Ôn tập kiến thức ngữ văn 10 KNTT bài 4: Văn bản Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời

[toc:ul] 

VĂN BẢN 2. ĐĂM SĂN ĐI BẮT NỮ THẦN MẶT TRỜI

I. TÌM HIỂU CHUNG

1. Đọc văn bản

- Thể loại: sử thi

- Bố cục: 3 phần

• Phần 1 (từ "Hai người ra đi" đến "Rừng bà Sun Y Rít sẽ bắt đầu động đất."):  Đăm Săn đến nhà Đăm Par Kvây.
• Phần 2 (tiếp theo  đến "Tôi về đây.".): Đăm Săn đến nhà Nữ Thần Mặt Trời.
• Phần 3 (còn lại): Đăm Săn trở về.

2. Tác phẩm

a. Sử thi Đăm Săn

- Đăm Săn (hay còn gọi là Bài ca chàng Đăm Săn) là pho sử thi nổi tiếng của người Ê-đê.

- Sử thi Đăm Săn thường được diễn xướng theo lối kể khan, trong đó già làng vừa kể, hát, vừa sử dụng nét mặt, điệu bộ để diễn tả câu chuyện bên bếp lửa nhiều đêm liền, trong các nhà dài trên chòi rẫy, vào dịp lễ hội hay lúc nông nhàn.

- Nghe kể Đăm Săn là một truyền thống văn hóa của người Ê-đê.

b. Đoạn trích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời

- Đăm Săn đi bắt Nữ thần Mặt Trời là đoạn trích trong sử thi Đăm Săn (hay còn gọi là Bài ca chàng Đăm Săn).

II. TÌM HIỂU CHI TIẾT VĂN BẢN

1. Đặc điểm sử thi Đăm Săn

- Các sự kiện chính trong đoạn trích

(1) Đăm Săn rủ Đăm Par Kvây đi bắt Nữ Thần Mặt Trời.

(2) Đăm Par Kvây khuyên Đăm Săn không nên đi vì đường đi nguy hiểm, Đăm Săn có thể chết trong Rừng Đen.

(3) Đăm Săn vẫn quyết tâm đến nhà của Nữ Thần Mặt Trời.

(4) Đăm Săn gặp Nữ Thần Mặt Trời, ngỏ ý muốn lấy nàng làm vợ.

(5) Nữ Thần Mặt Trời từ chối và khuyên Đăm Săn trở về.

(6) Đăm Săn trở về và chết trong Rừng Đen.

 - Lời kể: có sự phối hợp khéo léo và hài hoà giữa kể, tả, bình luận, lôi cuốn người đọc bằng lối miêu tả tỉ mỉ

- Lời đối thoại thể hiện rõ giọng điệu, cá tính của từng nhân vật. 

- Nghệ thuật: Các thủ pháp khoa trương, cường điệu, so sánh thường được sử dụng thường xuyên

- Người kể chuyện: ngôi thứ ba, kể từ điểm nhìn bên ngoài, là người kể chuyện hoà mình vào cộng đồng để kể câu chuyện về chàng Đăm Săn.

- Giọng điệu ngợi ca là giọng điệu xuyên suốt văn bản.

Nghe kể Đăm Săn là một truyền thống văn hóa của người Ê-đê

2. Các nhân vật trong sử thi

a. Chàng Đăm Săn

– Ngoại hình: to lớn, khỏe mạnh “Chàng giậm chân trên sàn sân, hai lần sàn sân làm như vỗ cánh, bảy hàng cột nhà chao qua chao lại từ đông sang tây”, “Chàng nói nói cười cười, tiếng oang oang như sấm gầm sét dậy”…

 - Đăm Săn được tiếp đón như một vị khách quý: họ trải chiếu, mang thuốc sợi, thuốc lá, trầu cho Đăm Săn hút, ăn. Họ giết gà, giã gạo, nấu cơm mời Đăm Săn.

- Mọi người đều khuyên can chàng không nên đi đến nhà nữ thần Mặt Trời vì “rừng này nhiều cọp, đường này nhiều rắn, không ai vào bắt Nữ Thần Mặt Trời được đâu!... dũng tướng đi chết đằng dũng tướng”.

=> Con đường đi không hề dễ dàng.

- Thái độ của Đăm Săn: quyết tâm đi bắt Nữ thần Mặt trời, bất chấp can ngăn của mọi người.

Hành động đó thể hiện ý chí tự do của người anh hùng mang lí tưởng cộng đồng.

- Khi bị Nữ Thần Mặt Trời từ chối, Đăm Săn ban đầu vẫn giữ thái độ kiên quyết, “tôi không về”, “có lấy được nàng tôi mới về”,… Nhưng sau đó, khi Nữ Thần Mặt Trời vẫn không thay đổi quyết định, chàng đành từ bỏ, “tôi đành quay về làng hoang nhà cũ của tôi vậy”.

- Đăm Săn vẫn quyết định trở về dù biết mình có thể sẽ chết.

• Nhân vật sử thi là nhân vật hành xử theo nguyên tắc danh dự. Vì vậy, hành động quyết tâm đi bắt Nữ Thần Mặt Trời hay quyết tâm trở về sau khi ý nguyện không thành của Đăm Săn cũng thể hiện nguyên tắc danh dự của người anh hùng Ê-đê.
• Nhân vật sử thi là nhân vật của cộng đồng. Họ là một phần của xóm làng. Dù có chinh phục miền đất mới, phiêu lưu tới những xứ sở xa xôi, thì nơi chốn thực sự của họ bao giờ cũng là quê hương, cộng đồng của mình.

- Ý nghĩa cái chết của Đăm Săn:

• Cái chết của Đăm Săn càng tô đậm phẩm chất dũng cảm, ý chí tự do, quyết tâm mãnh liệt và ý thức về danh dự của người anh hùng, dù có chết cũng không từ bỏ lí tưởng của mình.
• Cái chết là một thách thức mới và cũng là thách thức cao nhất cho ý chí tự do và lòng can đảm của Đăm Săn. Mô tả cái chết của Đăm Săn là nhằm nhấn mạnh sự tái sinh của Đăm Săn trong hình tượng Đăm Săn cháu, người sẽ tiếp nối hành trình của chàng trong phần tiếp theo của sử thi.
• Cái chết của Đăm Săn thể hiện bi kịch của người anh hùng cộng đồng trong hành trình chinh phục của họ.

=> Nhận xét:

- Đăm Săn và hành động quyết tâm chinh phục Nữ thần MT biểu trưng cho khát vọng chinh phục những vùng đất mới của cộng đồng; còn là biểu tượng cho xung đột quyền giữa người đàn ông và người phụ nữ trong xã hội mẫu hệ Ê-đê.

b. Nhân vật Nữ thần Mặt trời

- Hình dáng: váy ánh như sét, loáng như chớp, nàng đi ra cửa buồng bừng sáng, nàng đi như diều bay ló liệng…

Một người phụ nữ xinh đẹp và quyền năng, quý phái, tượng trưng cho sức mạnh tự nhiên, cho chế độ mẫu hệ.

- Hành trình tìm nhà Nữ thần Mặt trời xa xôi, gian nan.

=> Biểu trưng cho những vùng đất mới

- Nữ thần MT từ chối Đăm Săn vì nàng còn lo cho sinh mệnh, sự sống của nhiều loài vật trên trái đất này.

Biểu trưng cho lợi ích vì cộng đồng.

III. TỔNG KẾT

1. Nội dung

- Đoạn trích thể hiện tinh thần dũng cảm, can đảm lạc quan và có chút liều lĩnh của Đăm Săn

- Cho thấy tinh thần chinh phục và quyết tâm đạt được ước mơ của con người thể hiện ở người anh hùng Đăm Săn

- Khắc họa thành công văn hóa của người Ê-đê thể hiện trong nếp sống, sinh hoạt hàng ngày, thể hiện được văn hóa tâm linh của dân tộc Ê-đê qua hình ảnh mặt trời.

2. Nghệ thuật

- Giọng kẻ xen lẫn giữa văn xuôi với văn vần

- Sử dụng nhiều thành ngữ, điển cố

- Ngôn từ rõ ràng, súc tích, sử dụng hình thức nghệ thuật ngôn từ dân gian.