Soạn văn 12 cực chất bài: Sóng

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học:

Câu 1: (Trang 156 SGK) Anh/ chị có nhận xét gì về âm điệu, nhịp điệu của bài thơ? Âm điệu, nhịp điệu đó được tạo nên bởi những yếu tố nào?

Câu 2: (Trang 156 SGK) Hình tượng bao trùm, xuyên suốt bài thơ là hình tượng sóng. Mạch liên kết các khổ thơ là những khám phá liên tục về sóng. Hãy phân tích hình tượng này.

Câu 3: (Trang 156 SGK) Giữa sóng và em trong bài thơ có mối liên hệ như thế nào? Anh/chị có nhận xét gì về nghệ thuật kết cấu bài thơ? Người phụ nữ đang yêu thấy sự tương đồng giữa các trạng thái của tâm hồn mình với những con sóng. Hãy tự chỉ ra sự tương đồng đó.

Câu 4: (Trang 156 SGK) Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu. Theo cảm nhận của anh/chị, tâm hồn người phụ nữ đó có đặc điểm gì?

Luyện tập

Bài tập: (Luyện tập – Trang 157)

Có nhiều câu thơ, bài thơ so sánh tình yêu với sóng và biển. Hãy sưu tầm những câu thơ, bài thơ đó

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Sóng của Xuân Quỳnh

II. Soạn bài siêu ngắn: Sóng

Câu 1:  Nhận xét

Âm điệu, nhịp điệu bài thơ xao xuyến, rộn ràng, được tạo bởi:

• Câu thơ ngắn, thể thơ 5 chữ
• Nhịp thơ thường nhẹ nhàng, gợi dư âm sóng biển:

Dữ dội / và êm dịu (2/3)

Ồn ào / và lặng lẽ (2/3)

Sông / không hiểu nổi mình (1/4)

Sóng / tìm ra tận bể (1/4)

• Vần thơ: vần chân, vần cách, gợi hình ảnh các lớp sóng đuổi nhau.

Câu 2: Phân tích hình tượng

“Sóng” là sóng biển, “sóng” ở đây là sóng tình - điều này càng sâu sắc, thấm thía hơn trong thi phẩm, dùng sóng biển để nói lên sóng tình, lấy hiện tượng thiên nhiên để giãi bày tình cảm lòng người.

• Hình tượng sóng được gợi lên từ âm hưởng sóng biển - dạt dào, Song song cùng hình tượng “sóng" là “em" hình tượng đẹp đẽ để diễn tả tình yêu.
• Ở khổ 1 và 2, sóng được đặt trong trạng thái đối cực, gợi sự liên tưởng đến trạng thái tâm lí của tình yêu 

o Khi “ dữ dội ồn ào” lúc biển động bão tố, phong ba nổi lên vỗ sóng lúc lại “dịu êm, lặng lẽ” khi biển lặng, bình minh lên nhẹ nhàng sóng vỗ.

o Sóng được diễn tả dưới nhiều cung bậc hình thức, nghệ thuật đối lập để thấy được những trạng thái của sóng biển và đồng thời cũng ẩn dụ thể hiện cho những cung bậc cảm xúc khác nhua khi yêu lúc giận hờn, lúc lại yêu thương của người con gái.

• Khổ 3 và 4, từ hình tượng sóng nhà thơ đã nhận thức về tình yêu mình - Tình yêu sánh ngang biển lớn, sáng ngang cuộc đời:

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

•  Hình thức nghi vấn,  thể hiện nỗi băn khoăn đi tìm cội nguồn của sóng, của tình yêu nhưng bất lực. Hai câu thơ cuối là lời thú tội hồn nhiên nhưng sâu sắc. Đó chính là quy luật của tình yêu.
•  Khổ 5 và 6: Nỗi nhớ trong tình yêu được diễn tả bằng những liên tưởng so sánh, độc đáo thú vị:

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức

• Nỗi nhớ trong lòng người con gái đang yêu là thường trực: khi thức, ngủ, da diết, mãnh liệt:

Lúc nào em cũng nghĩ

Hướng về anh một phương

Con nào chẳng tới bờ

Dù muôn ngàn cách trở

•  Cứ thế, “sóng” và “em” xoắn xuýt sóng đôi, cộng hưởng với nhau trong suốt bài thơ, qua nhiều cung bậc của tình yêu, để rồi cuối cùng nhập vào nhau, hòa tan với nhau ở khổ thơ kết thúc:

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ

Đó chính là ước vọng đời thường trong tình yêu của người phụ nữ qua hình tượng “sóng” của Xuân Quỳnh.

