Soạn văn 9 ngắn nhất bài: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học

Câu 1: Bài thơ là lời hát ru những em bé dân tộc Tà-ôi “lớn trên lưng mẹ” ở vùng chiến khu Trị - Thiên khi cuộc kháng chiến chông Mĩ đang diễn ra ác liệt. Lời hát ru có ba khúc, mỗi khúc có hai khổ và đều mở đầu bằng hai câu: “Em cu Tai... đừng rời lưng mẹ” rồi kết thúc bằng lời ru trực tiếp của người mẹ: “Ngủ ngoan a-kay ơi...” (bốn câu). Từng lời ru trực tiếp của người mẹ được ngắt nhịp đều đặn ở giữa dòng thơ. Theo em, cách lặp đi lặp lại, cách ngắt nhịp như thế có tác dụng tạo nhịp điệu như thế nào cho lời ru, có liên quan gì đến nội dung tình cảm của bài thơ?

Câu 2: Phân tích hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ. (Gợi ý: Qua từng đoạn thơ, người mẹ được miêu tả ưong những công việc gì, hoàn cảnh nào? Tìm những chi tiết, hình ảnh thể hiện sự vất vả, gian khổ của người mẹ ở chiến khu.)

Câu 3: Em hiểu như thế nào về hai câu thơ: “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi / Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”? Phân tích tình cảm của người mẹ đối với con ở câu thơ thứ hai

Câu 4: Qua các khúc ru, em cảm nhận tình cảm của người mẹ đối với con như thế nào? Nhận xét về mối liên hệ giữa lời ru trực tiếp của người mẹ với hoàn cảnh công việc mà mẹ đang làm ở từng đoạn thơ, về sự phát triển của tình cảm và ước vọng của người mẹ qua ba khúc ru.

Câu 5:  Em thấy tình yêu thương con của người mẹ gắn với những tình cảm gì? Em hiểu như thế nào về những ước mong, ý chí của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ được thể hiện trong các khúc ru?

Luyện tập

Câu 1: Nhận xét về ý nghĩa của yếu tố tự sự trong bài thơ đối với việc thể hiện cuộc sống của người dân ở chiến khu Trị - Thiên thời chống Mĩ.

Phần tham khảo mở rộng

Câu 1: Nguyễn Khoa Điềm viết bài thơ về một nhân vật cụ thể (em cu Tai) nhưng lại đặt tên cho tác phẩm này là “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”. Theo em, như vậy có hợp lí không? Vì sao?

Câu 2: Viết một đoạn văn cảm nhận về vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam qua hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.

II. Soạn bài siêu ngắn: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Câu 1: Cách lặp đi, lặp lại, cách ngăt nhịp: âm điệu của lời ru, nhịp nhàng êm ái

Qua lời ru đã thế hiện: 

  Tình mẹ con thắm thiết, nhất là tình cảm yêu thương trìu mến của mẹ dành cho đứa con yêu.

  Mong con yêu khôn lớn, trưởng thành, thành công dân tự do của nước nhà độc lập, thống nhất.

Câu 2: Hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ:

Không chỉ với tình yêu thương sâu sắc dành cho người con, mà còn với tư cách là một người “chiến sĩ” thực sự, người chiến sĩ lao động sản xuất để nuôi bộ đội, hỗ trợ tích cực cho cách mạng.

=> Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước.

Câu 3: Hai câu thơ đã thể hiện triết lí cao đẹp về tình mẫu tử:

Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

Mặt trời của mẹ con nằm trên lưng

Hai câu thơ vừa sử dụng phép so sánh, vừa sử dụng phép ẩn dụ, mặt trời của bắp ấy là mặt trời của vũ trụ đem ánh sáng và sự sống cho muôn loài, soi sáng khắp nhân gian. Còn ánh sáng, nguồn sống của cuộc đời mẹ là em bé nằm trên lưng đang ngủ ngon lành. Nhờ con ngủ yên trên lưng mà người mẹ mới có thể quên đi những mệt mỏi, mới có đủ nghị lực để chịu đựng với nắng cháy mưa nguồn, với bao vất vả và hiểm nguy. Con là động lực, là khao khát sống, là niềm tin hi vọng của mẹ vào tương lai tươi sáng. Câu thơ là niềm xúc động dạt dào về tình mẹ – tình cảm thiêng liêng nhất với mỗi người.

Câu 4: Tình cảm của người mẹ đối với con qua các khúc ru:

  Tình yêu thương vô bờ bến mẹ dành cho con: luôn được đặt trong những công việc lao động sản xuất, những hoạt động cách mạng, phục vụ cho cách mạng.

  Những tâm sự của mẹ gửi gắm qua lời ru: luôn hi vọng vào tương lai tốt đẹp của người con, mong cho con trưởng thành, mạnh mẽ, có sức mạnh.

