Bài soạn lớp 8: Lão Hạc

[toc:ul]

Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Tác giả:

• Tên thật: Trần Hữu Tri (1915 – 1951)
• Quê: Hòa Hậu - Lí Nhân - Hà Nam
• Là nhà văn tiêu biểu nhất của trào lưu hiện thực thời kì (1940 - 1945)

2. Tác phẩm:

• Truyện ngắn "Lão Hạc" là truyện ngắn xuất sắc viết về người nông dân, đăng lên báo lần đầu năm 1943.
• Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
• Ngôi kể thứ nhất (nhân vật ông giáo)

• Bố cục: 3 đoạn
• Đoạn 1: “Hôm sau….cũng xong” =>Lão Hạc kể chuyện bán chó và nhờ ông giáo hai việc …ông giáo an ủi Lão Hạc.
• Đoạn 2: “Luôn mấy hôm…đáng buồn” =>Cuộc sống của Lão Hạc sau đó, thái độ của Binh Tư và ông giáo
• Đoạn 3: Phần còn lại =>Cái chết của Lão Hạc

• Tóm tắt tác phẩm:

Lão Hạc nhà nghèo, vợ đã mất. Lão sống cảnh gà trống nuôi con. Lão Hạc rất khổ tâm vì không đủ tiền cưới vợ cho con. Người con trai phẫn chí bỏ đi làm đồn điền cao su biền biệt hơn một năm chẳng có tin tức gì. Lão sống lủi thủi một mình với "cậu vàng". Lão cố làm thuê làm mướn kiếm ăn, còn tiền thu được từ hoa lợi của mảnh vườn lão dành dụm chờ con về để cưới vợ cho con. Sau trận ốm dài hai tháng, tiền dành dụm cạn kiệt. Rồi bão lại phá sạch hoa màu, lão Hạc lâm vào tình cảnh đói deo đói dắt. Lão Hạc đau lòng quyết định bán "cậu vàng" đi. Sau đó lão nhờ ông giáo giữ hộ mảnh vườn khi nào con trai lão về trao lại cho nó. Lão Hạc lại gửi ông giáo 30 đồng bạc để khi chết có tiền ma chay. Từ đó lão từ chối tất cả mọi sự giúp đỡ của ông giáo. Khi không còn kiếm được gì để ăn lão đã xin bả chó tự tử, lão chết thật đau đớn vật vã thê thảm. Lão ra đi để lại trong lòng ông giáo một nỗi ngậm ngùi xót xa.

Câu 1: Phân tích diễn biến tâm trạng của lão Hạc ...

Phân tích diễn biến tâm trạng của lão Hạc xung quanh việc bán chó. Qua đó, em thấy lão Hạc là người như thế nào?

Trả lời:

Diễn biến tâm trạng của Lão Hạc xung quanh việc bán chó:

• Thứ nhất là tình cảm đối với “Cậu vàng”:
• Gọi con chó là “Cậu vàng”
• Bắt rận, đem ra ao tắm
• Cho ăn cơm…cái bát như một nhà giàu.
• Nhắm vài miếng lại gắp cho nó một miếng
• Chửi yêu nó, nói với nó…cháu bé về bố mó
• To tiếng dọa, nắm lấy nó, ôm đầu nó….

=>Tình yêu tha thiết với loài vật.

• Sau khi bán “cậu vàng”:
• Lão cố làm ra vui vẻ, cười như mếu
• Đôi mắt lão ầng ậc nước
• Mặt co rúm, vết nhăn xô lại, ép nước mắt…
• Cái đầu ngoẹo miệng móm mém…mếu…
• Lão hu hu khóc…
• “Thì ra tôi già …lừa một con chó”.

=>Thái độ chua chát, ngậm ngùi, mặc cảm là kẻ có tội. Qua đó cho ta thấy,Lão Hạc là người tình nghĩa thủy chung, yêu thương loài vật giống như người cha có tình yêu thương con sâu sắc.

Câu 2: Em hiểu như thế nào về nguyên nhân cái chết của lão Hạc? ...

Em hiểu như thế nào về nguyên nhân cái chết của lão Hạc? Qua những điều lão Hạc thu xếp nhờ cậy ông giáo rồi sau đó tìm đến cái chết, em suy nghĩ gì về tình cảnh và tính cách của lão Hạc?

Trả lời:

Nguyên nhân cái chết của Lão Hạc: 

• Tình cảnh đói khổ, túng quẫn đẩy lão đến cái chết như một hành động tự giải thoát.(đó cũng là số phận cơ cực đáng thương của những người dân nghèo trước CMT8).
• Muốn bảo toàn căn nhà, mảnh vườn cho con, không muốn gây phiền hà cho hàng xóm láng giềng.

“Lão Hạc vật vã…, đầu tóc rũ rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc. Lão tru tréo, bọt mép sùi ra…giật mạnh….Lão vật vã đến hai giờ đồng hồ rồi mới chết” ->Cái chết dữ dội, bi thảm

=>Với cái chết đau đớn dữ dội mà lão Hạc tự chọn, lão Hạc đã thể hiện một khí tiết cao quý, có ý thức nhân phẩm rất cao. Lão Hạc là con người “đói cho sạch, rách cho thơm”, “chết vinh hơn sống nhục”, là con người coi trọng nhân phẩm hơn cả cuộc sống. Thông qua hình ảnh Lão Hạc, tác giả còn bộc lộ rõ số phận và nhân phẩm của người nông dân nghèo trước cách mạng tháng tám 1945: Nghèo khổ, bế tắc cùng đường, giàu tình thương và lòng tự trọng. Qua đó, tố cáo mạnh mẽ sự tàn ác bất nhân của chế độ phong kiến.

Câu 3: Em thấy thái độ, tình cảm của nhân vật “tôi” đối với lão Hạc như thế nào?

Trả lời:

Thái độ và tình cảm của nhân vật “tôi” đối với lão Hạc diễn biến đa dạng theo tình huống của tác phẩm: từ dửng dưng đến cảm thông (nghe lão Hạc nói chuyện bán chó, nghe lão kể về đứa con), thoáng buồn và nghi ngờ (khi nghe binh Tư kể), kính trọng (khi chứng kiến cái chết dữ dội của lão Hạc). 

• “Tôi muốn ôm choàng lấy lão mà khóc”
• Giữ hộ Lão Hạc mảnh vườn và ba mươi đồng
• “Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngầm ngầm lão”.

= > "Ông giáo" trở thành người bạn tâm giao của lão Hạc, ông hiểu sâu sắc và đồng cảm, kính trọng lão Hạc…

Câu 4: Khi nghe Binh Tư cho biết lão Hạc xin hắn bả để bắt một con chó ...

Khi nghe Binh Tư cho biết lão Hạc xin hắn bả để bắt một con chó hàng xóm, nhân vật “tôi” cảm thấy “cuộc đời quả thật... đáng buồn", nhưng khi chứng kiến cái chết của lão Hạc, “tôi” lại nghĩ : “Không ! Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhưng lại đáng buồn theo một nghĩa khác”. Ý nghĩa của nhân vật “tôi” như thế nào?

Trả lời:

Ý nghĩa của nhân vật “tôi” là:

• Khi nói chuyện với Binh Tư:

“Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn”

Buồn vì: đói nghèo có thể đổi trắng thay đen, biến người lương thiện như Lão Hạc trở thành kẻ trộm cắp như Binh Tư.
Buồn vì: một con người như Lão Hạc đành phải biến chất vì không còn tìm đâu ra miếng ăn tối thiểu hàng ngày.

• Khi chứng kiến lão Hạc chết:

“Cuộc đời chưa hẳn đã đáng buồn”

Vì không có gì hủy hoại được nhân phẩm của người lương thiện như Lão Hạc để ta có quyền hy vọng và tin tưởng ở con người.

“Hay vẫn đáng buồn theo một nghĩa khác”

Vì người tốt như Lão Hạc mà hoàn toàn vô vọng, phải tìm đến cái chết như một sự giải thoát tự nguyện và bất đắc dĩ

Câu 5: Theo em, cái hay của truyện thể hiện rõ nhất ở những điểm nào ? ...

