Bài soạn ngắn ngữ văn 10 kết nối bài Chữ bầu lên nhà thơ

[toc:ul]

[Đọc] Câu 1:Phải chăng tác giả đã nhầm khi viết "ý tại ngôn tại"?

Trả lời: Tác giả viết “ý tại ngôn tại” là không nhầm, tác giả muốn nói ngôn ngữ trong văn chương không giống với ngôn ngữ thơ. Vì cách diễn đạt của văn xuôi thường rõ nghĩa được biểu hiện trực tiếp trên văn bản hơn thơ. 

[Đọc] Câu 2: "Nghĩ tiêu dùng" và "nghĩa tự vị" - hai cụm từ này có diễn đạt cùng một ý không?

Trả lời: Hai thuật ngữ không diễn đạt cùng một ý.  “Nghĩa tiêu dùng” là nghĩa hay dùng hàng ngày khi giải nghĩa các từ; “nghĩa tự vị” là nghĩa trong từ điển.

[Đọc] Câu 3: Tác giả “rất ghét” hay “không mê” những gì? Ngược lại, ông “ưa” đối tượng nào? Bạn có nghĩa mình đã hiểu đúng điều tác giả muốn nói?

Trả lời: 

• Tác giả “rất ghét” cái định kiến quái gở, không biết xuất hiện từ bao giờ: các nhà thơ Việt Nam thường chín sớm nên cũng tàn lụi sớm và “không mê” những nhà thơ thần đồng. 

• Tác giả “ưa” những nhà thơ một nắng hai sương, lầm lũi, lực điền trên cánh đồng giấy, đổi bát mồ hôi lấy từng hạt chữ. 

[Đọc] Câu 4: “Không có chức nhà thơ suốt đời”, vậy lúc nào một “nhà thơ” không còn là nhà thơ nữa?

Trả lời: Đó là khi họ không còn chăm chỉ làm việc trên những trang giấy nữa, hay khi họ thất bại trong “cuộc bầu cử chữ” khắc nghiệt.

[Trả lời câu hỏi] Câu 1: Vấn đề chính được bàn luận trong văn bản này là gì?

Trả lời: Đó là vai trò của ngôn ngữ, của chữ đối với nhà thơ, làm nổi bật quan niệm về nghề thơ của tác giả.

[Trả lời câu hỏi] Câu 2: Hãy tìm trong văn bản một câu có thể nêu bật được ý cốt lõi trong quan niệm về thơ của tác giả.

Trả lời: “Dẫu có theo con đường nào, một nhà thơ cũng phải cúc cung tận tụy đem hết tâm trí dùi mài và lao động chữ, biến ngôn ngữ công cộng thành ngôn ngữ đặc sản độc nhất làm phong phú cho tiếng mẹ như một lão bộc trung thành của ngôn ngữ.”

[Trả lời câu hỏi] Câu 3: Ở phần 2 của văn bản, tác giả đã tranh luận với hai quan niệm khá phổ biến:

- Thơ gắn liền với những cảm xúc bột phát, “bốc đồng”, làm thơ không cần cố gắng.

- Thơ là vấn đề của những năng khiếu đặc biệt, xa lạ với lao động lầm lũi và nỗ lực trau dồi học vấn.

Những lí lẽ và bằng chứng mà tác giả nêu lên đã thực sự thuyết phục chưa? Hãy nói rõ ý kiến của bạn.

Trả lời: 

• Những lí lẽ, bằng chứng mà tác giả đưa ra đã có sự mạch lạc, có thể thuyết phục được người đọc nhưng chưa thật sự làm nổi bật hai quan niệm trên.

• Tác giả có thể đưa ra những bằng chứng về một số nhà thơ tiêu biểu của nền văn học Việt Nam, so sánh với các nhà thơ nước ngoài để làm rõ hơn về hai quan niệm trên, tạo thêm sức thuyết phục với người đọc.

[Trả lời câu hỏi] Câu 4: Tác giả không trực tiếp định nghĩa khái niệm chữ. Dựa vào “ý tại ngôn ngoại” của văn bản, bạn hãy thử thực hiện công việc này.

Trả lời: Chữ không chỉ là vỏ âm thanh được sử dụng để giao tiếp, trao đổi mà còn là những ngôn từ được tổ chức một cách nghệ thuật, làm nên một bài thơ, một nhà thơ. 

[Trả lời câu hỏi] Câu 5: Bạn có ý kiến gì về luận điểm: “Nhà thơ làm chữ chủ yếu không phải ở “nghĩa tiêu dùng”, nghĩa tư vị của nó, mà ở diện mạo, âm lượng, độ vang vọng, sức gợi cảm của chữ trong tương quan hữu cơ với câu, bài thơ”? Nếu tán đồng với tác giả Lê Đạt, hãy đưa ra một ví dụ để minh họa.

Trả lời: Đồng ý. Ví dụ: những câu chữ trong một số bài thơ như Mùa xuân chín của Hàn Mặc Tử, bài Thu hứng của Đỗ Phủ, … đều không chỉ được hiểu ở “nghĩa tiêu dùng” mà chữ trong các bài thơ này còn có âm vang và nhịp điệu truyền tải tiếng lòng của nhà thơ.

[Trả lời câu hỏi] Câu 6: Bài viết của Lê Đạt đã giúp bạn hiểu thêm gì về hoạt động sáng tạo thơ ca?

Trả lời: Hoạt động sáng tạo thơ ca là một quá trình dài và gian khổ, một con đường gập ghềnh nhiều khó khăn. Hoạt động này gắn liền với những cảm xúc bộc phát ngắn ngủi hoặc dựa vào năng khiếu cùng với sự trau dồi kiến thức của nhà thơ. Muốn sáng tạo thơ ca thì phải biết chữ và hiểu chữ, hiểu theo “ý tại ngôn ngoại” và phải có nhịp điệu, có sự gợi cảm, thu hút người đọc.

[Kết nối đọc - viết] Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu suy nghĩ về một nhận định mà bạn thấy tâm đắc trong văn bản Chữ bầu lên nhà thơ của Lê Đạt.

Trả lời: Nhà thơ Lê Đạt thì nhận định: Những câu thơ hay thường là sản phẩm của công ty hợp doanh giữa thượng đế và phu chữ. Nhà thơ phải suốt đời cần cù chữ. Rõ ràng chữ đã bầu lên nhà thơ. Và như vậy cũng thấy được sự đòi hỏi của chữ với người sáng tạo ra nó. Và tất nhiên cái sự đòi hỏi ấy là chính đáng. Muốn có những câu thơ hay, bài thơ hay phải có những từ đắc địa. Làm được điều này anh sẽ là một nhà thơ. Chỉ khi vậy, người đọc mới thấy được sự giao thoa giữa nghĩa và chữ bởi nó chỉ được phác thảo mờ khuất sau bóng chữ. Điều đó khiến bài thơ hay hơn lên, lấp lánh hơn lên và dĩ nhiên người viết sẽ là nhà thơ thực sự. Khi nhà thơ cần mẫn với chữ thì sẽ có sự lựa chọn phù hợp nhất để diễn đạt ý cần nói. Ngôn ngữ thường được nhận định là vỏ bọc của tư duy, người viết biết dung hòa hai yếu tố đó để phục vụ cho ý tưởng của mình, nó sẽ đẩy cao được hơn lên giá trị của tác phẩm, ý đồ nghệ thuật, và tư tưởng của nhà thơ cài cắm trong đó. Như vậy, ta thấy “Chữ bầu lên nhà thơ” là một mệnh đề luôn luôn đúng.