Lời ru với hoàn cảnh công việc của mẹ: 

  Lời ru lúc mẹ giã gạo: “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần” và mong ước sau này lớn lên sẽ “vung chày lún sân”.

  Lời ru lúc mẹ trỉa bắp trên nương: “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều” và mong ước sau này có thể phát nương cho mẹ “rộng gấp mười Ka-lưi”.

  Lời ru của mẹ lúc chiến đấu, “chuyển rừng đạp lán”. Em cu Tai cũng vào Trường Sơn theo mẹ, “Em mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ” và điều đó cũng đồng nghĩa “Con được làm người tự do”.

Câu 5: Tình yêu con của người mẹ Tà - ôi gắn với tình cảm:

  Anh bộ đội, buôn làng.

  Sự gắn bó với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu với lao động sản xuất.

  Những ước mong, ý chí của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mĩ:

  Tình yêu thương con dào dạt đằm thắm, lòng yêu nước sâu sắc.

  Y chí chiến đấu mãnh liệt vì độc lập tự do của những bà mẹ Việt Nam.

Luyện tập

Câu 1: Ý nghĩa của yếu tố tự sự:

• Miêu tả chân thực cuộc sống của người dân ở chiến khu miền tây Thừa Thiên trong thời kháng chiến chống Mĩ.
• Tâm hồn trong sáng của người mẹ Tà-ôi, qua những ước mơ gửi gắm ở người con
• Cuộc sống mang nét đặc trưng của đồng bào dân tộc Tà-ôi: địu con, làm nương rẫy,.. nhiều khó khăn, gian khổ.

Phần tham khảo mở rộng

Câu 1: Đặt tên cho tác phẩm này là “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là hợp lí. Vì:

  Thông qua bài thơ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm không chỉ viết về một em bé cụ thể mà viết cho rất nhiều em bé đã, đang và sẽ lớn lên trên lưng của các bà mẹ Tà ôi và các mẹ miền núi khác. 

  Ngợi ca vẻ đẹp của tất cả những bà mẹ Việt Nam thương con, yêu nước, họ góp phần không nhỏ của mình vào cuộc chiến đấu.

Câu 2: Đoạn văn cảm nhận về vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam qua hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ.

Từ tuổi ấu thơ, dòng sữa ngọt lành của mẹ cùng những câu hát ru êm đềm đã nuôi ta khôn lớn. Trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, bức họa về người mẹ tiêu biểu cho những nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam. Đó là mẹ trong tảo tần, gánh vác bao nặng nhọc nuôi con khôn lớn. Mẹ giã gạo để đem lại hạt gạo trắng ngần, giọt mồ hơi mẹ rơi giữa bộn bề vất vả. Hình ảnh của mẹ trên những nương cao, mẹ đi tỉa bắp giữa nũi rừng đại ngàn, trong ánh mặt trời oi ả ngày hè . Hay đó là khi mẹ đi chuyển lán, đạp rừng, băng ra chiến trường để giành trận cuối. Công việc của mẹ gắn liền với tình yêu, hi sinh cho cách mạng, việc nhà cũng là việc nước. Người mẹ Tà Ôi chấp nhận mọi gian khó, hi sinh để kịp có hạt gạo, hạt ngô nuôi quân, cho trận chiến ngày mai còn ác liệt.  Nhưng bừng sáng trong tâm hồn người mẹ là tình yêu thương vô bờ bến dành cho đứa con. Từng từng hình ảnh lao động vất vả của mẹ đều có con trên lưng. Giấc ngủ của con như thấm giọt mồ hôi của mẹ, vai mẹ làm gối, lưng đưa nôi và lời hát ru từ sâu thẳm trái tim. Con còn là mặt trời, là ánh sáng, là nguồn sống, là niềm vui, là tất cả tương lai của mẹ. Người mẹ gửi gắm vào con với những ước mơ, mơ một ngày đất nước độc lập, con được sống cuộc sống dưới bầu trời tự do. Bài thơ đã viết lên hình tượng về người mẹ Tà Ôi tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh. Tình thương con, thương bộ đội, thương dân làng, thương đất nước hoà quyện vào nhau trong tấm lòng của một người mẹ miền núi yêu nước trong những năm tháng chống Mĩ khó khăn, gian khổ.  Hình ảnh người mẹ ấy tiêu biểu cho hình ảnh về những người mẹ Việt Nam nhân hậu và anh hùng.

III. Soạn bài ngắn nhất: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Câu 1: Cách lặp đi, lặp lại, cách ngăt nhịp như thế tạo âm điệu của lời ru, nhịp ;nhàng êm ái trong cách nôi đưa em ngủ. Qua lời ru đã thế hiện tình mẹ con thắm thiết, nhất là tình cảm yêu thương trìu mến của mẹ dành cho đứa con yêu, mong con yêu khôn lớn, trưởng thành, thành công dân tự do của nước nhà độc lập, thống nhất.

Câu 2: Hình ảnh người mẹ Tà-ôi trong bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” hiện lên không chỉ với tình yêu thương sâu sắc dành cho người con,  đồng thời mẹ làm công việc của kháng chiến, của cách mạng. Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước.

Câu 3: Tình cảm của người mẹ đối với con ở câu thơ thứ hai “Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”:

• Nguồn sống của cuộc đời mẹ là em bé nằm trên lưng đang ngủ ngon lành.
• Nhờ con ngủ yên trên lưng mà người mẹ mới có thể quên đi những mệt mỏi, mới có đủ nghị lực để chịu đựng với nắng cháy mưa nguồn, với bao vất vả và hiểm nguy.
• Con là động lực, là khao khát sống, là niềm tin hi vọng của mẹ vào tương lai tươi sáng.

=> Niềm xúc động dạt dào về tình mẹ – tình cảm thiêng liêng nhất với mỗi người.

Câu 4: Qua khúc hát ru, ta có thể cảm nhận được tình yêu thương vô bờ bến mẹ dành cho con, những tâm sự của mẹ gửi gắm qua lời ru. Lời ru với hoàn cảnh công việc của mẹ được thể hiện qua Lời ru lúc mẹ giã gạo (mong ước sau này lớn lên sẽ “vung chày lún sân”), lúc mẹ trỉa bắp trên nương (mong ước sau này có thể phát nương cho mẹ “rộng gấp mười Ka-lưi”) và lời ru của mẹ lúc chiến đấu.

Câu 5: Tình yêu con của người mẹ Tà - ôi gắn với tình thương anh bộ đội, buôn làng và cao hơn nữa là sự gắn bó với tình yêu quê hương đất nước. Qua những khúc ca của bà mẹ Tà - ôi đối với đứa con của mình, ta thấy được tình yêu thương con dào dạt đằm thắm, lòng yêu nước sâu sắc, ý chí chiến đấu mãnh liệt vì độc lập tự do của những bà mẹ Việt Nam.

Luyện tập

Câu 1: Bài thơ Khúc hát ru những em hé lớn trên lưng mẹ là một hài thơ trữ tình có những yếu tố tự sự. Những yếu tố tự sự miêu tả chân thực cuộc sống của người dân, tâm hồn trong sáng của người mẹ Tà-ôi, qua những ước mơ gửi gắm ở người con. Thể hiện được cuộc sống mang nét đặc trưng của đồng bào dân tộc Tà-ôi: địu con, làm nương rẫy,...

Phần tham khảo mở rộng

Câu 1: Nhan đề nhà thơ chọn hoàn toàn phù hợp với tác phẩm.  Bài thơ có tính khái quát, thể hiện tư tưởng của tác giả gửi gắm. hông qua bài thơ, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm không chỉ viết về một em bé cụ thể mà viết cho rất nhiều em bé đã, đang và sẽ lớn lên trên lưng của các bà mẹ Tà ôi và các mẹ miền núi khác. Đồng thời, ngợi ca vẻ đẹp của tất cả những bà mẹ Việt Nam thương con, yêu nước, họ góp phần không nhỏ của mình vào cuộc chiến đấu.

Câu 2: Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” đã viết lên hình tượng về người mẹ Tà Ôi tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh. Người mẹ Tà Ôi chấp nhận mọi gian khó, hi sinh để kịp có hạt gạo, hạt ngô nuôi quân, cho trận chiến ngày mai còn ác liệt.  Nhưng bừng sáng trong tâm hồn người mẹ là tình yêu thương vô bờ bến dành cho đứa con. Từng hình ảnh lao động vất vả của mẹ đều có con trên lung. Nguồn sống của cuộc đời mẹ là em bé nằm trên lưng đang ngủ ngon lành. Nhờ con ngủ yên trên lưng mà người mẹ mới có thể quên đi những mệt mỏi, mới có đủ nghị lực để chịu đựng với nắng cháy mưa nguồn, với bao vất vả và hiểm nguy. Con là động lực, là khao khát sống, là niềm tin hi vọng của mẹ vào tương lai tươi sáng. Hình ảnh người mẹ gợi lên bao xúc động, đó không chỉ là hình ảnh người mẹ Tà-ôi mà còn là hiện thân của những người mẹ Việt Nam anh hùng, giỏi việc nước đảm việc nhà. Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước. Sẵn sàng hi sinh bản thân vì tình mẫu tử và tình yêu quê hương, đất nước. 

IV. Soạn bài cực ngắn: Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ

Câu 1: Lời hát ru có ba khúc, cách lập đi lập lại => tạo âm điệu của lời ru, nhịp nhàng êm ái trong cách nôi đưa em ngủ.

  Lời ru thể hiện hiện tình mẹ con (tình cảm yêu thương trìu mến của mẹ dành cho đứa con, yêu, mong con yêu khôn lớn, trưởng thành, thành công dân tự do của nước nhà độc lập, thống nhất).

Câu 2: Hình ảnh người mẹ gợi lên bao xúc động, đó không chỉ là hình ảnh người mẹ Tà-ôi mà còn là hiện thân của những người mẹ Việt Nam anh hùng, giỏi việc nước đảm việc nhà. Tình thương con luôn gắn liền với tình thương bộ đội, dân làng và tình yêu nước. Sẵn sàng hi sinh bản thân vì tình mẫu tử và tình yêu quê hương, đất nước. 

Câu 3: Câu thơ “Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng” là niềm xúc động dạt dào về tình mẹ – tình cảm thiêng liêng nhất với mỗi người. => Câu thơ cho thấy đứa con là nguồn sống của cuộc đời mẹ, là động lực, là khao khát sống, là niềm tin hi vọng của mẹ vào tương lai tươi sáng.

Câu 4: Qua từng lời ru, có thể thấy mong ước của người mẹ tuy giản dị nhưng là khát khao cháy bỏng về đứa con của mình: mong con được trưởng thành khỏe mạnh và được là người dân của đất nước độc lập, tự do.

Lời ru với hoàn cảnh công việc của mẹ: bài thơ có ba khúc và mỗi khúc ru đều gắn liền với hoàn cảnh cụ thể => Lời ru lúc mẹ giã gạo, Lời ru lúc mẹ trỉa bắp trên nương, Lời ru của mẹ lúc chiến đấu.

Câu 5:  Tình cảm của người mẹ Tà-ôi cho ta thấy:

=> Tình cảm riêng chung đã hòa làm một. Tình yêu con gắn liền với tình yêu quê hương đất nước, tình yêu với lao động sản xuất.

Ý nghĩa của khúc ca: vì độc lập tự do của dân tộc, lòng yêu nước sâu sắc, ý chí chiến đấu mãnh liệt với tình yêu thương con dào dạt đằm thắm.

Luyện tập

Câu 1:  Yếu tố tự sự góp phần làm cho lời thơ thêm sâu lắng, thể hiện những tình cảm chân thực của nhân vật trữ tình:

Một cuộc sống nhiều khó khăn, gian khổ của đồng bào ở chiến khu miền tây Thừa Thiên trong thời kháng chiến chống Mĩ =>   những ước mơ gửi gắm ở người con của người mẹ Tà – ôi.

Phần tham khảo mở rộng

Câu 1: Nhan đề nhà thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” 

=> Hoàn toàn hợp lí

Bởi Nguyễn Khoa Điềm không chỉ viết về một em bé cụ thể mà viết cho rất nhiều em bé đã, đang và sẽ lớn lên trên lưng của các bà mẹ Tà ôi và các mẹ miền núi khác => Bằng đôi bàn tay tần tảo và trái tim chan chứa tình yêu thương, họ góp phần không nhỏ của mình vào cuộc chiến đấu giành tự do, thống nhất đất nước.

Câu 2: Đoạn văn tham khảo

Vẻ đẹp người phụ nữ Việt Nam hiện lên qua hình ảnh người mẹ Tà Ôi trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ. Người mẹ Tà Ôi chấp nhận mọi gian khó, hi sinh để kịp có hạt gạo, hạt ngô nuôi quân, cho trận chiến ngày mai còn ác liệt.  Bằng đôi bàn tay tần tảo và trái tim chan chứa tình yêu thương, họ góp phần không nhỏ của mình vào cuộc chiến đấu giành tự do, thống nhất đất nước. Nhưng bừng sáng trong tâm hồn người mẹ là tình yêu thương vô bờ bến dành cho đứa con.  Qua từng lời ru, có thể thấy mong ước của người mẹ tuy giản dị nhưng là khát khao cháy bỏng về đứa con của mình, đó chính là mong con được trưởng thành khỏe mạnh và được là người dân của đất nước độc lập, tự do.  Bài thơ đã viết lên hình tượng về người mẹ Tà Ôi tảo tần, chịu thương chịu khó, giàu đức hi sinh. Tình thương con, thương bộ đội, thương dân làng, thương đất nước hoà quyện vào nhau trong tấm lòng của một người mẹ miền núi yêu nước trong những năm tháng chống Mĩ khó khăn, gian khổ.  Trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, bức họa về người mẹ tiêu biểu cho những nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam.