Soạn chi tiết Ngữ văn 12 CTST bài 8 Cảnh rừng Việt Bắc (Hồ Chí Minh)

I. HƯỚNG DẪN ĐỌC   

Câu 1: Phân tích khung cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt trong sáu dòng thơ đầu.

Bài văn chi tiết: 

Phân tích khung cảnh thiên nhiên và bức tranh sinh hoạt a. Hai câu đầu:

Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay,

Vượn hót chim kêu suốt cả ngày

Ngay từ mở đầu bài thơ, Bác đã reo lên trước vẻ đẹp của thiên nhiên nơi núi rừng kì vĩ: “Cảnh rừng Việt Bắc thật là hay”. Nhưng cái hay, cái đẹp ấy không phải cái gì xa vời mà được miêu tả trông thật gần gũi và tươi sáng. Thể hiện sự gắn kết giữa con người với thiên nhiên, nói lên tình yêu tha thiết với thiên nhiên, cảnh vật. Góp phần vào cái “hay” ấy chính là tiếng vượn hót, tiếng chim kêu, dẫu có hót liên tục hay kêu “suốt cả ngày” thì cũng vẫn cứ làm cho lòng người rưng rưng một nỗi niềm tha thiết yêu thương. Điều này càng cho thấy một tấm lòng rộng mở, yêu thiên nhiên và gắn bó với cảnh vật của tác giả, hay nói rộng ra đó chính là lòng yêu nước ở Bác. Yêu đất nước không phải là yêu những thứ xa vời mà chính là từ tình yêu với thiên nhiên, với những sự vật nhỏ bé, gần gũi, thân thương, quen thuộc nhất.

b. Hai câu tiếp theo:

Khách đến thì mời ngô nếp nướng,

Săn về thường chén thịt rừng quay,

Hình ảnh cho thấy một cuộc sống nơi đây rất bình dị, gần gũi, thể hiện sự giản dị trong ăn uống, sinh hoạt hằng ngày của Bác. Tuy sống trong hoàn cảnh chiến đấu, sống nơi núi rừng ẩn nấp hoang vu chẳng sung sướng gì nhưng Người vẫn toát lên được một phong thái ung dung, kiên định. Thức ăn tuy đạm bạc, thô sơ, không cầu kì nhưng vẫn thể hiện được ở đó một tinh thần lạc quan, sự mặn nồng, tha thiết, chứa chan tình người, tình đồng chí đồng đội. Mở ra một bức tranh thật bình yên nơi núi rừng nhưng cũng thật hiểm trở.

c. Hai câu tiếp theo

Non xanh, nước biếc tha hồ dạo,

Rượu ngọt, chè tươi mặc sức say.

Đây là sự tiếp nối hai câu luận, thông qua đó ta càng thấy cảnh với người, thực tại gần lại nhau, hòa quyện vào nhau. Khung cảnh “non xanh, nước biếc” hiện lên thật đẹp đẽ, bao la, như rộng ra trước mắt người đọc. Đến “rượu ngọt, chè tươi mặc sức say” cho thấy một sự lạc quan, một tinh thần thư thái sau những giây phút làm việc căng thẳng. Hình ảnh rất đời thường, hợp lẽ, hợp cảnh. 

→ Khung cảnh thiên nhiên cùng cuộc sống đơn giản nhưng nồng hậu, vào hoàn cảnh khó khăn trong kháng chiến lúc bất giờ cho ta thấy được một ý chí vững vàng luôn tiềm ẩn trong người chiến sĩ cách mạng ấy. Con người sống hòa hợp với thiên nhiên, gắn bó và tận hưởng, nhìn thấu được vẻ đẹp kì vĩ của thiên nhiên ngay cả trong những hoàn cảnh gian khổ nhất. Qua đó để thấy được tấm lòng bao la của Bác, không chỉ đối với đời, với người mà còn luôn tha thiết, yêu say đắm cảnh sắc thiên nhiên, đất nước.

Câu 2: Xác định chủ thể trữ tình trong bài thơ và cho biết dựa vào đâu để bạn xác định như vậy.

Bài văn chi tiết: 

Chủ thể trữ tình trong bài thơ l: Tác giả - Hồ Chí Minh. Dựa vào nội dung của bài thơ và nhìn nhận, đặt trong bối cảnh lịch sử, văn hóa, người sáng tác để xác định như vậy.

Câu 3: Bài thơ đã đáp ứng yêu cầu về thể thơ như thế nào? Các yếu tố hình thức (từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ, vần, nhịp) có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề, thông điệp của bài thơ?

Bài làm chi tiết: 

Thể thơ thất ngôn bát cú.

+ Cách gieo vần: vần chân cách “ay"

+ Cảnh rừng Việt Bắc được miêu tả qua những hình ảnh sau: "Vượn hót chim kêu; non xanh, nước biếc; rượu ngọt, chè tươi; trăng, hạc, xuân".

+ Biện pháp tu từ liệt kê, được thể hiện qua cách tác giả liệt kê các hình ảnh miêu tả vẻ đẹp nơi núi rừng Việt Bắc: "Vượn hót chim kêu; non xanh, nước biếc; rượu ngọt, chè tươi; trăng, hạc, xuân".

Tác dụng: Biện pháp liệt kê nhấn mạnh rằng nơi núi rừng Việt bắc có rất nhiều cảnh đẹp trù phú, thú vị. Thể hiện tình yêu thiên nhiên, sự gắn bó với thiên nhiên của Bác Hồ.

Câu 4: Tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ. Cho biết hoàn cảnh ấy đã giúp bạn hiểu thêm điều gì về thông điệp từ bài thơ và tâm hồn, cốt cách của nhà thơ Hồ Chí Minh.

Bài làm chi tiết: 

Hoàn cảnh sáng tác của bài thợ: Bài thơ được Bác Hồ viết vào mùa xuân năm 1947, sau một năm quân ta tạm rút khỏi thủ đô Hà Nội để lên núi rừng bạt ngàn Việt Bắc, lập căn cứ làm cuộc trường kỳ kháng chiến thần thánh chín năm chống thực dân Pháp. Đây là lần thứ hai, Bác Hồ và Trung ương Đảng sống, làm việc tại căn cứ địa Việt Bắc để lãnh đạo cách mạng.

Chính từ hoàn cảnh ấy khiến ta càng hiểu sâu sắc hơn về tấm lòng của Bác Hồ, luôn một lòng vì nước, vì dân. Lí tưởng cách mạng của Người là giải phóng đất nước, giải phóng nhân dân ra khỏi ách thống trị của thực dân Pháp. 

Câu 5: Nêu một số điểm tương đồng/ khác biệt về nội dung/ hình thức nghệ thuật giữa hai bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc và Rằm tháng Giêng.

Bài làm chi tiết: 

- Một số nét tương đồng: 

+ Đều được sáng tác và lấy cảm hứng từ sự rung động của con người trước vẻ đẹp thiên nhiên vùng Tây Bắc trữ tình.

+ Miêu tả những hình ảnh độc đáo bộc lộ tình yêu thiên nhiên và đất nước của tác giả

+ Con người không hề đơn độc mà luôn hòa quyện với thiên nhiên, dù ở hoàn cảnh chiến tranh gay go ác liệt, nhưng tâm hồn con người vẫn luôn hướng tới những điều tốt đẹp nhất.

• Một số nét riêng biệt:

+ Thể thơ: Bài “Rằm tháng Giêng" viết thể thất ngôn tứ tuyệt; “Cảnh rừng Việt Bắc" viết theo thể thất ngôn bát cú.

+ Bài thơ “Cảnh rừng Việt Bắc": thể hiện sự hài hòa mọi sự vật. Vì cảnh đẹp đã ghi tạc trong những tâm tư sâu nặng trong lòng Người, Người khẳng định lòng chung thủy sẽ quay trở lại thăm nơi này, lời hứa hẹn son sắt khi từ biệt mảnh đất tươi đẹp này về miền xuôi. Người không bỏ mặc thiên nhiên, coi nó sống động trong tâm hồn mình, vì thế Bác chẳng bao giờ lãng quên quá khứ đẹp đẽ, mất đi tình yêu thương với Việt Bắc.

+ Bài thơ “Rằm tháng giêng” lại là bức tranh đầy sắc xuân và tâm trạng say mê thưởng thức vẻ đẹp trời xuân của nhà thơ, nhà thơ cùng đồng chí của mình bàn việc quân ở khung cảnh sông nước nơi Việt Bắc.