Câu 3:

• Hai hình tượng luôn song hành cùng nhau đó là sóng và em. Có lúc phản ánh lẫn nhau, có lúc tách rời có lúc lại hòa vào làm một, tuy hai mà một. Sóng cũng giống như tâm trạng của người con gái trong tình yêu. Làm tăng hiệu quả của sự nhận thức và khám phá của chủ thể trữ tình về một tình yêu thủy chung, bất diệt.
• Kết cấu bài thơ là kết cấu liền mạch của suy nghĩ và cảm xúc: cô gái nhìn ra biển cả, nhân quan sát sóng biển, suy nghĩ về tình yêu, cô nhận thấy tình yêu cũng như sóng biển, đa dạng và biến hóa, mạnh mẽ và thủy chung. Rồi cô ước ao hóa thành cong sóng nhỏ để ngàn năm hát cùng "biển lớn tình yêu".

Câu 4: Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu, cô khao khát một tình yêu chân thành, mãnh liệt. Tâm hồn của một người đang yêu đã thành thực với chính lòng mình. Tuy bày tỏ như vậy nhưng lời tỏ tình vẫn nhẹ nhàng, sâu sắc và đầy nữ tính, khao khát một tình yêu vĩnh hằng trước sự hữu hạn của cuộc đời con người.

Luyện tập

Bài tập: Sưu tầm những câu thơ, bài thơ 

Chuyện tình sóng và biển

Có một lần biển và sóng yêu nhau, 

Người ta bảo biển là tình đầu của sóng. 

Sóng dữ dội vỡ bờ cát trưa nóng bỏng, 

Biển rì rầm hát mãi khúc tình ca. 

Có một lần sóng nông nổi đi xa, 

Bao kẻ đến và tỏ tình với biển. 

Biển sợ rằng sóng không về vĩnh viễn, 

Nên đành rằng hò hẹn với vầng trăng. 

Sóng trở về thế là biển ăn năn, 

Sóng đâu nợ để biển xanh kia vô tội. 

Tình chỉ đẹp khi không còn gian dối, 

Và bỏ đi kể từ đó không về. 

Có một lần anh đã kể em nghe. 

Chuyện tình yêu của chúng mình vốn không đơn giản, 

Anh phiêu lưu còn em thì lãng mạn, 

Và thời gian hò hẹn cũng mong manh. 

Sóng bạc đầu từ đó phải không anh? 

Còn biển kia vẫn xanh màu huyền bí? 

Không phải đâu em biển kia không chung thủy, 

Dẫu bạc đầu sóng vẫn mãi thủy chung. 

Anh dắt em giữa biển nghìn trùng, 

Nghe dã tràng kể chuyện xưa xa vắng. 

Dẫu không phải tình đầu em trong trắng, 

Chỉ mong anh một lòng với cổ tích biển ngày xưa!

(Trần Quốc Tuấn)

Biển

Anh không xứng là biển xanh 

Nhưng anh muốn em là bờ cát trắng 

Bờ cát dài phẳng lặng 

Soi ánh nắng pha lê...

Bờ đẹp đẽ cát vàng 

Thoai thoải hàng thông đứng 

Như lặng lẽ mơ màng 

Suốt ngàn năm bên sóng...

Anh xin làm sóng biếc 

Hôn mãi cát vàng em 

Hôn thật khẽ, thật êm 

Hôn êm đềm mãi mãi

Đã hôn rồi, hôn lại 

Cho đến mãi muôn đời 

Đến tan cả đất trời 

Anh mới thôi dào dạt...

Cũng có khi ào ạt 

Như nghiến nát bờ em 

Là lúc triều yêu mến 

Ngập bến của ngày đêm

Anh không xứng là biển xanh 

Nhưng cũng xin làm bể biếc 

Để hát mãi bên gành 

Một tình chung không hết,

Để những khi bọt tung trắng xóa 

Và gió về bay tỏa nơi nơi 

Như hôn mãi ngàn năm không thỏa, 

Bởi yêu bờ lắm lắm, em ơi!

