Soạn mới giáo án Sinh học 11 CTST bài 9: Hô hấp ở động vật

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS đọc nội dung trong sgk nêu khái niệm hô hấp là gì?

- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 trả lời câu hỏi 1, 2 sgk trang 56 và đưa ra kết luận về vai trò của hô hấp ở động vật

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

I. Vai trò của hô hấp ở động vật

- Hô hấp là quá trình cơ thể lấy O₂ từ môi trường cung cấp cho tế bảo, đồng thời giải phóng CO₂.

- Đáp án câu hỏi 1 sgk trang 56:

Quá trình trao đổi O₂ và CO₂ giữa cơ thể với môi trường luôn diễn ra nhằm đảm bảo các hoạt động sống trong cơ thể diễn ra bình thường.

- Lấy O₂ từ môi trường bên ngoài cung cấp cho tế bào, tham gia vào sự oxi hóa trong tế bào bằng các phản ứng sinh hóa tạo năng lượng cho các hoạt động sống.

- Thải CO₂ sinh ra từ quá trình chuyển hóa trong tế bào ra ngoài môi trường, đảm bảo cân bằng môi trường bên trong cơ thể.

→ Đây cũng chính là vai trò của hô hấp.

- Đáp án câu hỏi 2 sgk trang 56:

Quá trình hô hấp ở người và thú gồm các giai đoạn: thông khí, trao đổi khí ở các cơ quan trao đổi khí, vận chuyển khí O₂ và CO₂, trao đổi khí ở tế bào, hô hấp tế bào. Các giai đoạn này diễn ra liên tục và có mối liên quan mật thiết với nhau, giai đoạn trước là tiền đề cho giai đoạn sau, đảm bảo cung cấp O₂ cho hô hấp tế bào, đồng thời giải phóng CO₂.

Kết luận: Cơ thể động vật thường xuyên có sự trao đổi khí với môi trường bên ngoài để cung cấp O₂ cho hô hấp tế bào, tạo năng lượng cho các hoạt động sống đồng thời thải sản phẩm của hô hấp tế bào là khí CO₂ ra môi trường ngoài.

HĐ CỦA GV VÀ HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV giới thiệu các hình thức trao đổi khí chủ yếu.

- GV chia lớp thành 5 nhóm, mỗi nhóm thực hiện các nhiệm vụ sau:

+ Nhóm 1: Tìm hiểu về trao đổi khí qua bề mặt cơ thể và trả lời câu hỏi 3, câu hỏi luyện tập.

+ Nhóm 2: Tìm hiểu về trao đổi khí qua hệ thống ống khí và trả lời câu hỏi 4.

+ Nhóm 3 : Tìm hiểu về trao đổi khí qua mang và trả lời câu hỏi 5.

+ Nhóm 4: Tìm hiểu vè trao đổi khí qua phổi ở người và trả lời câu hỏi 6.

+ Nhóm 5: Tìm hiểu về trao đổi khí qua phổi ở chim và trả lời câu hỏi 7.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS theo dõi hình ảnh, đọc thông tin trong sgk, thảo luận nhóm hoàn thành nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận

- Đại diện nhóm HS giơ tay phát biểu hoặc lên bảng trình bày.

- Một số HS nhóm khác nhận xét, bổ sung cho bạn.

Bước 4: Kết luận, nhận định

- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm, thái độ làm việc của các HS trong nhóm.

- GV tổng quát lại kiến thức trọng tâm và yêu cầu HS ghi chép đầy đủ vào vở.

II. Các hình thức trao đổi khí.

Có bốn hình thức trao đổi khí chủ yếu là:

+ Trao đổi khí qua bề mặt cơ thể

+ Trao đổi khí qua hệ thống ống khí

+ Trao đổi khí qua mang

+ Trao đổi khí qua phổi.

1. Trao đổi khí qua bề mặt cơ thể

- Đáp án câu hỏi 3 sgk trang 57:

Giun đất có hình thức trao đổi khí qua bề mặt cơ thể: O₂ từ môi trường khuếch tán qua bề mặt cơ thể vào trong các mạch máu dưới da, máu giàu O₂ được vận chuyển đi nuôi cơ thể; máu giàu CO₂ được vận chuyển từ các cơ quan đến các mạch máu dưới da và khuếch tán qua da để giải phóng vào môi trường.

- Đáp án câu luyện tập sgk trang 57:

Sau cơn mưa, đất bị ngập làm giảm lượng O₂ trong đất, Giun đất trao đổi khí qua da nên nếu môi trường đấy thiếu O₂ sẽ ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của giun. Do đó, giun đất chui lên khỏi mặt đất để hấp thụ O₂ từ môi trường không khí.

2. Trao đổi khí qua hệ thống ống khí

- Đáp án câu hỏi 4 sgk trang 57:

Ở côn trùng, trao đổi khí được thực hiện nhờ hệ thống ống khí. Sự thông khí được thực hiện nhờ sự co dãn của phần bụng. Không khí chứa O₂ từ môi trường vào cơ thể qua các lỗ khí, được vận chuyển trong hệ thống ống khí đến các tế bào cơ thể. CO₂ từ các tế bào cơ thể được vận chuyển theo hệ thống ống khí đến các lỗ khí để thải ra ngoài môi trường.

3. Trao đổi khí quan mang

- Mang là cơ quan trao đổi khí của các loài động vật sống trong nước. Đơn vị cấu tạo của mang là cung mang. Mỗi cung mang có hai sợi mang được tạo thành từ các phiến mỏng.

- Đáp án câu hỏi 5 sgk trang 58:

Cá trao đổi khí qua mang, hệ thống mao mạch trên phiến mang là nơi diễn ra quá trình trao đổi khí O₂ và CO₂ giữa máu và nước chảy qua phiến mang. Khí O₂ hòa tan trong nước được khuếch tán vào máu, đồng thời khí CO₂ từ máu khuếch tán vào nước qua mang nhờ hoạt động nâng, hạ cương nắp mang phối hợp với sự đóng, mở khoang miệng.

1. Trao đổi khí qua phổi.

- Đáp án câu hỏi 6 sgk trang 58.

Ở người, trao đổi khí được thực hiện ở các phế năng bên trong phổi: O₂ từ phế nang vào máu, CO₂ từ máu vào phế nang theo cơ chế khuếch tán. Hoạt động co dãn của các cơ hô hấp làm thay đổi thể tích lồng ngực dẫn đến sự thông khí ở phổi. Khi hít vào, các cơ hô hấp co lại, thể tích lồng ngực tăng lên, phổi dãn rộng ra, áp suất không khí trong phổi giảm thấp hơn áp suất không khí bên ngoài, không khí đi từ ngoài vào.

- Đáp án câu hỏi 7 sgk trang 59

Ở chim, trao đổi khí được thực hiện nhờ hệ thống ống khí bên trong phổi. Khi hít vào không khí giàu  O₂ từ khí quản vào các túi  khí sau và phổi; khi thở ra, không khí giàu O₂ từ các túi khí sau lên phổi. Nhờ sự phối hợp giữa hệ thống túi khí và phổi nên khi hít vào và thở ra đều có không khí giàu O₂ đi qua phổi.

Kết luận: Ở động vật có bốn hình thức trao đổi khí:

+ Qua bề mặt cơ thể

+ Qua hệ thống ống khí

+ Qua mang

+ Qua phổi.