác lạ qua việc khắc họa hình ảnh đời sống sinh hoạt của người dân Thủ đô chính là một trong những điểm nổi bật nhất trong hầu hết các tác phẩm của họa sĩ Đỗ Phấn. Những mẩu chuyện nhỏ về cảnh vật, về con người và nét văn hóa của riêng Hà Nội đã được Đỗ Phấn thủ thỉ nhẹ nhàng qua từng trang viết. Tưởng như những chi tiết vụn vặt, nhỏ bé và cũ kỹ ấy sẽ chẳng có ý nghĩa gì, nhưng thực tế, đối với Đỗ Phấn từ cái vòi nước công cộng đến cửa hiệu giặt là hay cái chuyện phơi quần áo, , đèn đường, hay cái nồi đất, nước giải khát, bún đậu mắm tôm … đều có thể trở thành chủ đề, trở thành nguồn cảm hứng dạt dào giúp cho nhà văn viết nên những câu chuyện Hàn Nội thật đẹo, với biết bao cảm xúc lắng đọng qua từng trang giấy. Để Đỗ Phấn có thể thư thả mà tâm tình thủ thỉ với bạn đọc chuyện xưa tới chuyện nay, từ xa tới gần, từ hiện đại trở về quá khứ. Và những “lát cắt ký ức” ấy khi được nhìn một cách tổng thể, bao quát, rộng lớn lại khiến cho độc giả phải bất ngờ về một hình ảnh Hà Nội thời chưa xa, thật đẹp, thật điềm đạm và kín đáo biết bao.

Mở đầu tác phẩm, khung cảnh mùa xuân hiện lên, nhưng có vẻ xuân năm nay đến hơi chậm chăng?: “Bẽ bàng mùa xuân đến muộn. Khi cái nắng đã chao chát trên những lộc non báo hiệu mùa hè”. Mùa xuân tới khi những tia nắng đã soi rọi qua những mầm lộc non mới nhu. Lòng người ai cũng nao nức, rộn ràng và “Òa thức cùng với xôn xao lá cành”. Òa thức là một động từ được tác giả sử dụng khéo léo, gợi khung cảnh con người và thiên nhiên tỉnh dậy sau những ngày đông giá rét, chào đón một mùa xuân thật vui tươi và ấm áp. Trong tiết trời dịu mát ấy: “Những chiếc lá non đu đưa trong gió tưởng như có tiếng chuông chùa huyền hoặc vọng về từ cõi thanh cao u tịch, Những đứa trẻ tan trường ríu rít dưới gốc cây như những thiên thần bước ra từ lá, Nhiều người Hà Nội chẳng có việc gì cũng vòng xe qua đoạn phố đông mà chật chội, mà hỗn hào đi đứng này chỉ để ngắm nhìn một chút sắc lá ngọt ngào như mật chảy tháng giêng”. Không khí trong lành, cảnh vật vui tươi, con người rạng rỡ vui tươi, Hà Nội ơi! Hà Nội thật đẹp biết bao, làm cho ai đi xa cũng phải nhớ về. Trong khoảnh khắc tiết trời dịu ngọt ấy, tác giả nhớ về người em gái đi xa: “Cô em gái của tôi sống xa Tổ quốc đã hai chục năm có lẻ. Mỗi lần gọi điện về nó lại hỏi con đường ven Hồ Gươm mùa này lá đã rụng? Lạ thế! Mùa nào cũng hỏi như vậy” . Không chỉ cảnh vật, con người, mà những cây cổ thụ đã ở mảnh đất ấy hàng nghìn năm, chứng kiến bao nhiêu là điều đổi thay cũng khiến cho người ta nhớ về. Chúng cứ mãi ở đấy, đến mùa thì lại thay lá, những khoảnh khắc ấy tuy đơn sơ, nhưng lại khiến cho bao người con Hà Nội nơi xa quê phải nhớ về. Thèm lắm cảm giác được nhìn sự đổi thay của từng chiếc lá, từng hàng cây, ước chỉ nhỏ nhoi vậy thôi, nhưng biết bao giờ mới thực hiện được. Vài người đã nhận xét rằng, dường như những cây cổ thụ Hà Nội chẳng ưu ái con người lắm. Bằng chứng rất rõ ràng, in hằn lên cả thân cây “Những thân cây u sần mấu cục đầy thương tích do con người gây nên?” Nhưng đối với tác giả điều đó chẳng có gì là bất ngờ cả, bởi chúng đã cùng người Hà Nội trải qua bao nhiêu gian khó, nếu “Những gốc sấu già Hà Nội lại nhẵn nhụi như những cây chò chỉ trên đường Hùng Vương?” Thì mới là một điều kì tích. Lang thang trên con đường vào mùa xuân ấy, tác giả cảm thấy gương mặt ai cũng vui mừng, phấn khởi đặc biệt là trẻ lại, hay phải chăng tác giả đang cảm thấy bản thân như vậy?: “Hay tự nhận rằng mình như thế?” Chính nhà văn cũng rất thắc mắc điều đó.

Đỗ Phấn- người con nặng tình với mảnh đất Hà Nội. Với bao tình cảm yêu thương và gắn bó, ông đã giữ gìn để rồi viết nên từng trang giấy. “Cõi lá” đã thể hiện rất rõ tình cảm của tác giả dành cho Hà Nội, đồng thời cũng để lại cho độc giả biết bao cảm xúc và niềm xao xuyến về một mảnh đất để thương để nhớ.