Bài soạn lớp 6: Chủ đề và dàn bài của bài văn tự sự

[toc:ul]

I. Tìm hiểu chủ đề và diễn đàn của bài văn tự sự

Ví dụ: Đọc bài văn sgk trang 44, và trả lời câu hỏi:

a. Việc Tuệ Tĩnh ưu tiên chữa trị trước cho chú bé con nhà nông dân bị gãy đùi đã nói lên phẩm chất gì của người thầy thuốc?

b. Chủ đề là vấn đề chủ yếu, là ý chính mà người kể muốn thể hiện trong văn bản. Vậy chủ đề của câu chuyện trên có phải là ca ngợi lòng thương người của Tuệ Tĩnh hay không? Em hãy tìm xem chủ đề của bài văn được thể hiện trực tiếp trong những câu văn nào?

c. Tên (nhan đề) của bài văn thể hiện chủ đề của bài văn. Cho các nhan đề sau, em hãy chọn nhan đề nào thích hợp và nêu lí do:

• Tuệ Tĩnh và hai người bệnh
• Tấm lòng thương người của thầy Tuệ Tĩnh
• Y đức của Tuệ Tĩnh.

Em có thể đặt tên khác cho bài văn trên không?

d. Các phần mở bài, thân bài, kết bài trên đây thực hiện những yêu cầu gì của bài văn tự sự?

Trả lời:

a. Việc Tuệ Tĩnh ưu tiên chữa trị trước cho chú bé con nhà nông dân bị gãy đùi đã nói lên phẩm chất hết lòng yêu thương cứu giúp người bệnh của người thầy thuốc => chủ đề.

b. Chủ đề của câu chuyện trên: Ca ngợi phẩm chất hết lòng yêu thương cứu giúp người bệnh của Tuệ Tĩnh.

Câu thể hiện chủ đề: “….Người hết lòng yêu thương cứu giúp người bệnh”.

c. Nhan đề thích hợp cho bài văn trên: Ta chọn nhan đề thứ nhất trong 3 nhan đề “Y đức của Tuệ Tĩnh” - Bởi nó đã nói lên được chủ đề của tác phẩm. Đó là thái độ của Tuệ Tĩnh với 2 người bệnh.

d. Nhiệm vụ các phần trong chuyện:

• Mở bài : Giới thiệu về nhân vật Tuệ Tĩnh
• Thân bài : Kể sự việc thể hiện sự hết lòng của thầy thuốc giỏi, nhân từ
• Việc người nhà quý tộc và con người nông dân đến nhờ chữa bệnh
• Tuệ Tĩnh quyết định chữa cho con nông dân vì bệnh của chú nguy hiểm hơn
• Vợ chồng người nông dân cảm tạ ơn của Tuệ Tĩnh
• Kết bài : Nêu việc tiếp theo của Tuệ Tĩnh: Tiếp tục chữa bệnh cho nhà quý tộc.

Ghi nhớ:

• Chủ đề là vấn đề chủ yếu mà người viết muốn đặt ra trong văn bản.
• Dàn bài là bài văn tự sự thường gồm ba phần:
• Mở bài giới thiệu chung về nhân vật và sự việc.
• Thân bài kể diễn biến sự việc.
• Kết bài kể kết cục của sự việc.

[Luyện tập] Câu 1: Đọc truyện sau đây và trả lời câu hỏi:

PHẦN THƯỞNG

Một người nông dân tìm được một viên ngọc quý liền muốn đem dâng tiến nhà vua. Ông ta tìm đến cung điện và nhờ các quan trong triều bảo làm cách nào gặp được nhà vua. Một trong các quan hỏi ông ta cần gặp vua để làm gì. Người nông dân bèn kể lại chuyện muốn dâng viên ngọc quý.

Vị quan nọ bảo:

- Được, tôi sẽ đưa anh vào gặp nhà vua với điền kiện anh phải chia cho tôi một nửa phần thưởng của nhà vua. Nếu không thì thôi!

Người nông dân đồng ý, và viên quan nọ dẫn ông ta vào cung vua. Vua cầm lấy viên ngọc và bảo:

- Thế anh muốn ta thưởng cho anh cái gì bây giờ?

Người nông dân bèn thưa:

- Xin bệ hạ hãy thưởng cho hạ thần năm mươi roi, hạ thần không muốn gì hơn cả. Chỉ có điều là hạ thần đã đồng ý chia cho viên quan đã đưa thần vào đây một nửa số phần thưởng của bệ hạ. Vậy xin bệ hạ hãy thưởng cho mỗi người hai mươi nhăm roi.

