Giải chi tiết KHTN 8 kết nối mới bài 38: Hệ nội tiết ở người
Giải bài 38: Hệ nội tiết ở người sách khoa học tự nhiên 8 kết nối tri thức. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học.
MỞ ĐẦU
Câu hỏi: Với chiều cao 2,51 m, anh Kosen người Thổ Nhĩ Kì được sách Kỉ lục Guiness ghi nhận là người đàn ông cao nhất thế giới vào ngày 9/5/2011. Ngược lại, với chiều cao 0,51m, anh Dangi người Nepal được ghi nhận là người đàn ông trưởng thành thấp nhất thế giới vào ngày 26/2/2012. Điều gì khiến họ cao lớn hoặc thấp bé bất thường so với chúng ta?
Hướng dẫn trả lời:
Thiếu hoặc thừa hormone tăng trưởng (GH) là nguyên nhân chính khiến người cao lớn hoặc thấp bé bất thường. Hormone tăng trưởng (GH) do tuyến yên tiết ra ảnh hưởng đến sự tăng trưởng của cơ và xương, người cao lớn bất thường là do dư thừa hormone GH và ngược lại người thấp bé là thiếu hormone tăng trưởng GH.
I. CÁC TUYẾN NỘI TIẾT TRONG CƠ THỂ NGƯỜI
Câu hỏi 1: Nêu chức năng của các tuyến nội tiết
Hướng dẫn trả lời:
- Chức năng của các tuyến nội tiết trong cơ thể: Các tuyến nội tiết tiết ra các hormone rồi được vận chuyển theo đường máu đến cơ quan đích giúp điều khiển, điều hòa hoạt động của các cơ quan, duy trì sự ổn định của môi trường trong cơ thể.
- Chức năng cụ thể của một số tuyến nội tiết trong cơ thể người:
| Tuyến nội tiết | Chức năng nội tiết |
| Tuyến yên | - Kích thích sinh trưởng (GH). - Điều hòa hình thành và tiết sữa (prolactin). - Điều hòa hoạt động tuyến giáp (TSH), tuyến trên thận (ACTH), tuyến sinh dục (FSH, LH). |
| Tuyến giáp | - Điều hòa sinh trưởng, phát triển (T3, T4). - Tăng cường trao đổi chất, sinh nhiệt (T3, T4). - Điều hòa calcium và phosphorus trong máu (Calcitonin). |
| Tuyến tụy | - Điều hòa đường huyết trong máu (insulin và glucagon). |
| Tuyến trên thận | - Điều hòa huyết áp, thể tích máu (aldosterone). - Điều hòa trao đổi chất, năng lượng (cortisol). - Chống stress (adrenalin, noradrenalin, cortisol). |
| Tuyến sinh dục | - Hình thành đặc điểm sinh dục thứ cấp ở nam và nữ khi đến tuổi dậy thì. - Kích thích sinh trưởng, phát triển. - Điều hòa chu kì sinh dục: kích thích sự sinh tinh trùng ở nam, kích thích sự phát triển và rụng trứng ở nữ. |
Câu hỏi 2: Em hãy giải thích vì sao hoạt động của các hormone tuyến tụy giúp ổn định lượng đường trong máu. Quá trình tiết hormone điều hòa đường huyết bị rối loạn có thể dẫn đến hậu quả gì?
Hướng dẫn trả lời:
Hormone insulin chuyển hoá glucose trong máu thành glycogen dự trữ nên làm giảm đường huyết khi đường huyết tăng. Hormone glucagon chuyển hoá glycogen dự trữ thành glucose, nhờ đó làm tăng đường huyết khi đường huyết giảm. Vì vậy, hoạt động của hai hormone này giúp ổn định lượng đường trong máu.
Nếu quá trình tiết hormone điều hoà đường huyết bị rối loạn có thể dẫn đến lượng đường trong máu quá cao hoặc quá thấp, lâu dài có thể gây ra bệnh lí như bệnh tiểu đường hay chứng hạ đường huyết.
II. MỘT SỐ BỆNH LIÊN QUAN ĐẾN HỆ NỘI TIẾT
Hoạt động: Thảo luận nhóm để trả lời các câu hỏi và thực hiện các yêu cầu sau:
Hoạt động 1. Bệnh đái tháo đường và bướu cổ có những biểu hiện nào trên cơ thế? Em hãy đề xuất biện pháp phòng chống các bệnh này.
Hướng dẫn trả lời:
a) Bệnh đái tháo đường
Biểu hiện của bệnh: ăn nhiều, uống nhiều, đi tiểu nhiều, sụt cân, có thể gây mù loà...
Biện pháp phòng bệnh: nên hạn chế đường, muối trong thức ăn; không nên dùng rượu, bia, nước ngọt có ga; ăn nhiều quả và rau xanh; luyện tập thể dục thể thao thường xuyên, vừa sức.
b) Bệnh bướu cổ do thiếu iodine
Biểu hiện của bệnh bướu cổ: trẻ chậm lớn, trí tuệ chậm phát triển, ở người lớn sẽ dẫn đến trí nhớ giảm sút, hoạt động thần kinh suy giảm, tuyến giáp phì đại nên có bướu ở cổ.
Biện pháp phòng bệnh: bổ sung đầy đủ các nguyên tố vi lượng cho cơ thể, đặc biệt là iodine; không ăn quá nhiều các thực phẩm không có lợi cho tuyến giáp như bắp cải trắng, bắp cải tím; tránh tiếp xúc với các yếu tố độc hại từ môi trường.
Hoạt động 2. Vận dụng hiếu biết về các tuyến nội tiết. Em hãy đề xuất các biện pháp bảo vệ sức khoẻ bản thân và gia đình, nêu tác dụng của các biện pháp đó.
Hướng dẫn trả lời:
| Biện pháp | Tác dụng |
| Bổ sung thức ăn có chứa iodine trong khẩu phần ăn | Cung cấp đủ nguyên liệu để tổng hợp hormone tuyến giáp, phòng tránh bệnh bướu cổ |
| Hạn chế tiêu thụ thức ăn có hàm lượng đường quá cao | Tránh cho tuyến tuỵ hoạt động quá mức gây suy tuỵ |
| Tiêm vaccine phòng một số bệnh như viêm não Nhật Bản,... | Bảo vệ tuyến yên không bị tổn thương bởi vi khuẩn, vỉrus |
| Ngủ đủ giấc | Giúp các cơ quan trong cơ thể (trong đó có các tuyến nội tiết) có thời gian nghỉ ngơi |
Hoạt động 3. Tìm hiểu một số bệnh nội tiết thường gặp ở địa phương theo gợi ý trong Bảng 38.1.
Bảng 38.1.
| Tên bệnh tật | Số lượng người mắc | Nguyên nhân | Biện pháp phòng chống |
| ? | ? | ? | ? |
Hướng dẫn trả lời:
Tham khảo kết quả điều tra sau:
| Tên bệnh tật | Số lượng người mắc | Nguyên nhân | Biện pháp phòng chống |
| Bệnh đái tháo đường | 2/100 | Rối loạn chuyển hóa đường trong máu do: - Tuyến tụy bị phá hủy gây giảm hoặc không tiết insulin (tiểu đường tuýp 1). - Tuyến tụy tiết đủ insulin nhưng lại giảm, hoặc không có vai trò điều hòa lượng đường trong máu (tiểu đường tuýp 2). - Mang thai (tiểu đường thai kì). | - Cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp: hạn chế chất bột đường, chất béo; tăng cường ăn các loại rau quả tốt cho sức khỏe;… - Luyện tập thể dục thể thao thường xuyên. - Kiểm soát cân nặng của cơ thể, tránh tình trạng thừa cân, béo phì. - Không hoặc hạn chế tối đa việc sử dụng các loại chất kích thích như thuốc lá, rượu bia,… - Thường xuyên kiểm tra lượng đường máu. |
| Bệnh bướu cổ | 2/100 | - Do sự thiếu hụt một lượng iodine nhất định trong cơ thể hoặc ăn các loại thức ăn, sử dụng một số loại thuốc khiến chức năng tổng hợp hormone tuyến giáp bị ức chế. - Do rối loạn hoạt động tuyến giáp bẩm sinh,…. | - Có chế độ dinh dưỡng hợp lí, đảm bảo đủ lượng iodine bằng cách sử dụng các loại thức ăn giàu iodine như cá biển, nước mắm, muối biển,… - Kiểm tra sức khỏe định kì. |
| Hội chứng Cushing | 1/100 | - Do dùng một loại thuốc giống như cortisol quá mức như prednisone hoặc một khối u tạo ra hoặc dẫn đến việc tuyến thượng thận sản xuất quá nhiều cortisol. | - Không tự mua dùng các thuốc kháng viêm giảm đau không có toa, không rõ nguồn gốc. - Có chế độ ăn hợp lí, giảm mỡ, tăng cường rau xanh. - Tăng cường vận động. - Khám sức khỏe định kì. |