Bài soạn lớp 9: Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga

[toc:ul]

Tìm hiểu chung tác phẩm

• Tác giả:
• Nguyễn Đình Chiểu: ( 1822- 1888)
• Năm 1843 đỗ Tú Tài, chưa kịp đi thi tiếp thì mẹ mất, ông ốm nặng, bị mù và bị từ hôn.
• Ông là 1 nhà yêu nước, 1 nhà thơ lớn của dân tộc, 1 thầy thuốc đáng trọng. 
• Sáng tác nhiều thơ văn khích lệ tinh thần yêu nước và chiến đấu của nhân dân Nam Bộ. 
• Những tác phẩm có giá trị: Truyện Lục Vân Tiên, Dương Từ - Hà Mậu, Chạy Giặc,….
• Tác phẩm:
• Là truyện nôm sáng tác vào khoảng đầy những năm 50 của thế kỉ XIX – gồm 2082 câu lục bát.
• Tóm tắt tác phẩm: 4 phần
• Lục Vân Tiên đánh cướp cứu Kiều Nguyệt Nga.
• Lục Vân Tiên gặp nạn và được cứu.
• Kiều Nguyệt Nga gặp nạn và được cứu
• Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga gặp lại và sum vầy.
• Vị trí đoạn trích: Nằm ở phần đầu tác phẩm
• Bố cục đoạn trích: gồm 2 phần
• Đoạn 1 (14 câu đầu) : Lục Vân Tiên đánh tan bọn cướp, tiêu diệt tên cầm đầu Phong Lai.
• Đoạn 2 (còn lại) : Cuộc trò chuyện giữa Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga.

Câu 1: Truyện Lục Vân Tiên được kết cấu theo kiểu thông thường ...

Truyện Lục Vân Tiên được kết cấu theo kiểu thông thường của các loại truyện truyền thống xưa như thế nào? Đối với loại văn chương nhằm tuyên truyền đạo đức thì kiểu kết cấu đó có ý nghĩa gì?

Trả lời:

Truyện Lục Vân Tiên được kết cấu theo trình tự thời gian. Đây là kiểu kết cấu thường thấy trong truyện cổ tích. Tình tiết câu chuyện mạch lạc, rõ ràng. Bằng kiểu kết cấu này, sẽ thuận lợi hơn khi chuyển tải truyện này theo hình thức “kể thơ”, “nói thơ”, người đọc người nghe dễ theo dõi hơn. Truyện có giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh, sau đó trình bày theo trình tự sự kiện nào diễn ra trước kể trước, sự kiện nào diễn ra sau kể sau. Truyện kết thúc có hậu.

Câu 2: Đọc đoạn trích, em cảm nhận Lục Vân Tiên là một con người như thế nào? ...

Đọc đoạn trích, em cảm nhận Lục Vân Tiên là một con người như thế nào? Hãy phân tích những phẩm chất của nhân vật qua hành động đánh cướp và cách cư xử với Kiều Nguyệt Nga.

Trả lời:

• Phẩm chất Lục Vân Tiên lúc đánh cướp:

Qua đoạn trích, ta thấy, Lục Vân Tiên là một chàng trai nghĩa hiệp tài giỏi và dám xả thân vì việc nghĩa, sẵn sàng cứu giúp những người dân vô tội bị ức hiếp. 

Vân Tiên ghé lại bên đàng,

Bẻ cây làm gậy nhằm làng xông vô…

Vân Tiên tả đột hữu xông

Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang

Hành động đó thể hiện tính cách anh hùng, tài năng và tấm lòng cao thượng của Vân Tiên. Hình ảnh Vân Tiên trong trận đánh được miêu tả theo phong cách văn chương cổ, đó là theo cách so sánh với mẫu hình lí tưởng Triệu Tử Long (Triệu Vân) một mình phá vòng vay của Tào Tháo trong trận Đương Dang (Đương Dương) nổi tiếng. Lục Vân Tiên đánh cướp là một việc làm vì nghĩa, vô tư, làm ơn mà không đòi hỏi trả ơn. Chàng cho rằng: nếu thấy việc bất bằng mà không ra tay hành động thì không phải là anh hùng. Đầy là chuẩn mực cho vẻ đẹp của kẻ trượng phu theo quan niệm thời phong kiến.

• Cách cư xử của Lục Vân Tiên với Kiều Nguyệt Nga:

Chàng hỏi han ân cần, an ủi, giữ đúng phép tắc, gia giáo và từ chối sự trả ơn. Phải chăng đó là quan niệm và lẽ sống của người anh hùng:

Nhớ câu kiến nghĩa bất vi

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng

=>Lục Vân Tiên là người dũng cảm, không sợ hiểm nguy. Đồng thời, đây cũng là người chính trực, hào hiệp, trọng nghĩa khinh tài, từ tâm nhân hậu.

Câu 3: Với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga ...

Với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích này đã bộc lộ những nét đẹp tâm hồn như thê nào? Hãy phân tích điéu đó qua ngôn ngữ, cử chỉ của nàng.

Trả lời:

Với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga trong đoạn trích này đã bộc lộ những nét đẹp tâm hồn:

• Khi trò chuyện nàng xưng “quân tử” với “tiện thiếp” =>Cách xưng hô dịu dàng, khiêm nhường, mực thước.
• Khi được Lục Vân Tiên cứu nguy, nàng rất muốn đền ơn nhưng áy náy, bãn khoăn không biết trả ơn thế nào "Của tiền chẳng có, bạc vàng cũng không".
• Tấm lòng chân thành của nàng là tấm lòng của một người trọng ơn nghĩa, nàng muốn mời Lục Vân Tiên về Hà Khê cùng mình để trả ơn.

=>Kiều Nguyệt Nga là một cô gái khuê các, hiền hậu, nết na, có học thức, có hiếu, có giáo dục, ân tình, trọng ân nghĩa. Đây thực sự là một cô gái đáng quý, đáng trọng.

Câu 4: Theo em, nhân vật trong đoạn trích này được miêu tả chủ yếu ...

Theo em, nhân vật trong đoạn trích này được miêu tả chủ yếu qua ngoại hình, nội tâm hay hành động, cử chỉ? Điều đó cho thấy Truyện Lục Vân Tiên gần với loại truyện nào mà em đã học?

Trả lời:

• Nhân vật trong đoạn truyện được miêu tả chủ yếu qua hành động, cử chỉ, lời nói.
• Hành động của Vân Tiên dũng cảm, mạnh mẽ, lời nói thì dứt khoát, thẳng thắn.
• Hành động của Nguyệt Nga thì e dè kính cẩn, lời nói thì dịu dàng, nhỏ nhẹ.
• Có thể nói, truyện Lục Vân Tiên ban được Nguyễn Đình Chiểu sáng tác và truyền miệng qua các môn đệ, dưới hình thức "kể thơ", tác giả trực tiếp thể hiện tình cảm của mình đối với nhân vật, do đó có tính dân gian đậm nét. 

Câu 5: Em có nhận xét gì về ngôn ngữ của tác giả trong đoạn thơ trích?

Trả lời:

Ngôn ngữ thể hiện trong đoạn trích là ngôn ngữ bình dân, giản dị, gần với lời ăn tiếng nói của người dân Nam Bộ, rất tự nhiên cho nên nó có sức sống lâu bền trong đời sống.

[Luyện tập] Hãy phân biệt sắc thái riêng trong từng lời thoại của mỗi nhân vật ...

Hãy phân biệt sắc thái riêng trong từng lời thoại của mỗi nhân vật trong đoạn trích (Phong Lai, Vân Tiên, Nguyệt Nga).

Trả lời:

• Lục Vân Tiên:
• Khi nói chuyện với kẻ ác: Cương quyết, thẳng thắn, cảnh cáo.
• Khi nói chuyện với chủ tớ Kiều Nguyệt Nga: lịch sự, ôn tồn, quan tâm, nhã nhặn, giữ khoảng cách.
• Phong Lai: Giọng ngang tàng, hống hách, kiêu căng.
• Kiều Nguyệt Nga: giọng khiêm xưng, cảm kích, biết ơn, chân thành, nhẹ nhàng, đầy thiện cảm khi nói chuyện với Lục Vân Tiên.