Nhà vua bật cười, đuổi tên cận thần ra và thưởng cho người nông dân một nghìn rúp.

(Lép Tôn-xtôi, Vũ Văn Tôn dịch)

Câu hỏi:

a. Chủ đề của truyện này nhằm biểu dương và chế giễu điều gì? Sự việc nào thể hiện tập trung cho chủ đề? Hãy gạch dưới câu văn thể hiện sự việc đó.

b. Hãy chỉ ra ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

c. Truyện này với truyện về Tuệ Tĩnh có gì giống nhau về bố cục và khác nhau về chủ đề?

d. Sự việc trong Thân bài thú vị ở chỗ nào?

Trả lời:

a. Chủ để của truyện này nhằm:

• Biểu dương: ca ngợi trí thông minh và lòng trung thành của người nông dân.
• Chế giễu: tính tham lam, cậy quyền của viên quan nọ.
• Sự việc thể hiện tập trung cho chủ đề là: người nông dân xin vua cho thưởng 50 roi và xin mỗi người chịu một nửa.
• Câu văn thể hiện việc này là: Xin bệ hạ thưởng cho hạ thần năm mươi roi…

b. Bố cục ba phần của truyện là:

• Mở bài: “Một người…..dâng hiến nhà vua”.
• Thân bài: “Ông ta……………..nhăm roi”.
• Kết bài: “Nhà vua……………..nghìn rúp”.

c. Sự giống nhau về bố cục và khác nhau về chủ đề của truyện này với truyện  về Tuệ Tĩnh là:

• Giống nhau:
• Kể theo trật tự thời gian.
• 3 phần rõ ràng.
• Ít hoạt động, nhiều đối thoại.
• Khác nhau:
• Truyện về Tuệ Tĩnh ca ngợi y đức, phẩm chất của bậc lương y Tuệ Tĩnh
• Truyện Phần thưởng chế giễu lũ quan lại. 
• Chủ đề trong “Tuệ Tĩnh” có sẵn, “Phần thưởng” nằm trong suy toán người đọc.
• Kết thúc bài “Phần thưởng” bất ngờ, thú vị hơn.

d. Sự việc trong thân bài thú vị ở chỗ:

Câu chuyện của truyện Phần thưởng thú vị ở sự việc người nông dân đề nghị Phần thưởng. Nói tới thưởng người ta không thể nghĩ là dùng hình phạt để ban ơn. Đó là điểm thú vị. Tên quan không ngờ người nông dân lại xin “sự ban ơn” oái ăm như vậy để trừng trị hắn. hứ Sự việc này vừa bất ngờ, tạo kịch tính cho câu chuyện, vừa cho thấy sự thông minh, hóm hỉnh của nhân vật bác nông dân, cũng chính là sự việc bộc lộ chủ đề của truyện.

[Luyện tập] Câu 2: Đọc lại các bài Sơn Tinh, Thủy Tinh và Sự tích Hồ Gươm xem cách mở bài ...

Đọc lại các bài Sơn Tinh, Thủy Tinh và Sự tích Hồ Gươm xem cách mở bài đã giới thiệu rõ câu chuyện sắp xảy ra chưa và kết bài đã kết thúc câu chuyện như thế nào?

Trả lời:

• Về mở bài: Cả hai bài đều đã giới thiệu rõ câu chuyện sắp xảy ra, đó là:
• Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh: Vua Hùng muốn kén chọn cho con một người chồng.
• Truyện Sự tích Hồ Gươm: Đức Long Quân quyết định cho mượn thanh gươm thần.
• Về kết bài : Cả hai bài đã kết thúc câu chuyện:
• Truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh nhằm giải thích về hiện tượng bão lụt theo nhận thức của người Việt cổ: "Từ đó, oán nặng, thù sâu, hằng năm Thuỷ Tinh làm mưa gió, bão lụt dâng nước đánh Sơn Tinh. Nhưng năm nào cũng vậy, Thần Nước đánh mỏi mệt, chán chê vẫn không thắng nổi Thần Núi để cướp Mị Nương, đành rút quân về."
• Truyện Sự tích Hồ Gươm giải thích nguồn gốc của Hồ Gươm - Hoàn Kiếm: "Vua nâng gươm hướng về phía Rùa Vàng. Nhanh như cắt, Rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước. Gươm và rùa đã chìm đáy nước, người ta vẫn còn thấy vật gì sáng le lói dưới mặt hồ xanh. Từ đó, hồ Tả Vọng bắt đầu mang tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm."