[toc:ul]
Ví dụ: Truyện cười “Chào hỏi”
Anh chàng nọ ở nhà vợ tại một vùng quê, được người nhà dặn là phải luôn chào hỏi mọi người xung quanh.
Một hôm, anh ta ra đường và thấy một người đang đốn cành trên một cây cao, liền ra dấu gọi.
Người kia dừng việc, lật đật trèo xuống, hỏi:
-Có chuyện gì thế?
-Có gì đâu! Bác làm việc vất vả lắm phải không?
(Theo truyện cười giân dan Việt Nam)
Nhân vật chàng rể có tuân thủ đúng phương châm lịch sự không? Vì sao em nhận xét như vậy? Có thể rút ra bài học gì qua câu chuyện này?
Trả lời:
Ghi nhớ:
Việc vận dụng các phương châm hội thoại cần phù hợp với đặc điểm của tình huống giao tiếp. (Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói để làm gì?). Các phương châm hội thoại (tiếp theo)
Ví dụ:
An: -Cậu có biết chiếc máy bay đầu tiên được chế tạo vào năm nào không?
Ba:-Đâu khoảng đầu thế kỉ XX.
Câu trả lời của Ba có đáp ứng nhu cầu thông tin đúng như An mong muốn hay không? Có phương châm hội thoại nào đã được tuân thủ? Vì sao người nói không tuân thủ phương châm hội thoại ấy?
Trả lời:
=> Người nói thiếu hiểu biết.
Ví dụ 2: giả sử có 1 người mắc bệnh ung thư đã đến giai đoạn cuối (có thể sắp chết) thì sau khi khám bệnh, bác sĩ có nên nói thật cho người ấy biết hay không? Tại sao?
Trả lời:
=>Phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn.
Ví dụ 3: ? Khi nói: " Tiền bạc chỉ là tiền bạc " thì có phải người nói không tuân thủ phương châm về lượng không ? Theo em, nên hiểu ý nghĩa câu này như thế nào ?
Trả lời:
=> Muốn gây một sự chú ý, để người nghe hiểu câu nói theo một hàm ý nào đó.
Ghi nhớ:
Việc không tuân thủ các phương châm hội thoại có thể bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
Một cậu bé năm tuổi chơi quả bóng nhựa trong phòng đọc sách của bố. Quả bóng văng vào ngăn dưới của một kệ sách. Cậu bé tìm mãi không ra bèn hỏi bố.
Ông bố đáp:
- Quả bóng nằm ngay dưới cuốn “Tuyển tập truyện ngắn Nam Cao” kia kìa.
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phương châm hội thoại nào? Phân tích để làm rõ sự vi phạm ấy.
Câu trả lời của ông bố không tuân thủ phương châm hội thoại cách thức.
Bốn người hăm hở đến nhà lão Miệng. Đến nơi họ không chào hỏi gì cả, cậu Chân, cậu Tay nói thẳng với lão:
- Chúng tôi hôm nay đến không phải để thăm hỏi, trò chuyện gì với ông, mà để nói cho ông biết: Từ nay chúng tôi không làm để nuôi ông nữa. Lâu nay, chúng tôi đã cực khổ, vất vả vì ông nhiều rồi.
(Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
Thái độ và lời nói của Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng đã vi phạm phương châm nào trong giao tiếp? Việc không tuân thủ phương châm ấy có lí do chính đáng không? Vì sao?