Soạn văn 8 ngắn nhất bài: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

[toc:ul]

I. Câu hỏi trong bài học:

Bài tập 1: Trang 147 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Phân tích các câu 1 - 2, tìm hiểu khí phách và phong thái của nhà chí sĩ khi rơi vào vòng tù ngục (chú ý các từ hào kiệt, phong lưu và quan niệm chạy mỏi chân thì hãy ở tù).

Bài tập 2: Trang 147 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Đọc lại cặp câu 3 - 4, em thấy giọng điệu có gì thay đổi so với hai câu thơ trên? Vì sao? Lời tâm sự ở đây có ý nghĩa như thế nào?

Bài tập 3: Trang 147 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Em hiểu thế nào về ý nghĩa của cặp câu 5 - 6? Lối nói khoa trương ở đây có tác dụng gì trong việc biểu hiện hình ảnh người anh hùng, hào kiệt?

Bài tập 4: Trang 147 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Hai câu thơ cuối là kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ. Em cảm nhận được điều gì từ hai câu thơ ấy?

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Trang 148 SGK Ngữ văn 8 tập 1

Ôn lại những kiến thức đã học về thể thất ngôn bát cú Đường luật, em hãy nhận dạng thể thơ của bài Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác về các phương diện số câu, số chữ, cách gieo vần.

Phần tham khảo mở rộng

Bài tập 1: Phân tích bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Bài tập 2: Giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

II. Soạn bài siêu ngắn: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Bài tập 1: Phân tích các câu 1 – 2:

Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù

• Nhân vật hiện ra với một phong thái đường hoàng, tự tin đến ngang tàng, ngạo mạn, giọng đùa vui, tự trào làm tan biến đi cảm giác của một người tù, chỉ thấy một tư thế cao ngạo, xem thường hiểm nguy. 
• Thông thường bị tù đày đọa là lúc làm nhụt đi ý chí của con người. Nhưng đối với Phan Bội Châu ngồi tù chỉ là trạm nghỉ của cuộc mỏi chân. Hoàn cảnh dù có đổi thay, nguy biến có thể ập đến bất cứ lúc nào nhưng chí khí thì chẳng khi nào lay chuyển.

Bài tập 2: Đọc lại cặp câu 3 - 4, em thấy giọng điệu có gì thay đổi:

Đã khách không nhà trong bốn biển

Lại người có tội giữa năm châu

• Về giọng điệu: hai câu đầu với giọng thơ hài hước, đùa vui thì hai câu thơ 3-4 mang một giọng điệu trầm buồn, như một nỗi đau cố nén.
• Ý nghĩa lời tâm sự:

o Khách không nhà: Cuộc đời bôn ba của Phan Bội Châu đầy sóng gió. Mười năm bôn ba phiêu bạt khắp nơi không mái ấm gia đình, chỉ vì hết lòng muốn tìm đường cứu nước, chỉ vì yêu đất nước mà người chiến sĩ bị xem như một tội nhân, bị truy nã khắp nơi.

o Ông than cho số phận cá nhân của mình cũng chính là đau với nỗi đau của một dân tộc mất nước. Đó là nỗi buồn của một người tù yêu nước, của một nhân cách cao cả.

Bài tập 3: Em hiểu ý nghĩa của cặp câu 5 – 6

Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

Mở miệng, cười tan cuộc oán thù

• Bồ kinh tế là hoài bão tự muốn cứu đời, cứu nước, cứu dân, hai tay ôm chặt thật mạnh mẽ quyết liệt, là lời thề chiến đấu đến cùng. Dù có ở tình trạng bi kịch đến mức độ nào thì chí khí của bậc anh hùng vẫn một lòng theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời; vẫn có thể ngạo nghễ cười trước mọi âm mưu thủ đoạn tàn bạo của kẻ thù.
• Biện pháp khoa trương: nâng tầm vóc của con ngưòi vốn nhỏ bé trong vũ trụ trở nên hết sức lớn lao, đến mức thần thánh. Lối nói này kích thích cảm xúc cua người đọc, tạo nên sức truyền cảm nghệ thuật mạnh mẽ.