Theo em, cái hay của truyện thể hiện rõ nhất ở những điểm nào ? Việc tạo dựng tình huống truyện bất ngờ có tác dụng như thế nào? Cách xây dựng nhân vật có gì đặc sắc ? Việc truyện được kể bằng lời của nhân vật “tôi” có hiệu quả nghệ thuật?

Trả lời:

• Cái hay của truyện thể hiện rõ nhất ở những điểm:
• Rất mực chân thực. 
• Thấm đượm cảm xúc trữ tình.
• Cách dựng truyện: Nhà văn dựng truyện chân thực và sinh động. Ông dẫn người đọc vào mạch truyện đầy khéo léo, bất ngờ. Càng lúc truyện càng căng thẳng qua đó, bộc lộ tính cách và tâm lí nhân vật qua từng sự kiện trong truyện.
• Cách xây dựng nhân vật có đặc săc: Xây dựng cả hai nhân vật có nhân cách, phẩm giá dù cho họ có nỗi khổ riêng:
• Lão Hạc giàu tình thương, lòng tự trọng, trung thực
• Ông giáo tử tế, biết chia sẻ, đồng cảm.
• Truyện được kể bằng lời của nhân vật “tôi” có hiệu quả nghệ thuật: Câu chuyện được kể theo lời dẫn của nhân vật “tôi” (ông giáo) - người tham gia trong câu chuyện và chứng kiến sự việc diễn ra. Điều này làm cho câu chuyên thêm chân thật, gần gũi với người đọc. Đồng thời chọn vai kể này, việc dẫn dắt câu chuyên sẽ tự nhiên, linh hoạt hơn. Cũng vì thế, câu chuyên được kể với nhiểu giọng điệu hơn. Ngưòi kể có thể vừa kể, vừa bộc lộ tình cảm, suy nghĩ của mình. Việc miêu tả diễn biến tâm lí của nhân vật cũng rất tự nhiên, hợp lí. Việc tạo tình huống truyện bất ngờ nhằm lôi cuốn người đọc và dễ dàng trình bày triết lí sâu sắc về cuộc sống của tác giả.

Câu 6: Em hiểu thế nào về nhân vật “tôi” qua đoạn trích: ...

Em hiểu thế nào về nhân vật “tôi” qua đoạn trích: “Chao ôi! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố gắng mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bí Ổi... toàn những cái cớ để cho ta tàn nhẫn, không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương: không bao giờ ta thương...".

Trả lời:

Suy nghĩ cúa ông giáo thế hiện cách nhìn nhận người nông dân của nhà văn Nam Cao. Theo nhà văn, chúng ta phải nhìn nhận và đánh giá bằng đôi mắt của tình thương và lòng tin mới thấy hết được bản chất tôt đẹp cùa họ. Tác giả đã đặt mình vào hoàn cảnh của nhân vật để cảm thông và thấu hiểu những tâm trạng họ phải trải qua. Đây đúng là một quan điểm tiến bộ, đúng đắn và sâu sắc, đầy tính nhân văn của nhà vàn Nam Cao. Những câu văn triết lí đó là những suy nghĩ gan ruột nên có sức thuyết phục đặc biệt.

Câu 7: Qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ và truyện ngắn Lão Hạc, ...

 Qua đoạn trích Tức nước vỡ bờ và truyện ngắn Lão Hạc, em hiểu thế nào về cuộc đời và tính cách của người nông dân trong xã hội cũ?

Trả lời:

Nói về cuộc đời: 

• Đây là những số phận thật nghiệt ngã, thương tâm, nghèo khổ, bần cùng trong xã hội thực dân nửa phong kiến cái nghèo khổ cùng cực trước cảnh sưu thuế tàn nhẫn, như gia đình chị Dậu phải bán chó, bán con và đẩy người ta vào cảnh khốn quẩn như lão Hạc. 

Nói về tính cách: Cũng từ các tác phẩm này ta thấy được những phẩm chất đáng quý của con người nông dân thời bấy giờ. Đó là những con người:

• Trong sạch, lương thiện , giàu tình yêu thương
• Họ sẵn sàng chết, phản kháng lại để giữ phẩm giá cao quý của mình
• Trong người nông dân luôn tiềm tàng sức mạnh của tình cảm, có thể phản kháng lại những bất công.