Bài soạn lớp 6: Tìm hiểu chung về văn bản tự sự

[toc:ul]

I. Ý nghĩa và đặc điểm chung của phương thức tự sự

Ví dụ: Trong cuộc sống hàng ngày ta thường nghe những yêu cầu và câu hỏi như sau:

• Bà ơi, bà kể chuyện cổ tích cho cháu nghe đi!
• Cậu kể cho mình nghe, Lan là người như thế nào.
• Bạn An gặp chuyện gì mà lại thôi học nhỉ?
• Thơm ơi, lại đây tớ kể cho nghe câu chuyện này hay lắm

a. gặp trường hợp như trên, theo em, người nghe muốn biết điều gì và người kể phải làm gì?

b. Trong trường hợp nêu trên, câu chuyện phải có một ý nghĩa nào đó. Ví dụ, nếu muốn cho bạn biết Lan là một người bạn tốt, người được hỏi phải kể những việc làm như thế nào về Lan? Vì sao? Nếu người trả lời kể một câu chuyện về An mà không liên quan đến việc thôi học của An thì có thể coi là câu chuyện có ý nghĩa được không? Vì sao?

Trả lời:

a. gặp trường hợp như trên, theo em, người nghe muốn biết một câu chuyện, mong muốn được nghe kể chuyện. Còn người kể sẽ sẽ phải kể câu chuyện mà người nghe muốn biết.

b. Nếu muốn cho bạn biết Lan là người tốt thì người đó phải nói được từng việc cụ thể để làm rõ điều đó. Ví dụ : bạn Lan hay giúp đỡ mọi người xung quanh ( dẫn người lớn qua đường, chỉ bài giúp bạn…)

Nếu người kể kể chuyện không liên quan đến việc An thôi học thì câu chuyện ấy chưa có ý nghĩa . Bởi vì người đọc chưa nhận được lời giải thích sự việc trên.

Ví dụ 2: Truyện thánh gióng mà em đã học là một văn bản tự sự. Văn bản tự sự này  cho ta biết những điều gì? Vì sao có thể nói truyện Thánh Gióng là truyện ngợi ca công đức của vị anh hùng Thánh Gióng?

Hãy liệt kê các sự việc theo thứ tự trước sau của truyện. Truyện bắt đầu từ đâu, diễn biến như thế nào, kết thúc ra sao? Từ thứ tự các sự việc đó, em hãy suy ra đặc điểm cử phương thức tự sự.

Trả lời:

• Truyện thánh gióng mà em đã học là một văn bản tự sự. Văn bản tự sự này  cho ta biết:
• Truyện lể về cậu bé làng Gióng được gọi là Thánh Gióng
• Ở thời Hùng Vương thứ 6
• Thánh Gióng đã đánh tan giặc Ân cứu nước.
• Diễn biến sự việc: ra đời kì lạ -> lớn bổng phi thường -> đánh giặc -> về trời.
• Kết quả: gióng tiêu diệt giặc, bay về trời.
• Ý nghĩa: 

Gióng tiêu biểu cho người anh hùng đánh giặc cứu nước

• Là biểu tượng lòng yêu nước cho ý thức và hành động quật khởi chống ngoại xâm.
• Gióng mang trong mình nhiều nguồn sức mạnh.
• Có thể nói truyện Thánh Gióng là truyện ngợi ca công đức của vị anh hùng Thánh Gióng  vì: câu chuyện kể về sự ra đời, trưởng thành, chiến công chống giặc của vị anh hùng đầu tiên ở nước ta.
• Các sự việc trước sau của câu chuyện Thánh Gióng là:
• Gióng ra đời
• Gióng biết nói và nhận lời xứ giả
• Gióng lớn bổng, cưỡi ngựa đi đánh giặc
• Giặc tan, Gióng cưỡi ngựa về trời
• Vua lập đền thờ Gióng
• Từ các sự việc đó ta thấy phương thức tự sự có các đặc điểm:
• Trình bày một chuỗi sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc khác rồi kết thúc.
• Nó thể hiện một hay nhiều ý nghĩa
• Mục đích giao tiế của tự sự là giải thích sự việc và tìm hiểu về con người, bày tỏ thái độ khen chê.

Ghi nhớ:

• Tự sự (kể chuyện) là phương thức trình bày một chuỗi các sự việc, sự việc này dẫn đến sự việc kia, cuối cùng dẫn đến một kết thúc thể hiện một ý nghĩa.
• Tự sự giúp người kể giải thích sự việc, tìm hiểu con người, nêu vấn đề và bày tỏ thái độ khen, chê.

[Luyện tập] Câu 1: Đọc mẩu chuyện sau và trả lời câu hỏi:

Ông già và thần chết

Một ông già đẵn xong củi và mang về. Phải mang đi xa ông già kiệt sức, đặt bó củi xuống rồi nói:

- Chà, giá thần chết đến mang ta đi có phải hơn không!

Thần Chết đến và bảo:

 - Ta đây, lão cần gì nào?

Ồng già sợ hãi bảo:

- Lão muốn ngài nhấc hộ bó củi lên cho lão.

(Lép Tôn-xtôi, Kiến và chim bồ câu)

Hãy cho biết: Trong truyện này, phương thức tự sự thể hiện như thế nào? Câu chuyện thể hiện ý nghĩa gì?

Trả lời:

Trong truyện này, phương thức tự sự thể hiện qua các sự việc:

• Đẵn củi mang về
• Vì xa nên kiệt sức
• Than thở vì muốn chết đỡ vất vả
• Thần chết xuất hiện
• Ông già sợ hãi
• Nói khác đi: nhờ thần chết vác củi

=>Đây là một chuỗi sự việc, tất cả những việc trên đều có quan hệ. Việc này dẫn đến việc khác và kết thúc.

• Ý nghĩa câu chuyện là: con người muốn thoát khỏi cực nhọc nhưng rất coi trọng sự sống của mình.

[Luyện tập] Câu 2: Bài thơ “Sa bẫy” sgk trang 29 có phải ...

Bài thơ “Sa bẫy” sgk trang 29 có phải sử dụng phương thức tự sự không, vì sao? Hãy kể lại câu chuyện bằng miệng.

Trả lời:

• Bài thơ kể về chuyện bé Mây và mèo con bẫy chuột nhưng mèo con thèm ăn quá đã chui vào bẫy ăn tranh mất phần của chuột. Bài thở Sa bẫy là câu chuyện có mở đầu, diễn biến và kết thúc, cho nên phương thức biểu đạt của bài thơ này là tự sự.
• Kể lại câu chuyện bằng miệng:
• Bé Mây cùng mèo con đánh bẫy chuột nhắt;
• Bé Mây cùng mèo con đoán chắc chuột sẽ vì mồi ngon mà sa bẫy;
• Bé Mây mơ ngủ thấy cảnh chuột sa bẫy và cùng mèo con xử tội lũ chuột;
• Sáng ra, Mây thấy chiếc bẫy bị sập
• Mèo con tham ăn nên đã ăn hết phần cá trong bẫy chuột và đang nằm ngủ trong bẫy.

[luyện tập] Câu 3: Hai văn bản Huế: Khai mạc trại điêu khắc quốc tế lần thứ ba ...

Hai văn bản Huế: Khai mạc trại điêu khắc quốc tế lần thứ ba và Người Âu Lạc đánh tan quân Tần xâm lược có nội dung tự sự không? Vì sao? Tự sự ở đây có vai trò gì?

Trả lời:

• Cả hai văn bản sử dụng phương thức tự sự để biểu đạt. 
• Văn bản thứ nhất là dạng bản tin, thuật lại cuộc khai mạc trại điêu khắc quốc tế tại Huế. 
• Văn bản thứ hai thuộc loại văn bản lịch sử, kể lại chiến công đánh bại quân Tần của người Âu Lạc.
• Vai trò:Phương thức tự sự giúp người đọc nắm được thông tin trong diễn biến của nó.

[Luyện tập] Câu 4: Kể lại câu chuyện để giải thích vì sao ...

Kể lại câu chuyện để giải thích vì sao người Việt Nam tự xưng là con Rồng cháu Tiên.

Trả lại:

Truyền thuyết kể lại rằng tổ tiên người Việt xưa là Hùng Vương, lập nên nước Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu. Hùng Vương là con trai của Long Quân và Âu Cơ. Long Quân ở Lạc Việt (là Bắc Bộ Việt Nam bây giờ), thuộc nòi Rồng thường ở dưới nước. Âu Cơ là tiên, ở vùng núi cao phương Bắc, thuộc dòng Thần Nông. Long Quân gặp Âu Cơ, lấy nhau, sinh ra một bọc trăm trứng, nở ra trăm người con. Người con trưởng được tôn lên làm vua, lấy hiệu là Hùng Vương truyền lại nhiều đời. Vì thế, người Việt Nam vẫn tự xưng là con Rồng cháu Tiên để tưởng nhớ tổ tiên của mình.

[Luyện tập] Câu 5: Trong cuộc họp lớp đầu năm Giang đề nghị bầu Minh làm lớp trưởng, ...

Trong cuộc họp lớp đầu năm Giang đề nghị bầu Minh làm lớp trưởng, vì bạn Minh đã chăm học, học giỏi, lại thường giúp đỡ bạn bè. Theo em, Giang có nên kể vắn tắt một vài thành tích của Minh dể thuyết phục các bạn cùng lớp hay không?

Trả lời:

Bạn Giang rất cần kể vắn tắt một vài thành tích của bạn Minh để các bạn khác cùng nghe và tán thành. Khi ấy, sức thuyết phục trong lời đề nghị của bạn Minh sẽ cao hơn.