(Xuân Diệu)

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Sóng của Xuân Quỳnh

1. Giá trị nội dung

• Dựa vào việc quan sát, chiêm nghiệm về những con sóng trước biển cả mênh mông, phát hiện ra những cung bậc đa dạng, phức tạp của cảm xúc trong tâm hồn của người phụ nữ đang yêu.
• Khao khát về tình yêu, hạnh phúc của một người phụ nữ vừa truyền thống, vừa hiện đại trong tình yêu.

2. Giá trị nghệ thuật

• Thể thơ năm chữ tạo âm điệu sâu lắng, dạt dào.
• Cách ngắt nhịp linh hoạt, phóng khoáng và cách gieo vần, phối âm độc đáo, giàu sức liên tưởng
• Giọng thơ vừa thiết tha, đằm thắm, vừa mãnh liệt sôi nổi, vừa hồn nhiên, nữ tính
• Xây dựng hình ảnh ẩn dụ - với hình tượng sóng, vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa ẩn dụ
• Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, đối lập - tương phản,...

III. Soạn bài ngắn nhất: Sóng

Câu 1:  Âm điệu, nhịp điệu bài thơ xao xuyến, rộn ràng:

- Câu thơ ngắn, thể thơ 5 chữ

- Nhịp thơ thường nhẹ nhàng, gợi dư âm sóng biển

- Vần thơ: vần chân, vần cách, gợi hình ảnh các lớp sóng đuổi nhau.

Câu 2: Phân tích hình tượng

• “Sóng” là sóng biển,  ở đây là sóng tình càng sâu sắc, thấm thía hơn, dùng sóng biển để nói lên sóng tình, lấy hiện tượng thiên nhiên để giãi bày tình cảm lòng người.
•  Song song cùng hình tượng “sóng" là “em" hình tượng đẹp đẽ để diễn tả tình yêu.
• Khổ 1, 2  sóng đặt trong trạng thái đối cực, gợi sự liên tưởng đến trạng thái tâm lí của tình yêu 
• Khi “ dữ dội ồn ào” lúc biển động bão tố, phong ba nổi lên vỗ sóng lúc lại “dịu êm, lặng lẽ” khi biển lặng.
• Diễn tả dưới nhiều cung bậc hình thức ẩn dụ thể hiện cho những cung bậc cảm xúc khi yêu của người con gái.
• Khổ 3, 4 hình tượng sóng nhà thơ đã nhận thức về tình yêu mình, Tình yêu sánh ngang biển lớn, sáng ngang cuộc đời:
• Hai câu thơ cuối là lời thú tội hồn nhiên nhưng sâu sắc, quy luật của tình yêu.
• Khổ 5, 6: Nỗi nhớ trong tình yêu được diễn tả bằng những liên tưởng so sánh, độc đáo thú vị.
• Nỗi nhớ trong lòng người con gái đang yêu là thường trực: khi thức, ngủ, da diết, mãnh liệt:
• Cứ thế, “sóng” và “em” xoắn xuýt sóng đôi, cộng hưởng với nhau trong suốt bài thơ, qua nhiều cung bậc của tình yêu, để rồi cuối cùng nhập vào nhau, hòa tan với nhau ở khổ thơ kết thúc:

=> Ước vọng đời thường trong tình yêu của người phụ nữ qua hình tượng “sóng” của Xuân Quỳnh.

Câu 3:

• Sóng và em luôn song hành cùng nhau.  Sóng cũng giống như tâm trạng của người con gái trong tình yêu. Làm tăng hiệu quả của sự nhận thức và khám phá của chủ thể trữ tình về một tình yêu thủy chung, bất diệt.
• Kết cấu liền mạch của suy nghĩ và cảm xúc: cô gái nhìn ra biển cả, nhân quan sát sóng biển, suy nghĩ về tình yêu, cô nhận thấy tình yêu cũng như sóng biển, đa dạng và biến hóa, mạnh mẽ và thủy chung, ước ao hóa thành cong sóng nhỏ để ngàn năm hát cùng "biển lớn tình yêu".

Câu 4: Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu, cô khao khát một tình yêu chân thành, mãnh liệt. Tâm hồn của một người đang yêu đã thành thực với chính lòng mình, khao khát một tình yêu vĩnh hằng trước sự hữu hạn của cuộc đời con người.

Luyện tập

Bài tập:Câu thơ, bài thơ 

- Chuyện tình sóng và biển (Trần Quốc Tuấn)

- Biển (Xuân Diệu)

Giá trị nội dung và nghệ thuật trong Sóng 

Nội dung

- Dựa vào việc quan sát con sóng trước biển cả mênh mông, phát hiện ra những cung bậc đa dạng trong tâm hồn của người phụ nữ đang yêu.

- Khao khát về tình yêu, hạnh phúc của một người phụ nữ vừa truyền thống, vừa hiện đại trong tình yêu.

Nghệ thuật

- Xây dựng hình ảnh ẩn dụ - với hình tượng sóng, vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa ẩn dụ

- Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, đối lập - tương phản,...

- Thể thơ năm chữ tạo âm điệu sâu lắng, dạt dào.

- Cách ngắt nhịp linh hoạt, phóng khoáng và cách gieo vần, phối âm độc đáo, giàu sức liên tưởng

- Giọng thơ vừa thiết tha, đằm thắm, vừa mãnh liệt sôi nổi, vừa hồn nhiên, nữ tính

IV. Soạn bài cực ngắn: Sóng

Câu 1:  Âm điệu, nhịp điệu bài thơ xao xuyến, rộn ràng: Câu thơ ngắn, thể thơ 5 chữ. Nhịp thơ nhẹ nhàng. Vần thơ gợi hình ảnh các lớp sóng đuổi nhau.

Câu 2: Phân tích:

1. “Sóng” là sóng biển,  ở đây là sóng tình càng sâu sắc, thấm thía hơn, dùng sóng biển để nói lên sóng tình, lấy hiện tượng thiên nhiên để giãi bày tình cảm lòng người.
2.  Song song cùng hình tượng “sóng" là “em" hình tượng đẹp đẽ để diễn tả tình yêu.
3. Khổ 1, 2  sóng đặt trong trạng thái đối cực, gợi sự liên tưởng đến trạng thái tâm lí của tình yêu 
4. Diễn tả dưới nhiều cung bậc hình thức ẩn dụ thể hiện cho những cung bậc cảm xúc khi yêu của người con gái.
5. Khổ 3, 4 hình tượng sóng nhà thơ đã nhận thức về tình yêu mình, Tình yêu sánh ngang biển lớn, sáng ngang cuộc đời:
6. Khổ 5, 6: Nỗi nhớ trong tình yêu được diễn tả bằng những liên tưởng so sánh, độc đáo thú vị.

Câu 3:

• Sóng và em luôn song hành cùng nhau.  Sóng cũng giống như tâm trạng của người con gái trong tình yêu.
• Kết cấu liền mạch của suy nghĩ và cảm xúc: cô gái nhìn ra biển cả, nhân quan sát sóng biển, suy nghĩ về tình yêu, cô nhận thấy tình yêu cũng như sóng biển, đa dạng và biến hóa, mạnh mẽ và thủy chung, ước ao hóa thành cong sóng nhỏ để ngàn năm hát cùng "biển lớn tình yêu".

 Câu 4: Bài thơ là lời tự bạch của một tâm hồn phụ nữ đang yêu, khao khát một tình yêu chân thành, mãnh liệt. Tâm hồn của một người đang yêu đã thành thực với chính lòng mình.

Luyện tập

Bài tập:Câu thơ, bài thơ : Chuyện tình sóng và biển (Trần Quốc Tuấn). / Biển (Xuân Diệu)

Giá trị nội dung và nghệ thuật 

- Nội dung: những cung bậc đa dạng trong tâm hồn của người phụ nữ đang yêu, Khao khát về tình yêu, hạnh phúc của một người phụ nữ vừa truyền thống, vừa hiện đại trong tình yêu.

- Nghệ thuật: Xây dựng hình ảnh ẩn dụ - với hình tượng sóng, vừa mang nghĩa thực, vừa mang nghĩa ẩn dụ. Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, đối lập - tương phản,... Thể thơ năm chữ tạo âm điệu sâu lắng, dạt dào. Cách ngắt nhịp linh hoạt, phóng khoáng và cách gieo vần, phối âm độc đáo, giàu sức liên tưởng. Giọng thơ thiết tha, đằm thắm, mãnh liệt sôi nổi, vừa hồn nhiên, nữ tính