Bài tập 4: Hai câu thơ cuối là kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ. Em cảm nhận.

Thân ấy hãy còn còn sự nghiệp.

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu.

• Điệp từ “còn” thể hiện niềm tin mãnh liệt, sắt đá của người chí sĩ yêu nước, dù còn hơi thở cuối cùng vẫn sẽ theo đuổi sự nghiệp cứu nước giúp dân. Câu thơ kết là lời thách thức với thực tế, nhà tù khắc nghiệt trước mắt và những chông gai khó khăn ở phía trước. Tâm thức của người anh hùng vượt lên trên sự gian khổ, và sự bạo tàn của kẻ thù.
• Câu thơ như một lời tuyên ngôn đanh thép, rắn rỏi. Bằng giọng điệu hào hùng có sức lôi cuốn mạnh mẽ, bài thơ là bức chân dung tự họa con người tinh thần của Phan Bội Châu với phong thái ung dung, đường hoàng và khí phách kiên cường, bất khuất vượt lên trên cảnh tù khốc liệt.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Nhận dạng thể thơ của bài Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác.

Bài thơ được sáng tác theo thể thất ngôn bát cú Đường luật.

Bài thơ gồm 8 câu, chia thành 4 cặp: đề - thực – luận – kết

Mỗi câu 7 chữ (thất ngôn bát cú)

Chữ thứ hai của câu 1 là chữ "là" thuộc thanh bằng, Chữ "lưu" ở cuối câu 1 thuộc thanh bằng, dùng để gieo vần. Toàn bộ bài thơ có 5 chữ gieo vần bằng :"lưu – tù – châu – thù – đâu"

Phần tham khảo mở rộng

Bài tập 1: Phân tích bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Dân tộc ta trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử với những trận chiến đấu nguy nan, biết bao máu xương của thế hệ cha anh đã đổ xuống vì nền độc lập dân tộc. Họ là những con người kiên cường, bất khuất, anh dũng, dù phải chịu bao gian lao cực khổ vẫn giữ vững một trái tim nhiệt thành với Tổ quốc. Bài thơ Vào ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội Châu đã thể hiện rõ chí khí của người anh hùng dân tộc.

Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật và thể hiện rõ khẩu khí của đấng anh hùng hào kiệt trong hai câu đề:

                                                Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu

                                                Chạy mỏi chân thì hãy ở tù

Hai câu thơ thể hiện phong thái ung dung, định đạc, một tư thế tự tin, ngạo mạn của một chí sĩ yêu nước . Giọng thơ có chút hóm hỉnh, đùa vui khiến ta hình dung ra một tư thế xem thường sự hiểm nguy trước mắt.  Động từ “vẫn” để khẳng định một thái độ vững vàng, không hề nao núng trước hoàn cảnh khó khăn hiện tại. Một sự việc rất nghiêm trọng nhưng được tác giả coi như một chốn lao tù như một chạm dừng chân, nghỉ ngơi lại sức. Bị giam hãm, mất tự do, không rõ sự sống chết của bản thân nhưng vẫn giữ phong thái ung dung như khách tài tử trên chặng đường ngao du. Đó là tinh thần lạc quan, chí khí chẳng đổi dời trước hoàn cảnh gian nan, thử thách.

Ở hai câu thơ tiếp theo, tác giả có chút trầm tư khi ngẫm lại về cuộc đời mình hiện tại và trong quá khứ với một tư thế bình tĩnh:

                                Đã khách không nhà trong bốn biển

                              Lại người có tội giữa năm châu

Cả cuộc đời quyết dành cho cách mạng, vì muốn tìm đường cứu nước mà ông đã sống một cuộc đời bôn ba đầy sóng gió. Ông phiêu bạt khắp nơi, trải qua bao cay đắng cực khổ, bị xem như tội nhân và bị truy nã khắp ơi. Nhưng người chí sĩ ấy chẳng một lời than vãn, mà luôn xem mình như “có tội với năm châu”. Câu thơ như tiếng thở dài của người chí sĩ yêu nước.  Ông quên đi những nỗi đau bản thân mình đang phải hứng chịu, là đòn roi tra tấn của kẻ thù, là những đói rét khổ cực chốn lao tù  nhưng vẫn một lòng nghĩ đến nhân dân trong nước vẫn đang chịu cảnh lầm than. Đó là tấm lòng của một người con yêu nước, tấm lòng sắc son luôn hướng về dân tộc. Một phút chạnh lòng khi ngẫm nghĩ về nỗi đau của dân tộc và rồi thi nhân lại cất cao tiếng ca lạc quan, tin tưởng vào tương lai phía trước:

                                          Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

                                         Mở miệng cười tan cuộc oán thù.                                        

Mở rộng vòng tay để tiếp tục ôm ấp, theo đuổi hoãi bão trị nước cứu đời, đó là con đường là người chí sĩ vẫn quyết tâm theo đuổi. Câu thơ thể hiện khẩu khí hơn người, luôn lạc quan hướng về phía trước. Sự nghiệp ấy sẽ còn gian nan nhưng không ngăn được tinh thần và sự quyết tâm của người con ra đi tìm đường cứu nước. Tiếng cười lạc quan của người tù cách mạng như xóa tan đi những gian nan hiện tại, âm hưởng hào hùng bao trùm tất cả, lấn át tất cả như cánh buồm thênh thênh lướt sóng đại dương. Lối nói khoa trương đã được sử dụng để biểu đạt cái chí lớn lao, khát vọng xoay chuyển càn khôn. Dẫu đơn độc, nhà thơ vẫn đợi chờ, ung dung, toát lên cốt cách của một anh hùng hào kiệt. Tinh thần ấy ta như bắt gặp ở chủ tịch Hồ Chí Minh khi trong ngục tối:

                                                       Thân thể ở trong lao

                                                        Tinh thần ở ngoài lao

                                                         Muốn lên sự nghiệp lớn

                                                        Tinh thần phải càng cao                                         

Nếu trong thơ văn trung đại, ta bắt gặp những giấc mộng nam nhi phải làm nên công danh sự nghiệp lẫy lừng thì Phan Bội châu đã thể hiện một tư tưởng và tầm vóc lớn lao hơn, đó là sự nghiệp cứu nước an dân. Giờ đây, tư thế của người anh hùng đã vĩ đại, lớn lao, càng trở nên mạnh mẽ, phi thường hơn nữa. Chính vì niềm tin sắt đá ấy đã tạo nên sức mạnh trước hoàn cảnh nguy nan:

                                               Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp

                                              Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu

Chốn lao tù vớ những song sắt lạnh lùng, vô cảm không thể giam cầm nổi tâm hồn và trái tim dạt dào tình yêu với đất nước, quê hương. Tinh thần đấu tranh của Phan Bội Châu đã tiếp thêm nghị lực và tinh thần cho những chí sĩ yêu nước, một niềm tin tưởng vào sự nghiệp chiến đấu vì chính nghĩa của mình. Thân thể ấy dù chỉ còn một hơi thở cũng sẽ chiến đấu đến cùng. Điệp từ “còn” được vang lên dõng dạc, dứt khoát cho thấy một tinh thần bất khuất, không lùi bước trước nguy nan. Câu thơ như một lời thề sắt son, như một lời tuyên ngôn của một người đang chịu cảnh lao tù tăm tối

Bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác khiến người đọc thêm cảm phục trước tinh thần kiên cường, lạc quan, không hề nao núng trước hiểm nguy chốn lao tù của người chí sĩ. Bài thơ cũng như lời thề nguyện sắt son với dân tộc, nguyện một lòng cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh của dân tộc

Bài tập 2: Giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

• Nội dung: khắc họa phong thái ung dung, đường hoàng, phí phách kiên cường bất khuất, vượt lên trên hoàn cảnh tù ngục của nhà cách mạng Phan Bội Châu.
• Nghệ thuật: giọng điệu hào hùng, khoa trương, bút pháp lãng mạn vận dụng nhuần nhuyễn, thể thơ thất ngôn bát cú với các phép đối chặt chẽ làm cho tầm vóc nhân vật trữ tình trở nên lớn lao, kì vĩ.

III. Soạn bài ngắn nhất: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Bài tập 1: Phân tích các câu 1 – 2:

- Nhân vật: phong thái đường hoàng, tự tin đến ngang tàng, ngạo mạn, giọng đùa vui, tự trào làm tan biến đi cảm giác của một người tù => tư thế cao ngạo, xem thường hiểm nguy. 

- Đối với Phan Bội Châu ngồi tù chỉ là trạm nghỉ của cuộc mỏi chân, hoàn cảnh dù có đổi thay, nguy biến có thể ập đến bất cứ lúc nào nhưng chí khí thì chẳng khi nào lay chuyển.

Bài tập 2: Đọc lại cặp câu 3 - 4,  giọng điệu có thay đổi:

1. Giọng điệu: 2 câu đầu giọng thơ hài hước, đùa vui, câu thơ 3-4 mang một giọng điệu trầm buồn, như một nỗi đau cố nén.

2. Ý nghĩa lời tâm sự:

• Khách không nhà: Cuộc đời Phan Bội Châu bôn ba đầy sóng gió, phiêu bạt khắp nơi không gia đình, chỉ vì yêu đất nước mà bị xem như một tội nhân, bị truy nã khắp nơi.
• Ông than cho số phận  của mình cũng chính là nỗi đau của một dân tộc mất nước. => nỗi buồn của một người tù yêu nước, của một nhân cách cao cả.

Bài tập 3: Em hiểu ý nghĩa của cặp câu 5 – 6

• Bồ kinh tế => hoài bão tự muốn cứu đời, cứu nước, cứu dân. Dù có ở tình trạng bi kịch đến mức độ nào chí khí của bậc anh hùng vẫn một lòng theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời; vẫn có thể ngạo nghễ cười trước mọi âm mưu thủ đoạn tàn bạo của kẻ thù.
• Biện pháp khoa trương => nâng tầm vóc của con ngưòi vốn nhỏ bé trong vũ trụ trở nên hết sức lớn lao, đến mức thần thánh. 

=> Kích thích cảm xúc cua người đọc, tạo nên sức truyền cảm nghệ thuật mạnh mẽ.

Bài tập 4: Em cảm nhận 2 câu thơ cuối là kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ.

• Điệp từ “còn” => niềm tin mãnh liệt, sắt đá của người chí sĩ yêu nước, dù còn hơi thở cuối cùng vẫn sẽ theo đuổi sự nghiệp cứu nước giúp dân. 
• Câu thơ kết là lời thách thức với thực tế. Tâm thức của người anh hùng vượt lên trên sự gian khổ, và sự bạo tàn của kẻ thù.
• Câu thơ như một lời tuyên ngôn đanh thép, rắn rỏi, giọng điệu hào hùng có sức lôi cuốn mạnh mẽ.

=>  Là bức chân dung tự họa con người tinh thần của Phan Bội Châu với phong thái ung dung, đường hoàng và khí phách kiên cường, bất khuất vượt lên trên cảnh tù khốc liệt.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Nhận dạng thể thơ.

1. Thể thất ngôn bát cú Đường luật.
2. 8 câu, chia thành 4 cặp: đề - thực – luận – kết
3. Mỗi câu 7 chữ (thất ngôn bát cú)
4. Toàn bộ.
5. Bài thơ có 5 chữ gieo vần bằng :"lưu – tù – châu – thù – đâu"

Phần tham khảo mở rộng

Bài tập 1: Phân tích bài thơ 

Dân tộc ta trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử với những trận chiến đấu nguy nan, biết bao máu xương của thế hệ cha anh đã đổ xuống vì nền độc lập dân tộc. Họ là những con người kiên cường, bất khuất, anh dũng, dù phải chịu bao gian lao cực khổ vẫn giữ vững một trái tim nhiệt thành với Tổ quốc. Bài thơ Vào ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội Châu đã thể hiện rõ chí khí của người anh hùng dân tộc.

Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật và thể hiện rõ khẩu khí của đấng anh hùng hào kiệt trong hai câu đề:

                                                Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu

                                                Chạy mỏi chân thì hãy ở tù

Hai câu thơ thể hiện phong thái ung dung, định đạc, một tư thế tự tin, ngạo mạn của một chí sĩ yêu nước . Giọng thơ có chút hóm hỉnh, đùa vui khiến ta hình dung ra một tư thế xem thường sự hiểm nguy trước mắt.  Động từ “vẫn” để khẳng định một thái độ vững vàng, không hề nao núng trước hoàn cảnh khó khăn hiện tại. Một sự việc rất nghiêm trọng nhưng được tác giả coi như một chốn lao tù như một chạm dừng chân, nghỉ ngơi lại sức. Bị giam hãm, mất tự do, không rõ sự sống chết của bản thân nhưng vẫn giữ phong thái ung dung như khách tài tử trên chặng đường ngao du. Đó là tinh thần lạc quan, chí khí chẳng đổi dời trước hoàn cảnh gian nan, thử thách.

Ở hai câu thơ tiếp theo, tác giả có chút trầm tư khi ngẫm lại về cuộc đời mình hiện tại và trong quá khứ với một tư thế bình tĩnh:

                                Đã khách không nhà trong bốn biển

                              Lại người có tội giữa năm châu

Cả cuộc đời quyết dành cho cách mạng, vì muốn tìm đường cứu nước mà ông đã sống một cuộc đời bôn ba đầy sóng gió. Ông phiêu bạt khắp nơi, trải qua bao cay đắng cực khổ, bị xem như tội nhân và bị truy nã khắp ơi. Nhưng người chí sĩ ấy chẳng một lời than vãn, mà luôn xem mình như “có tội với năm châu”. Câu thơ như tiếng thở dài của người chí sĩ yêu nước.  Ông quên đi những nỗi đau bản thân mình đang phải hứng chịu, là đòn roi tra tấn của kẻ thù, là những đói rét khổ cực chốn lao tù  nhưng vẫn một lòng nghĩ đến nhân dân trong nước vẫn đang chịu cảnh lầm than. Đó là tấm lòng của một người con yêu nước, tấm lòng sắc son luôn hướng về dân tộc. Một phút chạnh lòng khi ngẫm nghĩ về nỗi đau của dân tộc và rồi thi nhân lại cất cao tiếng ca lạc quan, tin tưởng vào tương lai phía trước:

                                          Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

                                         Mở miệng cười tan cuộc oán thù.                                        

Mở rộng vòng tay để tiếp tục ôm ấp, theo đuổi hoãi bão trị nước cứu đời, đó là con đường là người chí sĩ vẫn quyết tâm theo đuổi. Câu thơ thể hiện khẩu khí hơn người, luôn lạc quan hướng về phía trước. Sự nghiệp ấy sẽ còn gian nan nhưng không ngăn được tinh thần và sự quyết tâm của người con ra đi tìm đường cứu nước. Tiếng cười lạc quan của người tù cách mạng như xóa tan đi những gian nan hiện tại, âm hưởng hào hùng bao trùm tất cả, lấn át tất cả như cánh buồm thênh thênh lướt sóng đại dương. Lối nói khoa trương đã được sử dụng để biểu đạt cái chí lớn lao, khát vọng xoay chuyển càn khôn. Dẫu đơn độc, nhà thơ vẫn đợi chờ, ung dung, toát lên cốt cách của một anh hùng hào kiệt. Tinh thần ấy ta như bắt gặp ở chủ tịch Hồ Chí Minh khi trong ngục tối:

                                                       Thân thể ở trong lao

                                                        Tinh thần ở ngoài lao

                                                         Muốn lên sự nghiệp lớn

                                                        Tinh thần phải càng cao                                         

Nếu trong thơ văn trung đại, ta bắt gặp những giấc mộng nam nhi phải làm nên công danh sự nghiệp lẫy lừng thì Phan Bội châu đã thể hiện một tư tưởng và tầm vóc lớn lao hơn, đó là sự nghiệp cứu nước an dân. Giờ đây, tư thế của người anh hùng đã vĩ đại, lớn lao, càng trở nên mạnh mẽ, phi thường hơn nữa. Chính vì niềm tin sắt đá ấy đã tạo nên sức mạnh trước hoàn cảnh nguy nan:

                                               Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp

                                              Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu

Chốn lao tù vớ những song sắt lạnh lùng, vô cảm không thể giam cầm nổi tâm hồn và trái tim dạt dào tình yêu với đất nước, quê hương. Tinh thần đấu tranh của Phan Bội Châu đã tiếp thêm nghị lực và tinh thần cho những chí sĩ yêu nước, một niềm tin tưởng vào sự nghiệp chiến đấu vì chính nghĩa của mình. Thân thể ấy dù chỉ còn một hơi thở cũng sẽ chiến đấu đến cùng. Điệp từ “còn” được vang lên dõng dạc, dứt khoát cho thấy một tinh thần bất khuất, không lùi bước trước nguy nan. Câu thơ như một lời thề sắt son, như một lời tuyên ngôn của một người đang chịu cảnh lao tù tăm tối

Bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác khiến người đọc thêm cảm phục trước tinh thần kiên cường, lạc quan, không hề nao núng trước hiểm nguy chốn lao tù của người chí sĩ. Bài thơ cũng như lời thề nguyện sắt son với dân tộc, nguyện một lòng cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh của dân tộc

Bài tập 2: Giá trị nội dung và nghệ thuật bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

• Nội dung: khắc họa phong thái ung dung, đường hoàng, phí phách kiên cường bất khuất, vượt lên trên hoàn cảnh tù ngục của nhà cách mạng Phan Bội Châu.
• Nghệ thuật: giọng điệu hào hùng, khoa trương, bút pháp lãng mạn vận dụng nhuần nhuyễn, thể thơ thất ngôn bát cú với các phép đối chặt chẽ làm cho tầm vóc nhân vật trữ tình trở nên lớn lao, kì vĩ.

Bài tập 2: Giá trị

1. Nội dung: phong thái ung dung, đường hoàng, phí phách kiên cường bất khuất, vượt lên trên hoàn cảnh tù ngục của Phan Bội Châu.
2. Nghệ thuật: giọng điệu hào hùng, khoa trương, bút pháp lãng mạn vận dụng nhuần nhuyễn, thể thơ thất ngôn bát cú với các phép đối chặt chẽ => tầm vóc nhân vật trữ tình trở nên lớn lao, kì vĩ.

IV. Soạn bài cực ngắn: Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Bài tập 1: Phân tích

" Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu

Chạy mỏi chân thì hãy ở tù "

1. Hình tượng nhân vật phong thái đường hoàng, tự tin đến ngang tàng, ngạo mạn, giọng đùa vui, tự trào làm tan biến đi cảm giác của một người tù, xem thường hiểm nguy. 

2. Với Phan Bội Châu ngồi tù chỉ là trạm nghỉ của cuộc mỏi chân, hoàn cảnh dù có đổi thay =>  chí khí thì chẳng khi nào lay chuyển.

Bài tập 2: Đọc lại cặp câu 3 - 4,  giọng điệu có thay đổi:

"Đã khách không nhà trong bốn biển

Lại người có tội giữa năm châu"

 - Giọng điệu: 2 câu đầu giọng thơ hài hước, đùa vui,  3-4 mang một giọng điệu trầm buồn như một nỗi đau cố nén.

=> Cuộc đời Phan Bội Châu bôn ba đầy sóng gió, phiêu bạt khắp nơi không gia đình, chỉ vì yêu đất nước mà bị xem như một tội nhân, bị truy nã khắp nơi. (Khách không nhà). Ông than số phận  của mình cũng chính là nỗi đau của một dân tộc mất nước. => nỗi buồn của một người tù yêu nước.

Bài tập 3: Ý nghĩa của cặp câu 5 – 6

"Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế

Mở miệng, cười tan cuộc oán thù"

1. Hoài bão tự muốn cứu đời, cứu nước, cứu dân, dù có ở tình trạng bi kịch đến mức độ nào chí khí của bậc anh hùng vẫn một lòng theo đuổi sự nghiệp cứu nước, cứu đời; vẫn có thể ngạo nghễ cười trước mọi âm mưu thủ đoạn tàn bạo của kẻ thù. (Bồ kinh tế). 

2. Biện pháp khoa trương nâng tầm vóc của con ngưòi vốn nhỏ bé trở nên hết sức lớn lao.

=> Kích thích người đọc, sức truyền cảm nghệ thuật mạnh mẽ.

Bài tập 4: Cảm nhận 2 câu thơ cuối là kết tinh tư tưởng của toàn bài thơ.

 "Thân ấy hãy còn còn sự nghiệp.

Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu."

1. Điệp từ “còn”: niềm tin mãnh liệt, sắt đá của người chí sĩ yêu nước, còn hơi thở cuối cùng vẫn sẽ theo đuổi sự nghiệp cứu nước giúp dân. 

2. Câu thơ kết là lời thách thức với thực tế => tâm thức của người anh hùng vượt lên trên sự gian khổ, và sự bạo tàn của kẻ thù, như một lời tuyên ngôn đanh thép, rắn rỏi, giọng điệu hào hùng có sức lôi cuốn mạnh mẽ. =>  Phan Bội Châu với phong thái ung dung, đường hoàng và khí phách kiên cường, bất khuất vượt lên trên cảnh tù khốc liệt.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1: Thể thất ngôn bát cú Đường luật. 8 câu, chia thành 4 cặp: đề - thực – luận – kế. Mỗi câu 7 chữ (thất ngôn bát cú).Toàn bộ bài thơ có 5 chữ gieo vần bằng :"lưu – tù – châu – thù – đâu"

Phần tham khảo mở rộng

Bài tập 1: Phân tích bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác

Dân tộc ta trải qua biết bao thăng trầm của lịch sử với những trận chiến đấu nguy nan, biết bao máu xương của thế hệ cha anh đã đổ xuống vì nền độc lập dân tộc. Họ là những con người kiên cường, bất khuất, anh dũng, dù phải chịu bao gian lao cực khổ vẫn giữ vững một trái tim nhiệt thành với Tổ quốc. Bài thơ Vào ngục Quảng Đông cảm tác của Phan Bội Châu đã thể hiện rõ chí khí của người anh hùng dân tộc.

Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú đường luật và thể hiện rõ khẩu khí của đấng anh hùng hào kiệt trong hai câu đề: "Vẫn là hào kiệt, vẫn phong lưu

/ Chạy mỏi chân thì hãy ở tù". Hai câu thơ thể hiện phong thái ung dung, định đạc, một tư thế tự tin, ngạo mạn của một chí sĩ yêu nước . Giọng thơ có chút hóm hỉnh, đùa vui khiến ta hình dung ra một tư thế xem thường sự hiểm nguy trước mắt.  Động từ “vẫn” để khẳng định một thái độ vững vàng, không hề nao núng trước hoàn cảnh khó khăn hiện tại. Một sự việc rất nghiêm trọng nhưng được tác giả coi như một chốn lao tù như một chạm dừng chân, nghỉ ngơi lại sức. Bị giam hãm, mất tự do, không rõ sự sống chết của bản thân nhưng vẫn giữ phong thái ung dung như khách tài tử trên chặng đường ngao du. Đó là tinh thần lạc quan, chí khí chẳng đổi dời trước hoàn cảnh gian nan, thử thách.

Ở hai câu thơ tiếp theo, tác giả có chút trầm tư khi ngẫm lại về cuộc đời mình hiện tại và trong quá khứ với một tư thế bình tĩnh: "Đã khách không nhà trong bốn biển / Lại người có tội giữa năm châu" .Cả cuộc đời quyết dành cho cách mạng, vì muốn tìm đường cứu nước mà ông đã sống một cuộc đời bôn ba đầy sóng gió. Ông phiêu bạt khắp nơi, trải qua bao cay đắng cực khổ, bị xem như tội nhân và bị truy nã khắp ơi. Nhưng người chí sĩ ấy chẳng một lời than vãn, mà luôn xem mình như “có tội với năm châu”. Câu thơ như tiếng thở dài của người chí sĩ yêu nước.  Ông quên đi những nỗi đau bản thân mình đang phải hứng chịu, là đòn roi tra tấn của kẻ thù, là những đói rét khổ cực chốn lao tù  nhưng vẫn một lòng nghĩ đến nhân dân trong nước vẫn đang chịu cảnh lầm than. Đó là tấm lòng của một người con yêu nước, tấm lòng sắc son luôn hướng về dân tộc. Một phút chạnh lòng khi ngẫm nghĩ về nỗi đau của dân tộc và rồi thi nhân lại cất cao tiếng ca lạc quan, tin tưởng vào tương lai phía trước: "Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế / Mở miệng cười tan cuộc oán thù."

Mở rộng vòng tay để tiếp tục ôm ấp, theo đuổi hoãi bão trị nước cứu đời, đó là con đường là người chí sĩ vẫn quyết tâm theo đuổi. Câu thơ thể hiện khẩu khí hơn người, luôn lạc quan hướng về phía trước. Sự nghiệp ấy sẽ còn gian nan nhưng không ngăn được tinh thần và sự quyết tâm của người con ra đi tìm đường cứu nước. Tiếng cười lạc quan của người tù cách mạng như xóa tan đi những gian nan hiện tại, âm hưởng hào hùng bao trùm tất cả, lấn át tất cả như cánh buồm thênh thênh lướt sóng đại dương. Lối nói khoa trương đã được sử dụng để biểu đạt cái chí lớn lao, khát vọng xoay chuyển càn khôn. Dẫu đơn độc, nhà thơ vẫn đợi chờ, ung dung, toát lên cốt cách của một anh hùng hào kiệt. Tinh thần ấy ta như bắt gặp ở chủ tịch Hồ Chí Minh khi trong ngục tối:

                                      Thân thể ở trong lao

                                     Tinh thần ở ngoài lao

                                     Muốn lên sự nghiệp lớn

                                    Tinh thần phải càng cao

Nếu trong thơ văn trung đại, ta bắt gặp những giấc mộng nam nhi phải làm nên công danh sự nghiệp lẫy lừng thì Phan Bội châu đã thể hiện một tư tưởng và tầm vóc lớn lao hơn, đó là sự nghiệp cứu nước an dân. Giờ đây, tư thế của người anh hùng đã vĩ đại, lớn lao, càng trở nên mạnh mẽ, phi thường hơn nữa. Chính vì niềm tin sắt đá ấy đã tạo nên sức mạnh trước hoàn cảnh nguy nan: "Thân ấy hãy còn, còn sự nghiệp / Bao nhiêu nguy hiểm sợ gì đâu" . Chốn lao tù vớ những song sắt lạnh lùng, vô cảm không thể giam cầm nổi tâm hồn và trái tim dạt dào tình yêu với đất nước, quê hương. Tinh thần đấu tranh của Phan Bội Châu đã tiếp thêm nghị lực và tinh thần cho những chí sĩ yêu nước, một niềm tin tưởng vào sự nghiệp chiến đấu vì chính nghĩa của mình. Thân thể ấy dù chỉ còn một hơi thở cũng sẽ chiến đấu đến cùng. Điệp từ “còn” được vang lên dõng dạc, dứt khoát cho thấy một tinh thần bất khuất, không lùi bước trước nguy nan. Câu thơ như một lời thề sắt son, như một lời tuyên ngôn của một người đang chịu cảnh lao tù tăm tối

Bài thơ Vào nhà ngục Quảng Đông cảm tác khiến người đọc thêm cảm phục trước tinh thần kiên cường, lạc quan, không hề nao núng trước hiểm nguy chốn lao tù của người chí sĩ. Bài thơ cũng như lời thề nguyện sắt son với dân tộc, nguyện một lòng cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh của dân tộc

Bài tập 2:  Nội dung:  Phan Bội Châu với phong thái ung dung, đường hoàng, phí phách kiên cường bất khuất, vượt lên trên hoàn cảnh tù ngục. Giọng điệu hào hùng, khoa trương, bút pháp lãng mạn vận dụng nhuần nhuyễn, thể thơ thất ngôn bát cú với các phép đối chặt chẽ.