Bài soạn siêu ngắn: Thực hành về thành ngữ, điển cố - Ngữ văn lớp 11

[toc:ul]

Câu 1: Tìm thành ngữ trong đoạn thơ trên, phân biệt với từ ngữ thông thường về cấu tạo và đặc điểm ý nghĩa ? Lặn lội thân cò khi quảng vắng,/ Eo sèo mặt nước buổi đò đông./ Một duyên hai nợ âu đành phận...

Trả lời:

Các thành ngữ : Một duyên hai nợ, Năm nắng mười mưa.

Nhận xét: ngắn gọn, cô đọng, có cấu tạo ổn định, sử dụng hình ảnh cụ thể , sinh động để thể hiện nội dung khái quát, có tính biểu cảm cao hơn.

Ý nghĩa: cho thấy hình ảnh người vợ vất vả, tần tảo, đảm đang, tháo vát.

Câu 2: Phân tích giá trị nghệ thuật của các thành ngữ in đậm (về tính hình tượng, tính biểu cảm , tính hàm súc) trong các câu thơ sau : Người nách thước, kẻ tay đao,/ Đầu trâu mặt ngựa, ào ào như sôi...

Trả lời:

• Đầu trâu mặt ngựa => bọn quan quân hung bạo, vô nhân tính => thái độ căm ghét , oán giận.
• Cá chậu chim lồng => cuộc sống gò bó, mất tự do => tâm trạng đau đớn
• Đội trời đạp đất => khí phách anh hùng, ngang tàng của Từ Hải => thái độ tự tin , ngưỡng mộ

Câu 3: Đọc lại chú thích về những cố in đậm ở hai câu thơ sau trong bài Khóc Dương Khuê và cho biết thế nào là điển cố. "Giường kia treo cũng hững hờ/ Đàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn"

Trả lời:

Điển cố: là những sự vật, sự việc trong sách vở đời trước, hoặc trong đời sống văn hóa dân gian, được dẫn gợi trong văn chương, sách vở đời sau nhằm thể hiện những nội dung tương ứng. Hình thứ: biểu hiện bằng từ ngữ, câu. Ý nghĩa hàm súc, có giá trị tạo hình và biểu cảm. 

Câu 4: Dựa vào chú thích trong các văn bản đã học, hãy phân tích hàm súc, thâm thúy của điển cố trong những câu thơ sau: Sầu đong càng lắc càng đầy... Mắt xanh chẳng để ai vào đó không?

Trả lời:

Các điển cố:

• Ba thu : => Niềm thương nhớ, tương tư của Kim Trọng dành cho Thúy Kiều.
• Chín chữ => nhớ đến công lao cha mẹ và đau xót cho bổn phận làm con.
• Liễu Chương Đài => xót xa Kim Trọng khi trở lại nàng đã thuộc về người khác.
• Mắt xanh : =>Từ Hải tỏ lòng quý trọng, đề cao phẩm giá của nàng Kiều.

Câu 5: Thay thế thành ngữ trong những câu sau bằng các từ ngữ thông thường, tương đương về nghĩa .Nhận xét sự khác biệt và hiệu quả của mỗi cách diễn đạt ? a. Này các cậu, đừng có mà ma cũ bắt nạt ma mới ...

Trả lời:

a. Ma cũ bắt nạt ma mới =>lên mặt, bắt nạt người mới.

Chân ướt chân ráo => còn mới mẻ, lạ lẫm.

b. Cưỡi ngựa xem hoa => làm việc qua loa 

=> Nếu thay thế bằng các từ ngữ thông thường sẽ giảm sắc thái biểu cảm.

Câu 6: Đặt câu với mỗi thành ngữ sau: ...

Trả lời:

Đặt câu:

• Chị ấy đã sinh con ngày hôm qua được mẹ tròn con vuông.
• Con hãy làm theo lời khuyên của mẹ đi, trứng mà đòi khôn hơn vịt à.
• Nhờ chăm chỉ học tập, nấu sử sôi kinh suốt 12 năm trời mà Hoa đã đỗ trường đại học danh tiếng.
• Mẹ con Cám là những người lòng lang dạ thú, luôn tìm cách hãm hại Tấm.
• Việc nhỏ ấy đâu cần phải quà cáp cảm ơn chị, em cứ phú quý sinh lễ nghĩa.
• Lan biết hết mọi chuyện rồi, chị ấy đi guốc trong bụng anh mà
• Sao anh học mãi mà không hiểu, nước đổ đầu vịt vậy.
• Làng xóm cần giữ tinh thần đoàn kết, vui vẻ, dĩ hòa vi quý là tốt nhất
• Nhà nghèo mà đòi mua sắm đồ hiệu, đúng là con nhà lính tính nhà quan.
• Tôi không quen biết chị, đừng thấy người sang bắt quàng làm họ nhé!

Câu 7: Đặt câu với mỗi điển cố sau: Gót chân A – sin, Gã sở khanh, Nợ như chúa Chổm, Sức trai Phù Đổng, Đẽo cày giữa đường

Trả lời:

• Trong các cuộc đấu, nếu biết được gót chân A –sin của đối phương thì cơ hội thắng sẽ rất lớn.
• Sống trên đời phải lấy đạo đức, đừng như gã Sở Khanh chỉ biết mua vui từ nỗi đau của người khác.
• Dù thu nhập cao nhưng gia đình họ vẫn nợ như chúa Chổm, chưa trả được hết.
• Với sức trai Phù Đổng, tuổi trẻ hôm nay có đủ sức mạng để làm nên những điều kỳ diệu.
• Làm việc gì cũng phải theo tới cùng, không nên quen thói đẽo cày giữa đường, để sau này khi nghĩ lại phải hối tiếc.