Giải chi tiết Tiếng việt 4 Kết nối Bài 20: Bầu trời mùa thu

ĐỌC

Bài đọc: Bầu trời mùa thu - Theo Xu-khôm-lin-xki, Mạnh Hường dịch

(SGK Tiếng việt 4 Kết nối tri thức bài 20)

Câu 1: Các bạn học sinh được thầy giáo giao cho nhiệm vụ gì?

Hướng dẫn trả lời:

Thầy giáo giao cho các bạn nhỏ nhiệm vụ suy nghĩ và chọn những từ ngữ thích hợp để nói về bầu trời. 

Câu 2:  Em có nhận xét gì về cách tả bầu trời của các bạn nhỏ trong những câu văn dưới đây?

- Bầu trời được rửa mặt sau cơn mưa.

- Bầu trời dịu dàng.

- Bầu trời buồn bã.

- Bầu trời trầm ngâm. Nó nhớ đến tiếng hót của bầy chim sơn ca. 

- Bầu trời ghé sát mặt đất... Bầu trời cúi xuống lắng nghe để tìm xem chim én đang ở trong bụi cây hay ở nơi nào. 

Hướng dẫn trả lời:

- Bầu trời được rửa mặt sau cơn mưa: ở đây bạn nhỏ đã miêu tả bầu trời với sắc màu xanh trong và nhiều ánh sáng. Đây là cách nhân hóa hình ảnh bầu trời với hoạt động "rửa mặt" c ủa con người để chỉ được hình ảnh bầu trời sáng và trong. 

- Bầu trời dịu dàng: ở đây hình ảnh bầu trời tiếp tục được nhân hóa để miêu tả màu sắc của bầu trời vào thu thật nhẹ nhàng, những gam màu không chói rực và cũng không gay gắt như trời hè. Nó "dịu dàng" như cách mùa thu đến. 

- Bầu trời buồn bã: ở đây là hình ảnh bầu trời tĩnh lặng trước các sự vật giống như con người trong cuộc sống. Những đám mây xám là hình ảnh cho những dự cảm không lành hoặc là những lo âu, lo lắng buồn bã của bầu trời. Ngoài ra, hình ảnh buồn bã ở đâycòn mang nghĩa thông báo trời chuẩn bị có cơn mưa. 

- Bầu trời trầm ngâm. Nó nhớ đến tiếng hót của bầy chim sơn ca.: ở đây là hình ảnh của bầu trời tĩnh lặng. "Trầm ngâm" vốn là động từ chỉ trạng thái, cảm xúc của con người còn khi các bạn miêu tả như vậy thể hiện được cái nhìn sâu sắc và  miêu tả được nỗi nhớ của trời khi vào thu không còn được nghe tiếng hót của bầy chim sơn ca. 

- Bầu trời ghé sát mặt đất... Bầu trời cúi xuống lắng nghe để tìm xem chim én đang ở trong bụi cây hay ở nơi nào.: vào thu, bầu trời thường lặng và dịu dàng mang sắc màu hồng mơ màng đan xen với chút ửng đỏ khác hẳn với trời xuân rạo rực sức sống, mọi vật ở mọi nơi đều kéo về trên bầu trời tự chung tiếng ca. Cho nên đây là một hình ảnh so sánh độc đáo, sinh động. 

Câu 3: Trong bài có rất nhiều câu văn tả bầu trời, em thích câu văn nào? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Em thích nhất là câu: "Bầu trời ghé sát mặt đất. Mùa hè, nó cao hơn và có những con chim én bay liệng. Còn bây giờ, chẳng có chim én nữa, vi thế bầu trời cúi xuống lắng nghe để tìm xem chim én đang ở trong bụi cây hay ở nơi nào.". Vì vào thu, bầu trời thường lặng và dịu dàng mang sắc màu hồng mơ màng đan xen với chút ửng đỏ khác hẳn với trời xuân rạo rực sức sống, mọi vật ở mọi nơi đều kéo về trên bầu trời tự chung tiếng ca. Cho nên đây là một hình ảnh so sánh độc đáo, sinh động. 

Câu 4: Theo em, vì sao hình ảnh bầu trời trong các câu văn của mỗi bạn nhỏ rất khác nhau?

Hướng dẫn trả lời:

Hình ảnh bầu trời trong cách miêu tả, cảm nhận của các bạn nhỏ khác nhau vì mỗi chúng ta đều có một cảm quan khác nhau để cảm nhận những sự vật xung quanh mình. Chính vì thế mà có bạn miêu tả bầu trời buồn bã, có bạn lại miêu tả bầu trời dịu dàng, bạn lại cảm nhận được sự sống, hơi thở của bầu trời khi xuân đã qua. 

Câu 5: Viết 1-2 câu văn tả bầu trời theo quan sát và cảm nhận của em.

Hướng dẫn trả lời:

- Mặt trời từ từ đi lên với khuôn mặt tròn trĩnh, phúc hậu. Cái màu đỏ hồng như muốn nhuộm cả một vùng trời bao la. 

- Bầu trời cao, trong xanh như một tấm thảm khổng lồ. Ông mặt trời từ từ vươn khỏi dãy núi để tưới tắm cho muôn loài những tia nắng vàng tươi, ấm áp. Mấy chòm mây lửng lơ đùa vui cùng nắng. Những chú chim nghiêng cánh chao liệng đón bình minh tới.

LUYỆN TỪ VÀ CÂU

Câu 1: Câu văn nào dưới đây sử dụng cả hai biện pháp so sánh và nhân hoá ?

A. Bầu trời xanh như mặt nước mệt mỏi trong ao.

B. Mùa hè, nước dạo chơi cùng những làn sóng.

C. Bầu trời được rửa mặt sau cơn mưa.

D. Bầu trời dịu dàng.

Hướng dẫn trả lời:

Đáp án đúng là A. 

Câu 2: Đặt câu kể, tả về một hiện tượng tự nhiên, trong đó có sử dụng biện pháp nhân hoá.

Hướng dẫn trả lời:

Mây:

- Những đám mây trắng, bồng bềnh trôi như đang dạo chơi trên bầu trời.

- Những chị mây diện những chiếc váy trắng muốt đang bay trên bầu trời xanh cao.

- Từng đám mây cam, hồng dần dần vẫy tay chào biệt buổi chiều để đến với màn đêm tĩnh lặng.

Gíó:

- Gió nhè nhẹ tổi trên các ngọn cây như bàn tay mẹ nhè nhẹ vuốt ve đầu em .

- Trên các ngọn cây hiu hiu những cơn gió nhè nhẹ của chị gió  .

- Chị gió nhón nhẹ chân qua làm cây cối đung đưa.

Nắng:

- Ánh nắng mặt trời nhảy nhót như những chú bé tinh nghịch. 

- Nắng thu dịu nhẹ mà ấm áp như lời ru của mẹ.

- Ánh nắng nhảy nhót khắp cánh đồng.

Mưa:

- Mây đen ùn ùn kéo từ đâu tới, bầu trời trong xanh phút chốc đã khoác lên mình chiếc áo màu đen. 

- Bỗng mây đen từ đâu ùn ùn kéo đến bao phủ cả bầu trời không mấy chốc trời đang sáng giờ đây tối hẳn lại và sức nóng cũng dịu bớt.

- Bỗng từ đằng xa những đám mây đen ì ạch trôi về từ vùng biển, nhờ trận gió nồm nam đẩy chúng mau chóng bao phủ kín bầu trời. 

VIẾT

Trả bài viết đoạn văn tưởng tượng

- Nghe thầy cô giáo nhận xét chung. 

- Nhận ra ưu điểm và nhược điểm trong bài văn của mình. 

- Trao đổi với bạn để tìm cách sửa lỗi, khắc phục nhược điểm trong bài làm của  mình. 

- Học tập từ bài làm tốt của các bạn trong lớp. 

ĐỌC MỞ RỘNG

Câu 1: Đọc sách báo viết về các thông tin khoa học và công nghệ.

Hướng dẫn trả lời:

(1) Mười vạn câu hỏi vì sao là bộ sách gồm 12 tập, chứa đựng một khối lượng kiến thức khoa học đồ sộ, thuộc hầu hết các lĩnh vực khoa học tự nhiên và xã hội, được trình bày một cách dễ hiểu, sinh động.

(2) Cuốn truyện tranh “Tìm hiểu về các phát minh” kể về những phát minh đầy vui nhộn, giúp các em có thêm hiểu biết về khoa học, học hỏi ý chí bền bị, lòng quyết tâm và tính sáng tạo của các nhà khoa học.

(3) Cuốn sách “Một trăm phát minh làm nên lịch sử" cung cấp những thông tin thú vị về sự a đời của các loại dụng cụ và thiết bị hữu dụng như bóng điện, tivi, ô tô,...

Câu 2: Viết phiếu đọc sách theo mẫu. 

Hướng dẫn trả lời:

- Tên sách báo: Cây cam ngọt của tôi

- Tên tác giả: Jose Mauro

- Ngày đọc: 04/02/2023

- Nội dung chính: Câu chuyện bắt đầu qua lời kể ngây ngô của cậu bé Zezé ngịch ngợm và già trước tuổi. Dù mới lên 5 nhưng cậu thấu hiểu và nhận thức được mọi điều xung quanh: hoàn cảnh nghèo khó của gia đình cậu, sự thống khổ của mỗi thành viên dù không ai nói ra, gia đình cậu không còn đứa trẻ con nào cả, tất cả đều đã khôn lớn và rầu rĩ, đang nhấp nháp chung một nỗi buồn vụn vỡ. Và cậu tự nhận thức được mình là đứa con của quỷ, đứa trẻ bị Chúa bỏ quên…

Sở dĩ Zezé nghĩ về bản thân như vậy vì cậu luôn bị mọi người la mắng, thậm chí là đánh đập, chỉ vì ở xóm ngoại ô nghèo đó, nỗi khắc khổ đã bủa vây và che mờ trải tim lương thiện và trí tượng tượng tuyệt vời của cậu, đến nỗi khi mọi người nhìn vào chỉ thấy cậu là đứa trẻ hư đốn và nghịch ngợm. Đứa trẻ lên 5 cũng có lòng kiêu hãnh, Zezé thầm nghĩ sau này sẽ giết những người cậu ghét, không phải bằng cách dùng súng bắn họ mà bằng cách giết họ trong trái tim mình, vì khi không yêu người nào nữa, một ngày nào đó họ sẽ chết.

Với những người đã làm tổn thương cậu là thế nhưng với em trai Luís, cậu dành tình yêu cho em như với một vị vua. Cậu chơi với vua Luís, dẫn vua Luís đi thăm vườn thú và sông Amazon trong trí tượng của mình. Cậu nhường Luís món đồ chơi duy nhất ở nhà để dỗ em nín khóc khi hai anh em tới muộn trong lễ phát quà Giáng Sinh, vì theo cậu là Vua thì không được khóc, trong khi nước mắt đang rơi lã chã trên gương mặt cậu.

Tình yêu của Zezé còn là một bao thuốc lá dành cho cha trong ngày Giáng Sinh, là cuốn sổ bài hát dành tặng chị gái Glória, và là một cây cam ngọt sau nhà.

- Kiến thức hoặc phát minh khoa học được nói tới: Một đứa trẻ nhạy cảm, thế giới nội tâm của nó rộng lớn, phong phú và mọi xúc cảm đều rõ nét hơn nhiều so với thế giới của người lớn. Với cậu bé, đau đớn không phải là bị một mảnh thủy tinh cứa rách chân phải khâu nhiều mũi ở hiệu thuốc. Đau đớn là thế này đây: toàn bộ trái tim tôi nhức nhối, và tôi phải mang nó xuống mồ. Tôi không thể nói cùng ai bí mật của mình. Đau đơn làm cạn kiệt sức mạnh ở đôi tay tôi, ở đầu tôi…

- Thông tin bổ ích đối với em: Cây cam ngọt của tôi là một cuốn sách mang đậm tính tự truyện của nhà văn người Brazil – José Maurio, ngay từ lời đề tựa, ông đã đề tên của những người đã gắn bó với cuộc đời ông từ tuổi thơ cho tới lúc trưởng thành một cách trang trọng, một vài cái tên trong số đó đã được kể đến trong câu chuyện. 

- Mức độ yêu thích: 5*

Câu 3: Trao đổi với bạn những kiến thức hoặc phát minh khoa học trong sách báo đã đọc. 

Hướng dẫn trả lời:

Nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết này là cậu bé năm tuổi tên Zezé, một chú bé bẩm sinh thông minh, tinh nghịch và đáng yêu, nuôi mơ ước thành nhà thơ cổ thắt nơ bướm. Những chương đầu, tác giả sẽ đưa các bạn đọc bước chân vào một thế giới đầy trí tưởng tượng của cậu bé. Zezé sinh ra trong một gia đình có sáu người con, cha đang thất nghiệp và phụ thuộc vào từng đồng tiền tăng ca nhiều giờ ở xưởng dệt của người mẹ. Cái nghèo đã nhiều đời bám đuổi gia đình Zezé, vì bố mẹ phải đi lao động quần quật cả ngày nên cậu bé ít khi có thời gian gần gũi với họ. Cũng vì vậy mà Zezé có suy nghĩ già dặn, chín chắn hơn nhiều so với những đứa trẻ cùng tuổi.

Sự thiếu thốn về vật chất cũng như không làm suy chuyển trái tim ngây thơ, trong sáng và trí tưởng tượng của một đứa trẻ như cậu. Zezé tự tạo ra một thế giới đầy màu sắc và đầy đủ giống như Anne tóc đỏ vậy. Zezé thường tự nghĩ ra các trò chơi vui vẻ và tự tận hưởng nó. Nghĩ ra đủ trò, Zezé thậm chí còn chơi khăm cả bạn bè và những người hàng xóm. Chính vì thế mà Zezé bị anh chị trong nhà nghĩ rằng mình là một đứa bé hư, đặc biệt là chị gái Gloria. Đọc đến đây, chắc hẳn ai cũng nhớ về tuổi thơ của mình, chúng ta đều từng là những đứa trẻ giống như Zezé, có chút quậy phá, ương bướng, ngây thơ của trẻ con.

Từ chương 3 trở đi, độc giả có thể thấy sự thiếu thốn vật chất đã khiến cho một đứa trẻ mới năm tuổi phải lớn nhanh như thế nào, và vì sao những đứa trẻ như thế thì trí tưởng tượng của nó thật phong phú. Trí tưởng tượng phong phú giúp Zezé tự biến vườn tược trong nhà thành rừng rậm Amazon hay thậm chí cả Châu Phi nữa. Zezé có một người bạn thân là em trai Luis, cậu chăm sóc em trai như một vị vua, Zezé đưa Luis đi thăm vườn thú và sông Amazon trong trí tưởng tượng của mình.

Cậu bé Zezé chấp nhận nhường cho em món đồ chơi duy nhất ở nhà để dỗ em trai Luis nín khóc khi hai anh em tới muộn trong lễ phát quà Giáng Sinh. Zezé luôn biết cách quan tâm đến người khác dù không được mọi người quan tâm. Cậu bé đã học được bài học cuộc sống là bản thân không được quyền lựa chọn ba mẹ, cậu học cách chấp nhận nó, vui vẻ với những gì có trong hiện tại và nỗ lực cho những ước mơ của tương lai. 

Sau đó, Zezé chuyển đến nhà mới cùng gia đình với nhiều cây già trong sân, cậu chọn cây cam, đặt tên cho nó là Pinkie và hay gọi cây là “bạn yêu”. Chú bé đã giao tiếp, trò chuyện và tâm sự với cây cam như với một người bạn thân. Cây cam biết nói và biết mọi thứ trên đời, Zezé đã bộc bạch hết với cây cam những suy nghĩ trong lòng cậu bé. Trong thế giới đó, cây cam luôn lắng nghe, thấy hiểu, chẳng la mắng, cắt lời hay cười cợt cậu. 

Trái với cây cam ngọt, người nhà không hề giao tiếp với Zezé bằng ngôn ngữ mà lại là những trận đòn roi đau đớn. Có những lúc, vì quá đau lòng, Zezé đã nghĩ rằng mình không xứng đáng được sinh ra trên đời này. Cùng cực lên đến đỉnh điểm khi Zezé đã nghĩ đến việc tự kết thúc cuộc đời mình để chấm dứt tháng ngày bị hành hạ liên miên.

“Cây cam ngọt của tôi” đọng lại trong lòng độc giả một chút ngọt, một chút chua, và một chút đắng chát nơi cuống họng, trong dư vị kéo dài. Tác phẩm không chỉ là một hành trình hướng thiện của một đứa trẻ mà còn là cuộc chiến thu nhỏ diễn ra ở chốn tận cùng, nơi con người chống lại sự tàn nhẫn của cuộc đời để bảo vệ lấy sự ngây thơ của thế giới.. Câu chuyện đơn giản nhuốm màu sắc tự truyện vẫn khiến cuốn sách gặt hái được thành công quốc tế, trở thành một tác phẩm mang tính giáo dục cao, dẫu tác giả không tuyên ngôn dưới bất kỳ hình thức nào. Cũng có lẽ vì là tự truyện, được kể lại bởi chính những trải nghiệm của tác giả nên có sức hút và tính chân thực lay động độc giả.