HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả tác phẩm

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc trình bày một số hiểu biết của em:

+ Trình bày khái niệm về thể loại Chiếu?

+ Những hiểu biết của em về tác giả cũng như tác phẩm?

+ Trình bày bố cục của tác phẩm?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS đọc thông tin trong SGK, chuẩn bị trình bày trước lớp.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời 2 – 3 HS phát biểu, yêu cầu cả lớp nhận xét, bổ sung.

Dự kiến sản phẩm: HS dựa vào SHS, tóm tắt về nêu vài nét cơ bản về tác giả, tác phẩm.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Thể loại chiếu

- Chiếu thuộc loại văn nghị luận cổ, thường do vua chúa ban bố mệnh lệnh (công bố những chủ trương, đường lối, nhiệm vụ) xuống triều đình và nhân dân thực hiện.

- Chiếu có thể do vua đích thân viết nhưng thường do các văn tài võ lược viết thay vua.

2. Tác giả - Tác phẩm

a. Tác giả

- Ngô Thì Nhậm (1764 -1803)

- Người làng Tả Thanh Oai, trấn Sơn Nam ( nay là Thanh Trì – Hà Nội)

- Ông là người học giỏi đỗ đạt từng làm quan đại thần dưới thời chúa Trịnh.

- Khi Lê – Trịnh sụp đổ ông theo phong trào Tây Sơn và được vua Quang Trung tín nhiệm giao cho nhiều trọng trách. Ông cũng là người có vai trò quan trọng đối với triều Tây Sơn.

b. Tác phẩm

-  Vua Quang Trung giao cho Ngô Thì Nhậm viết Cầu hiền chiếu vào khoảng năm 1788 -1789.

- Mục đích là để thuyết phục sĩ phu Bắc Hà tức là các tri thức của triều đại cũ ra làm việc cho triều Tây Sơn.

- Bố cục: 4 phần

+ Phần 1: Từ đầu cho đến là ý trời sinh ra người hiền vậy: Theo lẽ phải xưa nay, người hiền tài phải phát huy tài năng thể hiện vai trò của mình trong cuộc sống.

+ Phần 2: Tiếp theo đến phụng sự vương hầu chăng: Nhiều kẻ sĩ đang lánh đời, trong khi nhà Vua mong gặp được người hiền tài

+ Phần 3: Tiếp theo cho đến của trẫm hay sao?: Những khó khăn buổi đầu xây dựng triều đại mới và sự cần thiết phải có người hiền tài giúp nước.

+ Phần 4: Còn lại: Nêu cách thức chiêu mộ, sử dụng người hiền tài.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Quy luật xử thế của người hiền

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Cầu hiền chiếu.

+ Theo tác giả thì mối quan hệ giữa người hiền tài và thiên tử như thế nào?

+ Việc sử dụng hình ảnh so sánh người hiền là ngôi sao sáng, thiên tử là sao Bắc Thần có ý nghĩa gì?

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Cách ứng xử của sĩ Phu Bắc Hà và nhu cầu của đất nước

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Dựa vào kiến thức và văn bản đã chuẩn bị ở nhà hãy cho biết:

+ Tác giả đã đề cập đến thái độ ứng xử của sĩ phu Bắc Hà ra sao?

+ Hai câu hỏi của Vua Quang Trung thể hiện điều gì ở vị Vua này?

+ Câu hỏi tu từ cuối đoạn 3 có ý nghĩa gì?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

Nhiệm vụ 3: Con đường cầu hiền của vua Quang Trung

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- Dựa vào kiến thức và văn bản đã chuẩn bị ở nhà hãy cho biết:

+ Ở phần này tác giả thể hiện đường lối cầu hiền ra sao?

+ Điều này thể hiện vua Quang Trung là người như thế nào?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

Nhiệm vụ 4: Kết luận theo thể loại

I. Quy luật xử thế của người hiền

- Người hiền tài có mối quan hệ với Thiên tử.

- Người hiền phải do Thiên tử sử dụng

- Không làm vậy là trái với đạo trời, trái với quy luật cuộc sống

- Tác giả so sánh hình ảnh người hiền với ngôi sao sáng; còn thiên tử là sao Bắc Thần ( Tức Bắc Đẩu)

=> Hình ảnh so sánh lấy từ luận ngữ để tạo nên tính chính danh cho “Chiếu cầu hiền” vừa đánh trúng vào tâm lí của nho sĩ Bắc Hà. Cho ta thấy Quang Trung là người có học, biết lễ nghĩa.

II. Cách ứng xử của sĩ Phu Bắc Hà và nhu cầu của đất nước

-   Cách ứng xử của các sĩ phu Bắc Hà:

+ Mai danh ẩn tích bỏ phí tài năng “trốn tránh việc đời”

+ Ra làm quan: sợ hãi, im lặng như bù nhìn “không dám lên tiếng” hoặc làm việc cầm chừng “đánh mõ, giữ cửa”

+ Một số đi tự tử “ra biển vào sông” => Vừa châm biếm nhẹ nhàng vừa tỏ ra người viết bài Chiếu có kiến thức sâu rộng có tài năng văn chương.

-        Hai câu hỏi “hay trẫm ít đức không đáng để phò tá chăng?” hay đang thời đổ nát chưa thể phụng sự Vương hầu chăng”

ð Vừa thể hiện sự thành tâm khiêm nhường vừa thể hiện sự đòi hỏi và cả chút thách thức của vua Quang Trung ( Khiến người nghe không thể không thay đổi cách sống. Phải ra phục vụ và phục vụ hết lòng triều đại mới).

-        Tính chất của thời đại và nhu cầu của đất nước: Thẳng thắn tự nhận những bất cập của triều đại mới, khéo lóe nêu lên những nhu cầu của đất nước:

+ Trời đất còn tối tăm

+ Buổi đầu đại định

+ Triều chính còn nhiều khiếm khuyết

ð    Gặp nhiều sự khó khăn đòi hỏi sự trợ giúp của nhiều bậc hiền tài.

-        Kết thúc đoạn 3 câu hỏi mà khẳng định nhân tài không những có mà còn có nhiều. Vậy tại sao “không có lấy một người tài danh nào ra phò giúp cho chính quyền buổi ban đầu của trẫm hay sao?”=> Cách nói vừa khiêm nhường tha thiết vừa kiên quyết khiến người tài không thể không ra giúp triều đại mới làm cho nho sĩ Bắc Hà không thể không thay đổi cách ứng xử.

III.          Con đường cầu hiền của vua Quang Trung

-   Đường lối cầu hiền

+ Cho phép mọi người có tài năng thuộc mọi tầng lớp trong xã hội được dâng sớ tâu bày kế sách

+ Cho phép các quan văn võ tiến cử người có nghề hay nghiệp giỏi.

+ Cho phép người tài tự tiến cử

ð Tư tưởng dân chủ tiến bộ, đường lối cầu hiền: mở rộng đúng đắn.

-   Tác giả kêu gọi người có tài có đức cố gắng hãy cùng triều đình gách vác việc nước và hưởng phúc lâu dài

-        Biện pháp cầu hiền: Cụ thể dễ hiểu => Thể hiện Vua Quang Trung là một người có tầm nhìn xa trông rộng có khả năng tổ chức, sắp đặt chính sự, biết giải tỏa những băn khoăn có thể có cho mọi thần dan khiến họ yên tâm tham gia việc nước.

IV.             Kết luận theo thể loại