Soạn văn 9 ngắn nhất bài: Thuật ngữ

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học

Câu 1: Vận dụng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Toán học, Vật lí, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp với mỗi chỗ trống. Cho biết mỗi thuật ngữ vừa tìm được thuộc lĩnh vực khoa học nào.

 - /.../ là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.

 - /.../ là làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân: gió, băng hà, nước chảy,...

- /.../ là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới.

 - /.../ là tập hợp những lừ có ít nhất một nét chung về nghĩa. - /.../ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa.

- /.../ là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhụy.

 - /.../ là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s.

- /.../ là lực hút của Trái Đất.

 - /.../ là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.

 - /.../ là những chất do một nguyên tố hoá học cấu tạo nên.

 - /.../ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.

- /.../ là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn ấy.

Câu 2: Đọc đoạn trích sau đây:

Nếu được lùm hạt giống để mùa sau

Nếu lịch sử chọn ta lùm điểm tựa

Vui gì hơn làm người lính đi đầu

Trong đêm tối, tim ta là ngọn lửa! 

(Tố Hữu, Chào xuân 67)

Trong đoạn trích này, điểm tựa có đưực dùng như một thuật ngữ Vật lí hay không? Ở đây, nó có ý nghĩa gì? 

Câu 3: Trong hoá học, thuật ngữ hỗn hợp được định nghĩa là “nhiều chất trộn lẫn vào nhau mà không hoá hợp thành một chất khác”, còn từ hỗn hợp hiểu theo nghĩa thông thường là “gồm có nhiều thành phần trong dó mỗi thành phần vẫn không mất tính chất riêng của mình”.

Cho biết trong hai câu sau đây, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.

a. Nước tự nhiên ở ao, hồ, sông, biển,... là một hỗn hợp.

b. Dó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.

Hãy đặt câu với từ hỗn hợp dùng theo nghĩa thông thường.

Câu 4: Trong sinh học, cá voi, cá heo được xếp vào lớp thú, vì tuy những động vật này có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây nhưng không thở bằng mang mà thở bằng phổi. Căn cứ vào cách xác định của sinh học, hãy định nghĩa thuật ngữ cá. Có gì khác nhau giữa nghĩa của thuật ngữ này với nghĩa của từ cá theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá voi, cá heo)?

Câu 5: Trong kinh tế học, thuật ngữ thị trường (thị: chợ - yếu tố Hán Việt) chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hoá, còn trong quang học (phân ngành vật lí nghiên cứu về ánh sáng và tương tác của ánh sáng với vật chất), thuật ngữ thị trường (thị: thây - yếu tố Hán Việt) chỉ phần không gian mà mắt có thể quan sát được. Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở phần Ghi nhớ không? Vì sao?

II. Soạn bài siêu ngắn: Thuật ngữ

Câu 1: Đáp án như sau:

  Lực là tác dụng đẩy kéo…(lĩnh vực vật lý)

  Xâm thực là quá trình phá hủy lớp đất đá… (lĩnh vực Địa lý) 

  Hiện tượng hóa học là hiện tượng sinh ra chất mới. (lĩnh vực Hóa học)

  Di chỉ là những dấu vết…(lĩnh vực Lịch sử).

  Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với nhị hoa (lĩnh vực Sinh học).

  Lưu lượng là lượng nước chảy…(lĩnh vực Địa lí).

  Trọng lực là lực hút của trái đất (lĩnh vựcĐịa lý)

  Khí áp là sức nén của khí quyển lên bề mặt trái đất (lĩnh vực Địa lý)

  Thị tộc phụ hệ là những dòng họ...(lĩnh vực Lịch sử)

  Đường trung trực là đường thẳng vuông góc… (lĩnh vực Toán học).

Câu 2: Từ điểm tựa  trong đoạn thơ của Tố Hữu không được dùng như một thuật ngữ trong Vật lí. 

Điềm tựa ở đây được hiểu là chỗ dựa. 

=> Ngôn ngữ nghệ thuật, có tính biểu cảm cao chứ không phải là ngôn ngữ khoa học.

Câu 3: 

a. Từ “hỗn hợp”: dùng như một thuật ngữ. 

b. Từ “hỗn hợp”: dùng như một từ thông thường.

Đặt câu có từ hỗn hợp theo nghĩa thông thường: Món cá nấu riêu chua của mẹ em là hỗn hợp của nhiều nguyên liệu như cá, rau thơm, cà chua…

Câu 4: Thuật ngữ “cá” được định nghĩa là  Động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây và thở bằng mang.

Trong sinh học, cá voi, cá heo được xếp vào lớp thú, vì tuy chúng mang đặc điểm của lớp cá nhưng lại thở bằng phổi. Theo cách hiểu thông thường của người Việt, chúng sống dưới nước nên gọi chung là “cá”.

Câu 5: Hiện tượng trên là hiện tượng đồng âm khác nghĩa vẫn thấy trong ngôn ngữ; nó chỉ vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm khi thuộc cùng một lĩnh vực chuyên môn. 

Trường hợp từ "thị" ở đây không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm vì chúng thuộc hai ngành khoa học khác nhau, chúng thuộc về hai hệ thống thuật ngữ khác nhau.

III. Soạn bài ngắn nhất: Thuật ngữ

Câu 1: Đáp án điền từ là lĩnh vực lần lượt là: Lực …(lĩnh vực vật lý), Xâm thực …(lĩnh vực Địa lý), Hiện tượng hóa học (lĩnh vực Hóa học), Di chỉ (lĩnh vực Lịch sử), Thụ phấn  (lĩnh vực Sinh học), Lưu lượng (lĩnh vực Địa lí), Trọng lực  (lĩnh vựcĐịa lý), Khí áp  (lĩnh vực Địa lý), Thị tộc phụ hệ (lĩnh vực Lịch sử), Đường trung trực (lĩnh vực Toán học).

Câu 2: Điểm tựa không được dùng như một thuật ngữ Vật lí. Điềm tựa ở đây được hiểu là chỗ dựa. Ở đây là ngôn ngữ nghệ thuật, có tính biểu cảm cao chứ không phải là ngôn ngữ khoa học.

Câu 3: Câu (a) từ hỗn hợp dùng như một thuật ngữ. Từ hỗn hợp trong câu (b) dùng như một từ thông thường. Đặt câu có từ hỗn hợp theo nghĩa thông thường: Món cá nấu riêu chua của mẹ em là hỗn hợp của nhiều nguyên liệu như cá, rau thơm, cà chua…

Câu 4: Thuật ngữ “cá” : Động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây và thở bằng mang.

Cá voi, cá heo: xếp vào lớp thú, mang đặc điểm của lớp cá nhưng lại thở bằng phổi. 

=> Theo cách hiểu thông thường của người Việt, chúng sống dưới nước nên gọi chung là “cá”.

Câu 5: 

  Hiện tượng: đồng âm khác nghĩa vẫn thấy trong ngôn ngữ => nó chỉ vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm khi thuộc cùng một lĩnh vực chuyên môn. 

  Trường hợp từ "thị" ở đây không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm => thuộc hai ngành khoa học khác nhau, chúng thuộc về hai hệ thống thuật ngữ khác nhau.

IV. Soạn bài cực ngắn: Thuật ngữ

Câu 1: Đáp án như sau:

  Lực => lĩnh vực vật lý

  Xâm thực => lĩnh vực Địa lý

  Hiện tượng hóa học => lĩnh vực Hóa học

  Di chỉ => lĩnh vực Lịch sử

  Thụ phấn => lĩnh vực Sinh học

  Lưu lượng => lĩnh vực Địa lí

  Trọng lực => lĩnh vựcĐịa lý

  Khí áp => lĩnh vực Địa lý

  Thị tộc phụ hệ => lĩnh vực Lịch sử

  Đường trung trực => lĩnh vực Toán học

Câu 2:

  Từ điểm tựa: chỗ dựa => không được dùng như một thuật ngữ trong Vật lí

  Vậy đây là ngôn ngữ nghệ thuật, có tính biểu cảm cao chứ không phải là ngôn ngữ khoa học.

Câu 3: 

  Trong câu (a) hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ.

  Trong câu (b) hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.

=> Đặt câu: Món cá nấu riêu chua của mẹ em là hỗn hợp của nhiều nguyên liệu như cá, rau thơm, cà chua… (nghĩa thông thường)

Câu 4: Trong ngôn ngữ thông dụng của chúng ta thì từ cá (cá voi, cá heo) không mang ý nghĩa chặt chẽ như định nghĩa của sinh học. Vì:

  Thuật ngữ “cá” động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây và thở bằng mang.

  Trong sinh học, cá voi, cá heo được xếp vào lớp thú, tuy chúng mang đặc điểm của lớp cá nhưng lại thở bằng phổi.

Câu 5: 

  Thuật ngữ thị trường (thị: chợ - yếu tố Hán Việt) => hiện tượng đồng âm khác nghĩa vẫn thấy trong ngôn ngữ

  Thuật ngữ thị trường (thị: thây - yếu tố Hán Việt) => không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm vì chúng thuộc hai ngành khoa học khác nhau, chúng thuộc về hai hệ thống thuật ngữ khác nhau.