Giải chi tiết KHTN 8 kết nối mới bài 41: Môi trường và các nhân tố sinh thái

MỞ ĐẦU

Câu hỏi: Một hồ nước, một rừng cây, thậm chí một thân cây cũng được coi là môi trường sống của sinh vật. Vậy, môi trường sống là gì? Có những loại môi trường sống nào? Những nhân tố nào tạo nên môi trường sống?

Hướng dẫn trả lời: 

- Môi trường sống là nơi sinh sống của sinh vật, bao gồm các nhân tố xung quanh sinh vật, có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sự tồn tại và phát triển của chúng.
- Có 4 loại môi trường sống: môi trường trên cạn, môi trường nước, môi trường đất và môi trường sinh vật.
- Các nhân tố tạo nên môi trường sống: Nhân tố vô sinh (nước, đất, không khí, ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm,…) và nhân tố hữu sinh (động vật, thực vật, con người,…).

I. MÔI TRƯỜNG SỐNG

1. Khái niệm môi trường sống

Hoạt động: Quan sát hình 41.1 em hãy kể tên các nhân tố trong môi trường sống của cây xanh.

Hướng dẫn trả lời:

Các nhân tố trong môi trường sống của một cây xanh: côn trùng, ánh sáng, độ ẩm, nhiệt độ, gió, mây, khí O₂, khí CO₂, con người, con bò, nhà máy, ô tô. 

2. Các loại môi trường sống chủ yếu.

Câu hỏi: Em hãy xác định các loại môi trường sống được thể hiện trong hình 41.2.

Hướng dẫn trả lời:

• Môi trường trong đất
• Môi trường sinh vật
• Môi trường trên cạn
• Môi trường dưới nước

II. NHÂN TỐ SINH THÁI

1. Khái niệm nhân tố sinh thái

2. Ảnh hưởng của các nhân tố sinh thái đến sinh vật

Câu hỏi 1: Phân loại các nhân tố trong môi trường của cây xanh ở hình 41.1 vào nhóm nhân tố vô sinh và nhân tố hữu sinh.

Hướng dẫn trả lời: 

Nhân tố vô sinh: ánh sáng, độ ẩm, nhiệt độ, gió, mây, khí O₂, khí CO₂
Nhân tố hữu sinh: côn trùng, con người, con bò, nhà máy, ô tô

Câu hỏi 2: Tại sao trong nhóm nhân tố hữu cơ thì con người đã yếu tố ảnh hưởng lớn nhất tới đời sống nhiều loài sinh vật?

Hướng dẫn trả lời: 

Vì con người có khả năng tác động và ảnh hưởng đến hầu hết đời sống của các sinh vật trong môi trường. Con người có thể làm thay đổi môi trường sống, điều kiện sống cũng như sự tăng trưởng của các sinh vật khác.

III. GIỚI HẠN SINH THÁI

Câu hỏi 1: Ở một địa phương, người ta có ý định nhập nội ba loài cá (A, B, C) về nuôi. Nhiệt độ trung bình trong năm tại đây dao động từ 15°C đến 30°C. Dựa vào thông tin về giới hạn sinh thái nhân tố nhiệt độ của mỗi loài cá (Hình 41.4), hãy cho biết nên nhập loại cá nào để nuôi tại đây và giải thích.

Hướng dẫn trả lời:

- Dựa vào giới hạn sinh thái về nhiệt độ của 3 loài cá (A, B, C) và nhiệt độ trung bình năm của môi trường (15 ^oC đến 30 ^oC) → Nên nhập loài cá B để về nuôi.
- Giải thích:
+ Loài cá B có giới hạn sinh thái về nhiệt độ từ 5 – 38 ^oC, khoảng thuận lợi là 15 – 30 ^oC, phù hợp với điều kiện nhiệt độ trung bình trong năm ở địa phương, do đó, loài cá B sẽ sinh trưởng và phát triển tốt khi được nuôi.
+ Trong khi đó, loài cá A có giới hạn sinh thái là 0 – 14 ^oC, loài cá C là 34 – 45 ^oC đều nằm ngoài ngưỡng nhiệt độ trung bình của địa phương, do đó, loài cá A và loài cá C sẽ không thể sinh trưởng và phát triển tốt khi được nuôi.

Câu hỏi 2: Tại sao một số loài cây nếu được trồng dưới tán rừng thì cho năng suất cao hơn khi trồng ở nơi trống trải?

Hướng dẫn trả lời: 

Một số loài cây nếu được trồng dưới tán rừng thì cho năng suất cao hơn khi trồng ở nơi trống trải vì những cây trống này là những loài ưa bóng (nhu cầu ánh sáng thấp