Giải tiếng việt 5 VNEN bài 19A: Người công dân số Một

A. Hoạt động cơ bản

1. Quan sát bức tranh minh hoạ chủ điểm Người công dân và trả lời câu hỏi:

a. Các bạn thiếu nhi đang làm gì để thực hiện quyền của người đội viên?

b. Em nghĩ gì về trách nhiệm và nghĩa vụ của người công dân tương lai?

Trả lời:

Quan sát bức ảnh ta thấy:

a, Các bạn thiếu nhi đang thực hiện quyền đội viên của mình, đó là bỏ phiếu tín nhiệm, bầu chọn những người thực sự đủ khả năng và xứng đáng vào Ban chỉ huy Đội, Liên đội.

b. Theo em, mỗi một công dân khi sinh ra và lớn lên đều có quyền và nghĩa vụ của bản thân. Vì vậy, bên cạnh những quyền lợi vốn có, mỗi chúng ta cần phải cố gắng thực hiện và làm tốt nghĩa vụ của một người công dân. Đó là cùng yêu thương, đoàn kết đùm bọc lần nhau không phân biệt giàu nghèo, không phân biệt giới tính...để cùng nhau bảo vệ và xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh hơn.

2. Nghe thầy cô (hoặc bạn) đọc bài sau: (Sgk)

3. Thay nhau đọc từ ngữ và lời giải nghĩa:

4. Cùng luyện đọc

5. Thảo luận, trả lời câu hỏi:

• Anh Lê giúp anh Thành việc gì?
• Những câu nói nào của anh Thành cho thấy anh luôn nghĩ tới dân tới nước?

Trả lời:

a. Anh Lê đã giúp anh Thành tìm một công việc ở Sài Gòn.

b. Tấm lòng của anh Thành luôn luôn nghĩ tới dân, tới nước thể hiện qua những câu nói:

• Chúng ta là đồng bào, cùng máu mủ da vàng với nhau. Nhưng... anh có khi nào nghĩ đến đồng bào không?
• Vì anh với tôi... chúng ta là công dân nước Việt...

=> Trong những câu nói của anh Thành, anh đã luôn nhắc nhở anh Lê về hai tiếng “đồng bào" đầy thiêng liêng và xúc động, về dòng máu Việt Nam chảy trong mỗi người.

3. Những cặp thoại nào dưới đây cho thấy câu chuyện giữa anh Thành và anh Lê nhiều lúc không ăn nhập với nhau? Vì sao?

Trả lời:

Những cặp thoại cho thấy câu chuyện anh Thành và anh Lê không ăn nhập với nhau là: b, d

b. Lê: Vậy anh vào Sài Gòn để làm gì?

b. Anh Lê này! Anh học trường Sa-xơ-lu Lô-ba...thì...ờ... anh là người nước nào?

Và:

d. Lê: ...Nhưng tôi chưa hiểu vì sao anh thay đổi ý kiến, không định xin việc làm ở Sài Gòn này nữa

d. Thành: Anh Lê ạ! Vì đèn dầu ta không sáng bằng đèn Hoa Kì [...] Hôm qua, tôi đi xem chớp bóng thấy ngọn đèn điện mới thật là sáng nhất.

Sở dĩ câu chuyện có đôi lúc không ăn nhập vì anh Thành và anh Lê mỗi người đang có những suy nghĩa riêng của mình:

• Anh Lê đang nghĩ đến công ăn việc làm, đến miếng cơm manh áo hàng ngày cho bạn.
• Anh Thành đang mải nghĩ đến việc cứu nước, cứu dân.

6. Đọc phân vai

7. Tìm hiểu câu ghép:

1. Đọc đoạn văn dưới đây:

(1) Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ con khỉ cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to. (2) Hễ con chó đi chậm, con khỉ cấu hai tai chó giật giật. (3) Con chó chạy sải thì khỉ gò lưng như người phi ngựa. (4) Chó chạy thong thả, khỉ buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

2. Xếp các câu trong đoạn trên vào nhóm thích hợp và ghi vào bảng nhóm:

a. Câu do một cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành.

b. Câu do nhiều cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành.

3. Có thế tách hai cụm chủ ngừ - vị ngữ trong các câu ở nhóm b) thành hai câu không? Vì sao?

Trả lời:

2. Xếp các câu vào nhóm thích hợp:

a. Câu do một cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành:

(1) Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ con khỉ   cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to

                                                CN                           VN

b. Câu do nhiều cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành.

(2) Hễ con chó  đi chậm, con khỉ  cấu hai tai chó giật giật.

             CN            VN        CN               VN

(3) Con chó  chạy sải thì khỉ  gò lưng như người phi ngựa.

         CN          VN           CN             VN

(4) Chó  chạy thong thả, khỉ  buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

      CN               VN        CN                            VN

3. Chúng ta không thể tách hai cụm chủ ngữ - vị ngữ trong các câu ở nhóm b) thành hai câu. Các vế câu của mỗi cụm diễn tả những ý có quan hệ chặt chẽ, gắn kết với nhau về nghĩa. 

B. Hoạt động thực hành

1. a. Đọc đoạn văn sau:

(1) Biển luôn thay đổi màu tùy theo sắc mây trời. (2) Trời xanh thẳm, biển cũng xanh thẳm, như dâng cao lên, chắc nịch. (3)Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. (4) Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. (5) Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ...(6) Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. (7) Nhưng vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu muôn sắc ấy phần rất lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên.

b. Tìm câu ghép trong đoạn văn và viết vào bảng nhóm theo mẫu?

c. Có thê tách mỗi vế trong câu ghép vừa tìm được thành một câu đơn không? Vì sao?

Trả lời:

b. Những câu ghép trong đoạn văn trên là:

c. Không thể tách mỗi vế trong câu ghép vừa tìm được thành một câu đơn. Mỗi vế câu thể hiện một ý có quan hệ chặt chẽ với ý của vế khác. 

2. Thêm một vế câu vào chỗ trống để tạo thành câu ghép rồi viết vào vở

a. Mùa xuân đã về,.................

b. Mặt trời mọc, ...................

c. Trong truyện cố tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn ...................

d. Vì trời mưa to nên ................

Trả lời:

a. Mùa xuân đã về, cây cối đâm chồi nảy lộc

b. Mặt trời mọc, những đoàn thuyền đánh cá trở về sau một đêm ra khơi

c. Trong truyện cố tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn người anh vừa tham lam, ích kỉ.

d. Vì trời mưa to nên đường trơn như mỡ đổ.

3. Nghe thầy cô đọc và viết vào vở "Nhà yêu nước Nguyễn Trung Trực".

Trả lời:

Nhà yêu nước Nguyễn Trung Trực

Nguyễn Trung Trực sinh ra trong một gia đình làm nghề chài lưới trên sông Vàm Cỏ. Năm 23 tuổi, ông lãnh đạo cuộc nổi dậy ở Tân An, nay thuộc tỉnh Long An. Đội quân khởi nghĩa do ông chỉ huy đã lập nên nhiều chiến công vang dội khắp vùng Tây Nam Bộ. Bị giặc bắt và đưa ra hành hình, ông khảng khái trả lời viên thống đốc Nam Kì: "Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Việt thì mới hết người Nam đánh Tây."

4. Chọn chữ thích hợp đế điền vào chỗ trống trong phiêu học tập, biết rằng:

(1) Chữ r, d hoặc gi

(2) Chữ o hoặc ô (thêm dấu thanh thích hợp)

Tháng giêng của bé

Đồng làng vương chút heo may

Mầm cây tỉnh (1) ...ấc, vườn đầy tiếng chim

Hạt mưa mải miết (2) tr...n tìm

Cây đào trước cửa lim (1)....im mắt cười

Quất (2) g....m từng hạt nắng (1)....ơi

Làm thành quả — những mặt trời vàng mơ

Tháng (1)...êng đến tự bao giờ?

Đất trời viết tiếp bài thơ (2) ng...t ngào.

(Theo ĐỖ QUANG HUỲNH) 

Trả lời:

Tháng giêng của bé

Đồng làng vương chút heo may

Mầm cây tỉnh giấc, vườn đầy tiếng chim

Hạt mưa mải miết trốn tìm

Cây đào trước cửa lim dim mắt cười

Quất gom từng hạt nắng rơi

Làm thành quả — những mặt trời vàng mơ

Tháng giêng đến tự bao giờ?

Đất trời viết tiếp bài thơ ngọt ngào.

(Theo ĐỖ QUANG HUỲNH) 

5. Chọn bài a hoặc b (trang 8, 9 sgk)

a. Tìm tiếng bắt đầu bằng r, d hay gi thích hợp mỗi ô trông. Ghi lại các từ có tiếng tìm được vào vở.

b. Tìm vần chứa o hoặc ô thích hợp với mỗi ô trống. Ghi lại các từ tạo được và lời giải câu đố vào vở.

Trả lời:

a.                                                                      Làm việc cho cả ba thời

Có một con ve thây bác nông dân nọ làm việc miệt mài, từ sáng đến tối chẳng lúc nào nghỉ ngơi, liền tò mò hỏi:

- Bác làm việc quần quật như thế để làm gì?

Bác nông dân đáp:

- Tôi làm cho cả ba thời nên không thể ngừng tay.

Ve nghĩ mãi không ra, lại hỏi:

- Thế nào là làm việc cho cả ba thời?

Bác nông dân ôn tồn giảng giải:

- Trước hết, tôi phải làm việc để nuôi thân. Đó là làm việc cho hiện tại. Nhà tôi còn bố mẹ già. Làm việc để phụng dưỡng bố mẹ là làm vì quá khứ. Còn làm để nuôi con là dành dụm cho tương lai. Sau này tôi già, các con tôi lại nuôi tôi như bây giờ tôi đang phụng dưỡng cha mẹ.

(Truyện vui dân gian thế giới) 

b. 

Hoa gì đơm lửa rực hồng

Lớn lên hạt ngọc đầy trong bị vàng?

=> Đáp án:  hoa lựu

Hoa nở trên mặt nước

Lại mang hạt trong mình

Hương bay qua hồ rộng

Lá đội đầu mướt xanh.

=> Đáp án: cây hoa sen

C. Hoạt động ứng dụng

Cùng người thân tìm thêm một mẩu chuyện Bác Hồ?

Trả lời:

Truyện: Chiếc áo ấm

Một đêm mùa đông năm 1951, gió bấc tràn về mang theo những hạt mưa lâm thâm làm cho khí trời càng thêm lạnh giá. Thung lũng bản Ty co mình lại trong yên giấc, trừ một ngôi nhà sàn nhỏ còn phát ra ánh sáng. Ở đây, Bác vẫn thức, vẫn làm việc khuya như bao đêm bình thường khác. Bỗng cánh cửa nhà sàn hé mở, bóng Bác hiện ra. Bác bước xuống cầu thang, đi thẳng về phía gốc cây, chỗ tôi đang đứng gác.

- Chú làm nhiệm vụ ở đây có phải không? 

- Thưa Bác, vâng ạ!

- Chú không có áo mưa?  

Tôi ngập ngừng nhưng mạnh dạn đáp:

- Dạ thưa Bác, cháu không có ạ!

Bác nhìn tôi từ đầu đến chân ái ngại:

 - Gác đêm, có áo mưa, không ướt, đỡ lạnh hơn...

 Sau đó, Bác từ từ đi vào nhà, dáng suy nghĩ...

 Một tuần sau, anh Bảy cùng mấy người nữa đem đến cho chúng tôi 12 chiếc áo dạ dài chiến lợi phẩm. Anh nói:

- Bác bảo phải cố gắng tìm áo mưa cho anh em. Hôm nay có mấy chiếc áo này, chúng tôi mang lại cho các đồng chí. Được một chiếc áo như thế này là một điều quý, nhưng đối với chúng tôi còn quý giá và hạnh phúc hơn khi Bác trực tiếp chăm lo, săn sóc với cả tấm lòng yêu thương của một người cha.

Sáng hôm sau, tôi mặc chiếc áo mới nhận được đến gác nơi Bác làm việc. Thấy tôi, Bác cười và khen:

- Hôm nay chú có áo mới rồi.- Dạ thưa Bác, đây là áo anh Bảy đem đến cho tiểu đội chúng cháu mỗi người một chiếc ạ.

Nghe tôi thưa lại, Bác rất vui. Bác ân cần dặn dò thêm:

- Trời lạnh, chú cần giữ gìn sức khỏe và cố gắng làm tốt công tác. 

Dặn dò xong, Bác trở lại ngôi nhà sàn để làm việc. Lòng tôi xiết bao xúc động. Bác đã dành áo ấm cho chúng tôi trong lúc Bác chỉ mặc một chiếc áo bông mỏng đã cũ. Đáng lẽ chúng tôi phải chăm lo cho Bác nhiều hơn, còn Bác, Bác lại lo nghĩ đến chúng tôi nhiều quá. 

Từ đấy, chúng tôi cũng trân trọng giữ gìn chiếc áo Bác cho như giữ lấy hơi ấm của Bác. Hơi ấm ấy đã truyền thêm cho chúng tôi sức mạnh trong mỗi chặng đường công tác.