Bài soạn lớp 10: Tóm tắt văn bản tự sự

Câu 1: Dưới đây là các bản tóm tắt hai văn bản khác nhau: 

(1) "Tiễn dặn người yêu" (Xống chụ xon xao) là một trong những truyện thơ nổi tiếng nhất trong kho tàng văn học dân gian của người Thái nói riêng, của các dân tộc it người ở Việt Nam nói chung. Truyện kể lại câu chuyện tình yêu – hôn nhân của một đôi trai gái. 
Truyện bắt đầu từ khi chàng trai và cô gái còn năm trong bụng mẹ. Từ ấu thơ họ đã là bạn thân thiết của nhau. Lớn lên, hai người cang quấn quýt với nhau hơn. Song cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không nhận rể, quyết định gả con cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai, trước tình cảnh ấy quyết ra đi tìm sự giàu sang, mong trở về chuộc lại người yêu. Mấy năm trôi qua, khi người chồng hết thời hạn “rể ngoài”, rồi đủ công “rể trong”, cô gái đành phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai mới trở về thì mọi việc đã muộn. Đau đớn, anh đi theo tiễn dặn người yêu. Theo lời anh dặn, co gái cố làm ra vẻ vụng về, hậu đậu khiến gia đình nhà chồng chán chường mà trả về nhà cha mẹ. Trở về nhà, bị cha mẹ bán đứt vào cửa quan, cô gái càng thất vọng, đau khổ và phá phách mạn hơn: Cô “giã gạo – quăng chày; phơi thóc – chửi sàn, mắng cót; dỡ xôi – quật mâm vỡ” cốt sao để được trả về gia đình. Người nhà quan mang cô ra chợ bán “nhưng nghìn lần không đắt”. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài như lá trầu xanh”, mà nay tiều tuỵ chỉ đáng đổi một bó lá dong. Người đổi được cô lại là anh. Nhưng anh giờ đã có nhà cao cửa rộng, vợ con yên ấm, làm sao nhận ra cô. Tủi phận, cô gái mang đàn môi anh tặng năm xưa ra thổi, gợi lại lời thề thốt ngày nào. Bàng hoàng nhận ra người yêu cũ, anh chia đôi tài sản và tiễn vợ về nhà cha mẹ đẻ. Anh cưới cô gái và hai người sống hạnh phúc bên nhau. 

                                                                                                                    (Bản tóm tắt của NBS)

(2) Ví dụ như chuyện vợ chồng chàng Trương: Chàng Trương đi đánh giặc khi vợ mới có mang. Lúc trở về, con đã biết nói. Một hôm đùa với con tự xưng là bố, đứa con không nhận mà nói rằng bố nó tối tối vẫn đến. Trương buồn và ghen, đay nghiến vợ đến nỗi nàng phải tự vẫn. Một tối, ngồi bên đèn đùa với con, thấy nó chỉ lên bóng mình trên tường mà nói: “Bố đã đến kìa”. Lúc đó mới biết là mình lầm thì không kịp nữa. 

Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó, nhưng dân chúng không chịu nhạn cái tình thế đau đớn ây, và cố gắng đem một nét huyền ảo để an ủi ta. Vì thế mới có đoạn thứ hai, kể chuyện chàng Trương gặp mặt vợ một lần nữa... 

(Theo Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao, cổ tích)

a. Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương. Mục đích tóm tắt ở (1) và (2) có gì khác nhau?

b. Cách tóm tắt ở (1) và (2) khác nhau như thế nào, vì sao? 

a. Phần tóm tắt và sự khác nhau là:

• Bài tóm tắt (1) và (2) khác nhau ở chỗ: ở bài tóm tắt (1) là tóm tắt toàn bổ câu chuyện để người đọc có thể hiểu và nắm bắt được cốt truyện, còn bài tóm tắt (2) là tóm tắt dùng dẫn chứng để nêu ra ý kiến 

b. Cách tóm tắt:

•  Bài tóm tắt (1): tóm tắt đầy đủ câu chuyện theo diễn biến của cốt truyện.
• Bài tóm tắt (2): chỉ lựa chọn một số sự việc, chi tiết tiêu biểu phục vụ cho việc làm sáng tỏ ý kiến trong bài nghị luận của mình. Cách tóm tắt rất cô đúc, gọn, rõ và nổi bật được nội dung chính.

 Vốn có ý đồ dòm ngó tới lãnh thổ nước ta, Triệu Đà nhiều lần đem quân sang xâm chiếm Âu Lạc. Thế nhưng lần nào đem quân sang Triệu Đà đều nhận kết cục thảm hại. Triệu Đà bèn đem con trai mình là Trọng Thủy sang kết hôn với con gái vua An Dương Vương là Mị Châu để cầu hòa hai nước. Sau khi vua An Dương Vương đồng ý mối hôn sự này, Trọng Thủy ở lại Âu Lạc với ý đồ mật thám dò xét bí quyết chiến thắng của vua An Dương Vương. Sau khi dối gạt để Mị Châu đem lòng thương yêu, tin tưởng, Trọng Thủy nhờ Mị Châu dẫn đi xem trộm nỏ thần. Thừa dịp, Trọng Thủy đem đánh tráo nỏ thần và sau đó xin phép vua An Dương Vương về nước thăm cha bệnh nặng. Trước lúc ra đi Trọng Thủy hứa hẹn với Mị Châu, tặng Mị Châu chiếc áo lông ngỗng dặn rằng nếu có chuyện gì xảy ra thì sẽ theo dấu áo lông ngông để lại để tìm nàng. Thủy trở về cùng cha đem quân sang xâm lược. Không có nỏ thân, đội quân vua An Dương Vương đại bại nhanh chóng. Nước mất nhà tan, vua An Dương Vương cùng con gái cưỡi ngựa chạy ra hướng biển. Nhớ lời Trọng Thủy dặn, Mị Châu rứt rông áo ngỗng đánh dấu đường. Thủy theo đấu Mị chạy đuổi theo nhưng đến nơi đã thấy Mị Châu chết tự bao giờ. Trọng Thuỷ ôm xác Mị Châu đem về Loa Thành an táng. Một hôm trong khi đi tắm, Trọng Thuỷ nhìn thấy bóng dáng Mị Châu dưới nước bèn cứ thế lao đầu xuống giếng mà chết. Người đời sau đồn rằng đem nước ở giếng này mà rửa ngọc minh châu thi thấy ngọc cứ ngày một sáng thêm lên.

Tấm là chị cùng cha khác mẹ với Cám. Khi cha mẹ qua đời Tấm ở với dì ghẻ và Cám. Từ nhỏ Cám đã được mẹ cho ăn ngon, mặc đẹp, cưng chiều không phải làm gì cực nhọc trong khi đó Tấm phải làm lụng quần quật suốt ngày. Một hôm, dì gọi hai chị em lại đưa cho hai cái giỏ dặn ai ra đồng bắt được nhiều tôm cá hươn sẽ được thưởng cái yếm đỏ. Vốn bản tính chăm chỉ Tấm chăm chỉ bắt được một giỏ đầy nhưng bị Cám lừa mất. Tấm òa khóc. Bụt hiện ra bảo Tấm đem con cá bống còn sót lại về nuôi. Khi cá lớn, mẹ con Cám rình bắt cá làm thịt ăn. Tấm lại khóc. Bụt bảo đem xương cá bỏ vào bốn lọ rồi chôn dưới chân giường. Đến ngày vua mở hội, Bụt bảo Tấm đào bốn lọ ấy lên để lấy quần áo đẹp đi dự hội. Tấm nghe lời, quả nhiên có quần áo, ngựa đẹp và cả đôi giày thêu xinh xắn. Trên đường đi hội Tấm làm rơi một chiếc giày. Vua nhặt được, liền đem chiếc giày đó cho mọi người ướm thử, bảo rằng ai ướm vừa chân sẽ được vua lấy làm vợ. Tất cả mọi người háo hức thử hài trong đó có cả mẹ con nhà cám nhưng không một ai đi vừa đôi hài. Đến lượt Tấm đi vừa như in liền được vua lấy rước vào cung. Ngày giỗ cha, Tấm về nhà soạn cỗ cúng. Mẹ con Cám lừa Tấm leo lên cây cau rồi đốn ngã cây làm Tấm chết, rồi Cám vào cung thay Tấm. Tấm chết hóa thành chim vàng anh, suốt ngày quanh quẩn bên vua, Cám liền bắt chim làm thịt ăn. Lông chim vàng anh biến thành cây xoan đào, Cám liền đốn cây xoan đào, lấy gỗ làm khung cửi. Lại đốt khung cửi rồi đem tro đổ thật xa. Từ đống tro ấy mọc lên một cây thị, trên cây có một quả thật to. Một bà lão đem quả thị đó về nhà, nâng niu vô cùng. Tấm chui ra từ quả thị , giúp đỡ bà cụ làm việc nhà. Bà cụ rình thấy, liền chạy vào ôm chầm Tấm và xé bỏ vỏ quả thị. Từ đó hai bà cháu sống với nhau rất đầm ấm. Một hôm vua vào quán nước của bà cụ, nhìn thấy miếng trầu do Tấm têm mà nhận ra vợ. Tấm theo vua trở về cung, trừng phạt mẹ con Cám, rồi sống hạnh phúc trong cung.