Giải chi tiết KHTN 8 Cánh diều mới bài 29: Dinh dưỡng và tiêu hoá ở người
Giải bài 29: Dinh dưỡng và tiêu hoá ở người sách KHTN 8 cánh diều. Phần đáp án chuẩn, hướng dẫn giải chi tiết cho từng bài tập có trong chương trình học của sách giáo khoa. Hi vọng, các em học sinh hiểu và nắm vững kiến thức bài học.
KHỞI ĐỘNG
Trong các loại thức ăn em thích, thức ăn nào nên ăn thường xuyên, thức ăn nào em nên hạn chế ăn? Vì sao?
Hướng dẫn trả lời:
- Một số loại thức ăn em yêu thích như: gà rán, khoai tây chiên, mì cay, bánh kem, bim bim, hoa quả, rau xanh,…
- Nên ăn hoa quả và rau xanh thường xuyên vì chúng là các thực phẩm giàu khoáng chất, vitamin, chất xơ,…; giúp giảm nguy cơ mắc nhiều bệnh như bệnh tim, huyết áp cao, đường ruột, ung thư,…; giúp kiểm soát cân nặng và cung cấp năng lượng cho cơ thể;…
- Nên hạn chế sử dụng thực phẩm chiên xào và đồ ngọt vì nếu ăn nhiều sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, tăng nguy cơ mắc các bệnh béo phì, tim mạch,…
I. DINH DƯỠNG VÀ CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG HỢP LÍ
1. Dinh dưỡng và chất dinh dưỡng
Câu hỏi 1. Quan sát hình 29.1, qua quá trình tiêu hóa, những chất dinh dưỡng trong súp lơ xanh được biến đổi thành những chất gì để tế bào và cơ thể có thể hấp thụ được?
Hướng dẫn trả lời:
chất bột đường ---> đường đơn
chất béo ---> Glycerol và acid béo
chất đạm ----> amino acid
vitamin ----> vitamin
chất khoáng ----> chất khoáng
nước ----> nước
Câu hỏi 2. Quan sát hình 29.2
a) nêu thông tin về các loại chất dinh dưỡng có trong một chiếc bánh.
b) thông tin trong bảng có ý nghĩa gì đối với người tiêu dùng
Hướng dẫn trả lời:
a) thông tin về các loại chất dinh dưỡng có trong một chiếc bánh là
- tổng chất béo là 6 gam
- tổng carbohydrate là 19 gam
- tổng chất đạm là 2 gam
b) Dựa vào các thông tin đó chúng ta có thể lựa chọn và sử dụng thực phẩm phù hợp.
Luyện tập 1. Hãy sưu tầm một số bao bì thực phẩm trong đó có bao bì của loại thực phẩm em thường ăn và cho biết thông tin của sản phẩm theo gợi ý trong bảng 29.1
Bảng 29.1 Thông tin dinh dưỡng của một số loại thực phẩm
| Tên sản phẩm | Năng lượng | Protein | Lipid | Carbohydrate | Vitamin | Chất khoáng |
| ? | ? | ? | ? | ? | ? | ? |
Hướng dẫn trả lời:
| Tên sản phẩm | Năng lượng | Protein | Lipid | Carbohydrate | Vitamin | Chất khoáng |
| Sữa tươi | 60Kcal | 3 g | 3,3 g | 4,6 g | Vitamin A 118 IU Vitamin D 16 IU .... | Ca 104 mg Mg 8 mg Zn 0,32 mg |
| Bánh mì nguyên cám | 264,8 Cal | 13,2 g | 2,5 g | 72 g | Vitamin B6 0,4 mg | Fe 1,4 mg .... |
| Bim bim/ snack | 160 | 1,6 g | 10 g | 2 g |
Luyện tập 2. Theo em trong các sản phẩm trên, sản phẩm nào nên ăn thường xuyên sản phẩm nào nên ăn hạn chế. Vì sao?
Hướng dẫn trả lời:
Nên uống sữa thường xuyên vì giúp cải thiện sức khỏe xương, tim mạch, giảm nguy cơ mắc tiểu đường type 2 và duy trì cân nặng hợp lý.
Không nên ăn bim bim do trong bim bim có chứa rất nhiều dầu ăn (một gói bim bim 35g có chứa 2,5 thìa dầu).
Ngoài dầu ăn, thành phần có trong bim bim còn chứa nhiều muối và đường. Việc hấp thụ một lượng lớn chất acrylamide có trong mỗi gói bim bim sẽ làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư thận, đặc biệt là ở những người hút thuốc lá.
Chế biến bim bim ở nhiệt độ cao nên sinh ra chất béo thể đồng phân. Nếu tỷ lệ chất béo này chiếm từ 5 – 10% trở lên trong tổng lượng chất béo của khẩu phần ăn hàng ngày cho một người thì có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe như tim mạch, tăng huyết áp.
Trong bim bim chứa chất bảo quản, chất điều vị, chất tạo ngọt,... những chất này hầu như không có giá trị dinh dưỡng.
Chứa chất ổn định, chất nhũ hóa, chất bảo quản bao gồm các acid, làm các bé dễ mắc những bệnh có liên quan đến rối loạn vị giác.
Tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển gây sâu răng.
Chất acrylamide từ các loại thực phẩm như chip khoai tây và snack có thể làm tăng nguy cơ cao mắc bệnh huyết áp nhi khoa và phát triển bệnh tim.
Chậm phát triển về trí não và gia tăng nguy cơ các bệnh nguy hiểm khác
2. Chế độ dinh dưỡng hợp lý
Thực hành 1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý cho bản thân và những người trong gia đình em
Hướng dẫn trả lời:
Bữa ăn của học sinh cần có đủ 4 nhóm thực phẩm và đa dạng nhiều loại thực phẩm, bảo đảm nhu cầu cả về số lượng, chất lượng và tỉ lệ cân đối của các thành phần dinh dưỡng.
Luyện tập 3: Quan sát bảng 29.2 và 29.3 cho biết
a) Trong một ngày một người nên bổ sung cho cơ thể những nhóm chất dinh dưỡng nào?
b) Loại thực phẩm nào cần được ăn nhiều loại thực phẩm nào cần được ăn ít? Vì sao.
Hướng dẫn trả lời:
a) Trong một ngày một người nên bổ sung cho cơ thể đầy đủ dinh dưỡng từ 4 nhóm thực phẩm là: bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.
b) Nên ăn nhiều loại thực phẩm chứa carbohydrate, vitamin và chất khoáng
Hạn chế các loại thưc phẩm chứa nhiều chất béo, đường
II. CẤU TẠO VÀ CHỨC NĂNG CỦA HỆ TIÊU HOÁ
Câu hỏi 3. Quan sát hình 29.3 nêu chức năng từng cơ quan của hệ tiêu hóa. Các cơ quan này phối hợp hoạt động trong quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng như thế nào?
Hướng dẫn trả lời:
| Cơ quan | Chức năng |
| Tuyến nước bọt | Tiết nước bọt làm ẩm thức ăn, chứa enzime amylase giúp tiêu hóa một phần tinh bột |
| Tuyến vị | tiết dịch vị chứa HCl và Enzime pepsinogen. HCl hoạt hoá pepsinogen thành Pepsin (tiêu hóa protein), tiêu diệt mầm bệnh |
| Gan | tiết dịch mật, có chức năng nhũ tương hóa Lipid. Đào thải độc tố |
| Túi mật | Dự trữ dịch mật |
| Tuyến tụy | tiết dịch tụy chứa Các Enzyme tiêu hóa protein, lipit và carbohydrate |
| Tuyến ruột | tiết dịch ruột chứa các enzime tiêu hóa protein và carbohydrate |
| Khoang miệng | Nghiền nhỏ, đảo trộn thức ăn, giúp thức ăn thấm đều nước bọt cảm nhận vị thức ăn |
| Hầu (họng) và thực quản | tham gia cử động nuốt cử động nhu động đẩy thức ăn xuống dạ dày |
| Dạ dày | Có tuyến vị, tiết dịch vị. Dự trữ, nghiền, đảo trộn thức ăn |
| Ruột non | có tuyến ruột cử động nhu động để thức ăn di chuyển Hấp thụ các chất dinh dưỡng |
| Ruột già | hấp thụ nước và một số chất cử động như ruột đẩy chất cặn bã xuống trực tràng tạo phân |
| Hậu môn | Thải phân |
Thức ăn di chuyển qua ống tiêu hóa trải qua quá trình tiêu hóa cơ học (thức ăn được nghiền nhỏ, đảo trộn) và tiêu hóa hóa học (thức ăn được biến đổi nhờ sự xúc tác của Enzyme) thành các chất đơn giản. Các chất này đi qua niêm mạc ruột non và mao mạch máu và mao mạch bạch huyết trong lông ruột, theo hệ tuần hoàn đi nuôi các tế bào trong cơ thể. Những chất không tiêu hóa được và hấp thụ được thải ra ngoài qua hậu môn
III. BẢO VỆ HỆ TIÊU HOÁ
Luyện tập 4. Ở cơ quan nào thức ăn vừa được tiêu hóa cơ học, vừa tiêu hóa hóa học?
Hướng dẫn trả lời:
Thức ăn vừa được tiêu hóa cơ học, vừa được tiêu hóa hóa học trong các cơ quan là: miệng, dạ dày.
- Trong khoang miệng, thức ăn được tiêu hóa cơ học nhờ hoạt động nhai nghiền và một phần tinh bột được tiêu hóa hóa học nhờ enzyme amylase trong nước bọt.
- Trong dạ dày, thức ăn được tiêu hóa cơ học nhờ hoạt động nghiền, đảo trộn và protein được tiêu hóa hóa học nhờ enzyme pepsin trong dịch vị.
1. An toàn vệ sinh thực phẩm
Câu hỏi 4. Nêu một số nguyên nhân gây mất an toàn vệ sinh thực phẩm
Hướng dẫn trả lời:
Một số nguyên nhân gây mất an toàn vệ sinh thực phẩm:
- Thực phẩm ôi thiu, bị nấm mốc.
- Thực phẩm chứa tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, chất phụ gia, chất bảo quản thực phẩm không được phép sử dụng.
- Thực phẩm bị nhiễm các kim loại nặng như chì, thủy ngân,…
- Thực phẩm có chứa các độc tố tự nhiên như cá nóc, nấm có độc, lá ngón,…
Luyện tập 5. Nêu một số biện pháp giữ an toàn vệ sinh thực phẩm trong khâu sản xuất, vận chuyển, bảo quản, sử dụng và chế biến
Hướng dẫn trả lời:
2. Phòng bệnh về tiêu hóa
Câu hỏi 5. Nêu tên nguyên nhân và biện pháp phòng một số bệnh về tiêu hóa
Hướng dẫn trả lời:
Các khâu | Biện pháp giữ an toàn vệ sinh thực phẩm |
Khâu sản xuất | - Sử dụng nguồn nước tưới, thức ăn đảm bảo vệ sinh. - Sử dụng các dụng cụ, thiết bị sạch sẽ, hợp vệ sinh trong sản xuất. -… |
Khâu vận chuyển và bảo quản | - Đảm bảo phương tiện vận chuyển thực phẩm được chế tạo bằng vật liệu không làm ô nhiễm thực phẩm hoặc bao gói thực phẩm; dễ làm sạch; chống được sự ô nhiễm, kể cả khói, bụi và lây nhiễm giữa các thực phẩm với nhau;… - Không vận chuyển thực phẩm cùng hàng hoá độc hại hoặc có thể gây nhiễm chéo ảnh hưởng đến chất lượng thực phẩm. -… |
Khâu sử dụng và chế biến | - Rửa tay với nước ấm và xà phòng trước khi nấu ăn tầm 20 phút. - Nếu như tóc bạn dài bạn hãy đeo mũ chùm đầu, băng kín những vết thương ở trên tay. - Giữ cho khu chế biến thức ăn gọn gàng và sạch sẽ. |
Vận dụng 1. Trình bày các phương pháp bảo quản và chế biến thực phẩm gia đình em thường sử dụng. Trong đó phương pháp nào an toàn? phương pháp nào có thể gây mất an toàn vệ sinh thực phẩm? Vì sao?
Hướng dẫn trả lời:
Các phương pháp bảo quản và chế biến thực phẩm gia đình em thường sử dụng:
- Bảo quản bằng cách phơi khô, làm lạnh, đông lạnh, muối chua,…
- Chế biến thực phẩm bằng cách: ăn tái, ăn sống (rau sống, tiết canh, gỏi sống,…); làm chín thức ăn (luộc, hấp, nướng, rán…);…
Trong các phương pháp trên, phương pháp an toàn là phơi khô, làm lạnh, đông lạnh, làm chín thực phẩm. Chế biến thực phẩm bằng cách ăn tái, sống có thể gây mất vệ sinh an toàn thực phẩm do chúng có thể chứa vi khuẩn và các kí sinh trùng.
Vận dụng 2. Em và những người thân trong gia đình thường thực hiện biện pháp nào để bảo vệ đường tiêu hóa?
Hướng dẫn trả lời:
Những biện pháp mà em và người thân trong gia đình thường thực hiện để bảo vệ đường tiêu hóa:
- Có chế độ ăn uống hợp lí, lành mạnh, uống nhiều nước, bổ sung nhiều chất xơ.
- Hạn chế sử dụng chất kích thích, đồ ngọt, đồ uống có ga.
- Tập trung khi ăn, ăn chậm, nhai kĩ; tạo không khí thoải mái khi ăn.
- Bổ sung các sản phẩm hỗ trợ tiêu hóa như sữa chua,…
- Luyện tập thể dục, thể thao hợp lí, vừa sức.