Soạn chi tiết Ngữ văn 12 CTST bài 2 Hai đứa trẻ (Thạch Lam)

I. TRƯỚC KHI ĐỌC

Câu 1: Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, bạn thường có tâm trạng, cảm xúc như thế nào? Hãy chia sẻ điều đó với các bạn trong lớp

Bài làm chi tiết: 

Khi chờ đợi một điều gì đó quan trọng với bản thân, tôi thường có những tâm trạng và cảm xúc sau:

- Bồn chồn:

+ Hay suy nghĩ, tưởng tượng về điều mình mong chờ.

+ Cảm giác thời gian trôi qua thật chậm chạp.

+ Bồn chồn, không thể tập trung vào việc khác.

- Lo lắng:

+ Lo lắng về việc mình có đủ khả năng để thực hiện hay không.

+ Lo lắng về những rủi ro, thử thách có thể xảy ra.

+ Lo lắng về việc liệu mình có đạt được điều mong muốn hay không.

- Hy vọng:

+ Hy vọng vào sự may mắn và thành công.

+ Hy vọng vào khả năng của bản thân.

+ Hy vọng vào một kết quả tốt đẹp.

- Mong chờ:

+ Mong chờ được đạt được thành công và hạnh phúc.

+ Mong chờ được trải nghiệm những điều mới mẻ, thú vị.

+ Mong chờ từng giây phút để điều đó đến.

- Tuyệt vọng:

+ Bắt đầu nghi ngờ khả năng của bản thân và đặt câu hỏi về giá trị của điều mình mong chờ.

+ Nếu chờ đợi quá lâu mà không có kết quả, tôi sẽ cảm thấy thất vọng, chán nản.

+ Có thể cảm thấy buồn bã, mất niềm tin vào bản thân và cuộc sống.

II. ĐỌC VĂN BẢN

Câu hỏi: Chú ý những từ ngữ, hình ảnh được dùng để miêu tả cảnh hoàng hôn trong phần văn bản này.

Bài làm chi tiết: 

Những từ ngữ, hình ảnh được dùng để miêu tả cảnh hoàng hôn trong phần văn bản này:

- Phương tây đỏ rực lửa cháy

- Những đám mây ánh hồng như hòn than sắp tàn

- Dãy tre làng đen lại

- Tiếng muỗi vo ve 

- Tiếng trống thu không 

- Cảnh chiều tàn mang một nét đặc trưng của miền quê Việt Nam

Câu hỏi: Chi tiết này cho thấy việc buôn bán của người dân phố huyện như thế nào?

Bài làm chi tiết: 

Cảnh buôn bán nơi phố huyện bé nhỏ gợi nên một cuộc sống lam lũ, cơ cực của người dân nơi đây, diễn ra lặp lại không có hồi kết.

Câu hỏi: Qua chi tiết này, bạn hiểu thêm điều gì về nhân vật Liên?

Bài làm chi tiết: 

- Liên dù tuổi còn nhỏ nhưng rất đảm đang, ra dáng một người chị.

- Liên còn là người có tấm lòng đầy tình thương khi cô động lòng thương với những đứa trẻ con nghèo ở ven chợ.

Câu hỏi: Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của ai?

Bài làm chi tiết: 

Bầu trời đêm và không gian phố huyện trong đoạn này được miêu tả qua điểm nhìn của nhân vật Liên.

Câu hỏi: Chú ý tâm trạng và cảm xúc của chị em Liên trong lúc đoàn tàu đến.

Bài làm chi tiết: 

*Khi đoàn tàu sắp đến:

- Lòng nôn nao, háo hức:

+ Hai chị em ngóng ra sân ga, mong chờ đoàn tàu.

+ Liên tưởng tượng về những điều mới mẻ, thú vị ở “phố thị xa hoa”.

- Sự tò mò, pha chút sợ hãi:

+ Âm thanh và ánh sáng của đoàn tàu tạo cảm giác choáng ngợp.

+ Chị em Liên chưa bao giờ được nhìn thấy cảnh tượng này.

* Khi đoàn tàu đi qua:

- Sự say mê, ngưỡng mộ:

+ Hai chị em say mê nhìn ngắm đoàn tàu.

+ Hình ảnh “những toa đèn rực rỡ” như một thế giới khác.

- Nỗi buồn man mác, tiếc nuối:

+ Khi đoàn tàu đi qua, hai chị em cảm thấy buồn bã.

+ Nỗi buồn về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của mình.

+ Nỗi khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại.

* Sau khi đoàn tàu đi qua:

- Trở lại với thực tại:

+ Hai chị em lại lang thang trên phố.

+ Cuộc sống của họ vẫn vậy, không có gì thay đổi.

- Nỗi buồn vẫn còn đó:

+ Nỗi buồn về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán.

+ Nỗi buồn về những ước mơ không thể thực hiện.

III. SAU KHI ĐỌC

Câu 1: Tóm tắt nội dung câu chuyện được kể và chỉ ra đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ.

Bài làm chi tiết: 

* Tóm tắt:

Hai chị em Liên và An sống ở một phố huyện nghèo. Buổi chiều tối, hai chị em dọn hàng tạp hóa và ngóng ra sân ga chờ đợi đoàn tàu đi qua. Khi đoàn tàu đến, hai chị em say mê nhìn ngắm những toa đèn rực rỡ. Sau khi đoàn tàu đi qua, hai chị em lại lang thang trên phố và trò chuyện về cuộc sống của mình. Hai chị em nhớ về Hà Nội và khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây. Hai chị em trở về nhà khi màn đêm đã buông xuống. Nỗi buồn và sự bế tắc vẫn còn đó, nhưng hai chị em vẫn hy vọng vào một tương lai tốt đẹp hơn.

* Đặc điểm cách xây dựng cốt truyện trong Hai đứa trẻ:

- Cốt truyện đơn giản, không có nhiều tình tiết:

+ Câu chuyện xoay quanh cuộc sống của hai chị em Liên và An trong một ngày.

+ Các sự kiện diễn ra theo trình tự thời gian.

- Sử dụng điểm nhìn của nhân vật "tôi":

+ Câu chuyện được kể qua lời của nhân vật "tôi" - một người khách trọ.

+ Điểm nhìn này giúp cho người đọc hiểu rõ hơn tâm trạng và cảm xúc của hai chị em Liên.

- Sử dụng nhiều chi tiết miêu tả:

+ Các chi tiết miêu tả tạo nên bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của câu chuyện.

+ Tác giả miêu tả khung cảnh thiên nhiên, phố huyện và tâm trạng nhân vật một cách tỉ mỉ.

- Kết thúc mở:

+ Người đọc tự suy ngẫm về số phận của hai chị em Liên và tương lai của họ.

+ Câu chuyện không có kết thúc rõ ràng.

Câu 2: Bức tranh phố huyện đã được tác giả miêu tả theo trình tự nào và có đặc điểm gì? Làm rõ ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh ấy trong văn bản.

Bài làm chi tiết: 

*Bức tranh phố huyện được nhà văn miêu tả theo trình tự thời gian tuyến tính (trước – sau). Theo đó truyện ngắn Hai đứa trẻ có thể phần làm ba cảnh: Cảnh chiều xuống (chợ tàn), cảnh đêm về và cảnh đêm khuya. 

- Đoạn 1, 2 : Trong đoạn này nhà văn tập trung miêu tả cảnh chợ tàn nơi phố huyện, một phiên chợ nghèo của một vùng quê nghèo => Cảnh chiều xuống 

- Đoạn 3: miêu tả phố huyện đêm về với một số hoạt động bán hàng, trò chuyện của các cư dân phố huyện. => Cảnh đêm về 

- Đoạn 4, 5: tái hiện lại cảnh đoàn tàu đến và không gian tĩnh lặng của phố huyện khi con tàu đi qua. => Cảnh đêm khuya

* Ý nghĩa của việc miêu tả bức tranh phố huyện:

- Thể hiện hiện thực cuộc sống của người dân phố huyện:

+ Nghèo khổ, tẻ nhạt, buồn chán.

+ Không có hy vọng về một tương lai tươi sáng.

- Bộc lộ tâm trạng và cảm xúc của nhân vật "tôi":

+ Nỗi buồn, sự đồng cảm với số phận của người dân phố huyện.

+ Khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán.

Câu 3: Xác định ngôi kể, điểm nhìn trong văn bản và cho biết tác dụng của ngôi kể, điểm nhìn ấy trong việc khắc hoạ nhân vật, thể hiện chủ đề, cảm hứng của tác phẩm.

Bài làm chi tiết: 

- Ngôi kể trong truyện là ngôi thứ ba.

- Điểm nhìn trần thuật được đặt vào nhân vật Liên – một cô bé giàu lòng trắc ẩn và rất tinh tế.

-> Việc đặt điểm nhìn trần thuật vào nhân vật ấy khiến cho tác giả có thể đi sâu khai thác tâm lí nhân vật.

Câu 4: Nêu và phân tích ý nghĩa:

a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản.

Bài làm chi tiết: 

a. Một số câu văn, đoạn văn sử dụng kết hợp yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm:

Ví dụ 1: "Hai chị em nhìn nhau, không nói. Lòng hai chị em đều buồn rười rượi. Chúng nhớ về Hà Nội, nhớ về những ngày còn thơ ấu. Chúng khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán nơi đây."

*Ý nghĩa:

- Bộc lộ sự đồng cảm của tác giả với số phận của người dân phố huyện: Nghèo khổ, tẻ nhạt, không có hy vọng.

- Thể hiện tâm trạng và cảm xúc của hai chị em Liên: Buồn bã, tẻ nhạt, khao khát được thoát khỏi cuộc sống hiện tại.

b. Một số hình ảnh, chi tiết xuất hiện nhiều lần trong văn bản:

Ví dụ 1:

- Hình ảnh đoàn tàu: Biểu tượng cho một thế giới khác, một cuộc sống khác.

- Ý nghĩa: Thể hiện ước mơ, khát vọng của hai chị em Liên về một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Ví dụ 2:

- Chi tiết tiếng ếch nhái: Biểu tượng cho sự vắng vẻ, tĩnh lặng của phố huyện.

- Ý nghĩa: Thể hiện bầu không khí buồn bã, tẻ nhạt của cuộc sống nơi đây.

Câu 5: Theo bạn, truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách sáng tác nào? Dựa vào đâu để bạn khẳng định như vậy?

Bài làm chi tiết: 

Truyện Hai đứa trẻ của Thạch Lam được viết theo phong cách lãng mạn vì:

- Thể hiện qua cách miêu tả tâm trạng nhân vật:

+ Tác giả sử dụng nhiều biện pháp tu từ để thể hiện tâm trạng nhân vật như so sánh, ẩn dụ, nhân hóa.

+ Tâm trạng nhân vật được miêu tả một cách tinh tế.

- Thể hiện qua giọng điệu của tác phẩm: Giọng điệu của tác phẩm nhẹ nhàng, buồn man mác, thể hiện sự đồng cảm với số phận của người dân phố huyện.

- Thể hiện qua cách miêu tả cảnh vật:

+ Cảnh vật thiên nhiên được miêu tả đan xen với tâm trạng của nhân vật, tạo nên sự hòa quyện giữa con người và thiên nhiên.

+ Cảnh vật được miêu tả qua lăng kính của nhân vật "tôi" với những cảm xúc và suy nghĩ tinh tế.

Câu 6: Một tác phẩm văn học có giá trị thẩm mĩ và nhân văn thường đánh thức ở người đọc ít nhất một điều gì đó sâu xa, tốt đẹp trong tư tưởng, tình cảm. Đối với bạn, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy không? Vì sao?

Bài làm chi tiết: 

Đối với tôi, Hai đứa trẻ có khả năng đánh thức như vậy vì:

- Đánh thức lòng thương cảm với những kiếp người bất hạnh:

Truyện vẽ nên bức tranh chân thực về cuộc sống tẻ nhạt, buồn chán của người dân phố huyện nghèo. Qua đó, tác giả thể hiện lòng thương cảm sâu sắc với những kiếp người bất hạnh:

+ Hai chị em Liên: Chịu cảnh mồ côi cha mẹ, sống quẩn quanh trong cuộc sống tẻ nhạt, không có hy vọng về một tương lai tươi sáng.

+ Chú Tư: Bán phở gánh, lam lũ, vất vả.

+ Bà cụ Thi: Bán phở đêm, già yếu, cô đơn, phải chắt chiu từng đồng để kiếm sống.

- Đánh thức niềm tin vào con người:

Tác phẩm thể hiện niềm tin vào bản chất tốt đẹp của con người:

+ Hai chị em Liên: Tuy sống trong cảnh nghèo khổ, nhưng vẫn giữ gìn được phẩm chất hiền lành, nhân hậu.

+ Bà cụ Thi: Già yếu, cô đơn, nhưng vẫn cưu mang, giúp đỡ những người xung quanh.

- Đánh thức khát vọng về một cuộc sống tốt đẹp:

Tuy sống trong cảnh ngộ éo le, nhưng hai chị em Liên vẫn giữ gìn được những phẩm chất tốt đẹp:

+ Hai chị em luôn quan tâm, chăm sóc nhau -> Tình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau.

+ Hình ảnh đoàn tàu đi qua như một biểu tượng cho một thế giới khác, khơi dậy trong hai chị em niềm hy vọng về một cuộc sống tốt đẹp hơn. -> Niềm khao khát được thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt.

Câu 7: Tìm hiểu thêm về các tác giả sáng tác theo phong cách lãng mạn, phong cách hiện thực trong văn học Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 và hoàn tất bảng sau bằng cách đánh dấu xác định phong cách sáng tác của tác phẩm, tác giả trong văn bản  (làm vào vở) và lí giải:

Bài làm chi tiết: 

Bài tập sáng tạo: Lấy cảm hứng từ hình ảnh hai đứa trẻ chờ đoàn tàu đi qua phố huyện (Hai đứa trẻ) hoặc hình ảnh thân thiết giữ lão Hạc với cậu Vàng (Lão Hạc), hãy sáng tác một bài thơ, một bài hát hoặc một bức tranh.

Bài làm chi tiết: 

Học sinh có thể vẽ một bức tranh về cảnh chờ tàu với con tàu đi trong màn đêm và hình ảnh hai chị em Liên.