I. Bài thơ
Trường sa phục trường sa,
Nhất bộ nhất hồi khước.
Nhật nhập hành vị dĩ,
Khách tử lệ giao lạc.
Quân bất học tiên gia mĩ thuỵ ông,
Đăng sơn thiệp thuỷ oán hà cùng !
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tấu lộ đỗ trung.
Phong tiền tửu điểm hữu mĩ tửu,
Tỉnh giá thường thiểu tuý giả đồng.
Trường sa, trường sa nại cừ hà ?
Thản lộ mang mang uý lộ đa.
Thính ngã nhất xướng cùng đồ ca,
Bắc sơn chỉ bắc sơn vạn điệp,
Nam sơn chỉ nam ba vạn cấp.
Quân hỗ vị hồ sa thượng lập ?
II. Nội dung và ý nghĩa
Nội dung
- Hình ảnh tả thực người đi trên cát ở những bãi cát dài mênh mông, trắng xóa dọc bờ biển Quảng Bình, Quảng Trị là hình ảnh thiên nhiên đẹp, dữ dội, khắc nghiệt ta từng bắt gặp trên đường vào Huế. Hình ảnh người đi trên cát khó khăn nhọc nhằn mà tác giả cũng là người trong cuộc tượng trưng cho những khó khăn trên con đường công danh sự nghiệp mà người nho sĩ phải dấn thân để mưu cầu công danh, sự nghiệp cho bản thân, gia đình, dòng họ
- Từ hình ảnh con đường thực nhiều lần đi qua để về kinh ứng thí, Cao Bá Quát đã sáng tạo thành một con đường đến danh lợi với nhiều khó khăn trong bài thơ. Con đường thực đi trên cát đã thành con đường theo danh lợi trong bài ca. Qua đó cũng thể hiện được nỗi niềm day dứt, đau xót của tác giả đi trên con đường tìm lý tưởng nhưng xã hội bù nhìn không cho ông
Ý nghĩa:
Bộc lộ thái độ phê phán mạnh mẽ chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng tư tưởng khai sáng có tính chất tự phát, sự chán ghét đối với con đường mưu cầu danh lợi tầm thườngphản ảnh nhu cầu đổi mới của xã hội Việt Nam trong giai đoạn giữa thế kỉ XIX.