Soạn văn 12 cực chất bài: Đất nước - Nguyễn Khoa Điềm

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học:

Câu 1: (Trang 122 SGK) Đoạn trích thể hiện sự cảm nhận và lí giải của Nguyễn Khoa Điềm về đất nước. Hãy chia bố cục, nội dung trữ tình từng phần và tìm hiểu trình tự triển khai mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả

Câu 2: (Trang 122 SGK) Trong phần đầu của đoạn trích (từ đầu đến “làm nên Đất nước muôn đời”), tác giả đã cảm nhận về đất nước trên những phương diện nào? Cách cảm nhận của tác giả có gì khác với các nhà thơ cùng viết về đề tài này.

Câu 3: (Trang 122 SGK) Phần sau của đoạn trích (từ “Những người vợ nhớ chồng” đến hết) tác giả tập trung làm nổi bật tư tưởng: Đất Nước của nhân dân”. Tư tưởng ấy đã đưa đến những phát hiện sâu và mới của tác giả về địa lí, lịch sử, văn hóa… của đất nước ta như thế nào? Vì sao có thể nói tư tưởng ấy nổi bật trong đoạn trích và nhiều bài thơ thời chống Mĩ?

Câu 4: (Trang 122 SGK) Hãy nói những ví dụ cụ thể về cách sử dụng chất liệu văn hóa dân gian của tác giả. Từ đó tìm hiểu những đóng góp riêng của nhà thơ về nghệ thuật biểu đạt. Vì sao có thể nói chất liệu văn hóa dân gian ở đoạn trích này gợi nên ấn tượng vừa quen thuộc vừa mới lạ?

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Đất Nước (Trích Trường ca Mặt đường khát vọng) của Nguyễn Khoa Điềm

II. Soạn bài siêu ngắn: Đất nước 

Câu 1: Bố cục: 2 phần:

o Phần 1:42 câu thơ đầu:  vẻ đẹp của đất nước được tác giả so sánh và đánh giá trên nhiều phương diện nghệ thuật.

o Phần 2: 47 câu thơ cuối: tư tưởng của nhân dân, đất nước là của nhân dân.

• Mạch suy nghĩ và cảm xúc của tác giả:

o Tác giả giải thích sự hình thành của đất nước, đất nước có tự bao giờ.

o Tách đất nước ra làm hai thành yếu tố để giải thích sau đó lại tổng hợp lại thành định nghĩa đất nước

o Tư tưởng đất nước của nhân dân thể hiện qua:Không gian địa lý, Thời gian lịch sử, Bề dày lịch sử

Câu 2: Cảm nhận về đất nước của Nguyễn Khoa Điềm:

Phương diện: Đa dạng, trên nhiều bình diện, từ chiều dài lịch sử (quá khứ - hiện tại – tương lai), đến chiều rộng của không gian – địa lí và nhất là trong bề dày văn hóa – phong tục, lối sống, tâm hồn, tính cách dân tộc. Cả ba gắn bó, thống nhất với nhau.

Cách cảm nhận của tác gả được nhận thức sâu sắc, toàn diện hơn (về quan điểm, vai trò nhân dân trong thời đại mới).  

Câu 3:  Đất Nước hiện lên với những vẻ thân thương gần gũi bởi cốt lõi đất nước mang tư tưởng nhân dân:

• Không gian địa lý

o Liệt kê những danh lam thắng cảnh của đất nước ta từ Bắc đến Nam, và chính nhân dân làm nên những danh lam ấy

o Mỗi danh lam ta còn thấy được vẻ đẹp tâm hồn của nhân dân ta: chung thủy, hiếu học, anh hùng..

o Điểm mới trong cách cảm nhận đất nước: nhà thơ không đi nói về hình dáng đất nước mà đi vào từng địa danh cụ thể để làm rõ tư tưởng đất nước của nhân dân

• Thời gian lịch sử

o Nhấn mạnh vào những kiếp người giản dị bình tâm, những con người không ai nhớ mặt đặt tên nhưng họ lại làm nên đất nước, có vai trò to lớn trong việc đem đến những giá trị tinh thần và vật chất, góp xương máu cho đất nước.

o Điểm mới là không nói đến những anh hùng lãnh đạo mà nói về phần lớn nhân dân

• Bề dày lịch sử

o Thể hiện ba nét đẹp tâm hồn nhân dân ta: say đắm trong tình yêu, quý trọng tình nghĩa và lao động, kiên trì bền bỉ trong đấu tranh

• Tư tưởng nổi bật của đoạn trích và nhiều bài thơ thời chống Mĩ vì: Trước đó, nhiều nhà thơ đã nhắc đến phương diện địa lí, chiều dài lịch sử, chiều sâu văn hóa nhưng Nguyễn Khoa Điềm không ngợi ca các triều đại, không nói đến những anh hùng đã ghi danh trong sử sách, mà nhấn mạnh đến những người Không ai nhớ mặt đặt tên – Họ đã sống và chết – Giản dị và bình tâm, song chính nhờ họ mà dân tộc trường tồn. 

Câu 4:Chất liệu văn học và văn hóa dân gian: ca dao, tục ngữ, truyền thuyết, truyện cổ tích, phong tục, lối sống như:

o Sự tích hòn Vọng Phu

o Sự tích hòn Trống Mái

o Truyện Thánh Gióng

• Tác giả sử dụng sáng tạo các yếu tố dân gian:

o Có khi lấy lại từng phần của câu ca dao: "yêu em từ thủa trong nôi"

o Chủ yếu là sử dụng ý, hình ảnh ca dao, truyền thuyết để tạo lên hình tượng thơ mới, gần gũi và mới mẻ.

o Đóng góp của tác giả vào nền thơ ca gây ấn tượng vừa quen thuộc, gần gũi vừa mới lạ.

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Đất Nước của Nguyễn Khoa Điềm

1. Giá trị nội dung

• Cảm nhận ở nhiều phương diện: từ văn hóa - lịch sử, địa lí - thời gian đến không gian của đất nước, nêu lên trách nhiệm của các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ.
• Cái nhìn mới mẻ về đất nước với tư tưởng cốt lõi là tư tưởng đất nước của nhân dân. Đất nước là sự hội tụ, kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân chính là người đã làm ra đất nước.

2. Giá trị nghệ thuật

• Thể thơ tự do, phóng khoáng không bị bó buộc tạo ra nét độc đáo về hình thức cho bài thơ.
• Sử dụng các chất liệu văn hóa dân gian với đa dạng các thể loại, đặc biệt sử dụng một cách sáng tạo, không trích dẫn nguyên văn mà chỉ trích một vài từ nhưng người đọc cũng có thể hiểu về thi liệu dân gian ấy.
• Giọng thơ trữ tình - chính luận, là sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người.

III. Soạn bài ngắn nhất: Đất nước 

Câu 1: 2 phần:

- Phần 1 (42 câu thơ đầu)

=>Vẻ đẹp của đất nước được tác giả so sánh và đánh giá trên nhiều phương diện nghệ thuật.

- Phần 2 (47 câu thơ cuối)

=> tư tưởng của nhân dân, đất nước là của nhân dân.

 Mạch suy nghĩ và cảm xúc:

- Giải thích sự hình thành của đất nước, đất nước có tự bao giờ.

- Tách thành 2 yếu tố để giải thích sau tổng hợp lại thành định nghĩa đất nước

- Tư tưởng thể hiện: Không gian địa lý, Thời gian lịch sử, Bề dày lịch sử

Câu 2:  Cảm nhận về đất nước:

- Phương diện: Đa dạng, từ chiều dài lịch sử, đến chiều rộng của không gian – địa lí và nhất là trong bề dày văn hóa.

- Cách cảm nhận của tác giả: sâu sắc, toàn diện hơn.

Câu 3:  Đất Nước hiện lên với những vẻ thân thương gần gũi bởi cốt lõi đất nước mang tư tưởng nhân dân:

1. Không gian địa lý

- Liệt kê danh lam thắng cảnh của đất nước ta từ Bắc đến Nam.

- Mỗi danh lam thấy được vẻ đẹp tâm hồn của nhân dân ta.

- Điểm mới: không nói về hình dáng đất nước mà đi vào từng địa danh cụ thể để làm rõ tư tưởng đất nước của nhân dân

2. Thời gian lịch sử

- Nhấn mạnh vào những kiếp người giản dị bình tâm, những con người không ai nhớ mặt đặt tên nhưng họ lại làm nên đất nước.

- Điểm mới:  không nói đến những anh hùng lãnh đạo mà nói về phần lớn nhân dân

3. Bề dày lịch sử

- Thể hiện ba nét đẹp tâm hồn nhân dân: say đắm trong tình yêu, quý trọng tình nghĩa và lao động, kiên trì bền bỉ trong đấu tranh

- Tư tưởng nổi bật: nhiều nhà thơ đã nhắc đến phương diện địa lí, chiều dài lịch sử, chiều sâu văn hóa nhưng tác giả chỉ nhấn mạnh đến những người Không ai nhớ mặt đặt tên – Họ đã sống và chết – Giản dị và bình tâm, song chính nhờ họ mà dân tộc trường tồn. 

Câu 4: 

- Chất liệu văn học và văn hóa dân gian: ca dao, tục ngữ, truyền thuyết, truyện cổ tích, phong tục, lối sống như: Sự tích hòn Vọng Phu, Sự tích hòn Trống Mái, Truyện Thánh Gióng

- Tác giả sử dụng sáng tạo các yếu tố dân gian:

o Có khi lấy lại từng phần của câu ca dao

o Chủ yếu là sử dụng ý, hình ảnh ca dao, truyền thuyết để tạo lên hình tượng thơ mới, gần gũi và mới mẻ.

o Đóng góp: gây ấn tượng vừa quen thuộc, gần gũi vừa mới lạ.

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Đất Nước 

1. Nội dung

• Cảm nhận ở nhiều phương diện văn hóa - lịch sử, địa lí - thời gian đến không gian của đất nước, nêu lên trách nhiệm của các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ.
• Cái nhìn mới mẻ về đất nước, là sự hội tụ, kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân chính là người đã làm ra đất nước.

2. Giá trị nghệ thuật

• Thể thơ tự do không bị bó buộc tạo ra nét độc đáo về hình thức.
• Sử dụng các chất liệu văn hóa dân gian với đa dạng các thể loại, sử dụng một cách sáng tạo, không trích dẫn nguyên văn mà chỉ trích một vài từ nhưng người đọc cũng có thể hiểu về thi liệu dân gian ấy.
• Giọng thơ trữ tình là sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người.

IV. Soạn bài cực ngắn: Đất nước 

Câu 1: 2 phần:

- 42 câu thơ đầu (Phần 1) =>Vẻ đẹp của đất nước được tác giả so sánh và đánh giá trên nhiều phương diện nghệ thuật.

- 47 câu thơ cuối (Phần 2 ) => tư tưởng của nhân dân, đất nước là của nhân dân.

 Mạch suy nghĩ và cảm xúc: Giải thích sự hình thành của đất nước, đất nước có tự bao giờ. Tách thành 2 yếu tố để giải thích sau tổng hợp lại thành định nghĩa đất nước. Tư tưởng thể hiện: Không gian địa lý, Thời gian lịch sử, Bề dày lịch sử

Câu 2:  Cảm nhận về đất nước:

1. Phương diện: Đa dạng, từ chiều dài lịch sử, đến chiều rộng của không gian – địa lí, bề dày văn hóa.

2. Cảm nhận của tác giả: sâu sắc, toàn diện hơn.

Câu 3:  Đất Nước hiện lên với những vẻ thân thương gần gũi:

1. Không gian địa lý: Liệt kê danh lam thắng cảnh của đất nước ta từ Bắc đến Nam. Mỗi danh lam thấy được vẻ đẹp tâm hồn của nhân dân ta. Điểm mới không nói về hình dáng đất nước , đi vào từng địa danh cụ thể để làm rõ tư tưởng đất nước của nhân dân.

2. Thời gian lịch sử: Nhấn mạnh vào những kiếp người giản dị bình tâm, những con người không ai nhớ mặt đặt tên nhưng họ lại làm nên đất nước. Điểm mới:  không nói đến những anh hùng lãnh đạo mà nói về phần lớn nhân dân

3. Bề dày lịch sử: Thể hiện ba nét đẹp tâm hồn: say đắm trong tình yêu, quý trọng tình nghĩa và lao động, kiên trì bền bỉ trong đấu tranh. Tư tưởng nổi bật: tác giả chỉ nhấn mạnh đến những người Không ai nhớ mặt đặt tên, nhờ họ mà dân tộc trường tồn. 

Câu 4: 

1. Chất liệu văn học và văn hóa dân gian: ca dao, tục ngữ, truyền thuyết, truyện cổ tích, phong tục, lối sống như: Sự tích hòn Vọng Phu, Sự tích hòn Trống Mái, Truyện Thánh Gióng

2. Tác giả sử dụng sáng tạo các yếu tố dân gian: Có khi lấy lại từng phần của câu ca dao. Chủ yếu là sử dụng ý, hình ảnh ca dao, truyền thuyết để tạo lên hình tượng thơ mới, gần gũi và mới mẻ. 

3. Đóng góp: gây ấn tượng vừa quen thuộc, gần gũi vừa mới lạ.

Giá trị nội dung và nghệ thuật

1. Nội dung: Cảm nhận ở nhiều phương diện văn hóa - lịch sử, địa lí - thời gian đến không gian của đất nước, nêu lên trách nhiệm của các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ. Cái nhìn mới mẻ về đất nước, là sự hội tụ, kết tinh bao công sức và khát vọng của nhân dân. Nhân dân chính là người đã làm ra đất nước.

2. Nghệ thuật: Thể thơ tự do không bị bó buộc tạo ra nét độc đáo về hình thức, chất liệu văn hóa dân gian với đa dạng các thể loại, sử dụng một cách sáng tạo, không trích dẫn nguyên văn mà chỉ trích một vài từ nhưng người đọc cũng có thể hiểu về thi liệu dân gian ấy. Giọng thơ trữ tình là sự kết hợp giữa cảm xúc nồng nàn và suy tư sâu lắng của người trí thức về đất nước và con người.