Soạn chi tiết Ngữ văn 12 Cánh diều bài 6: “Vi hành” (Trích Những bức thư gửi cô em họ do tác giả tự dịch từ tiếng An Nam – Nguyễn Ái Quốc)

1. Chuẩn bị

Câu hỏi: Liên hệ với các bài học môn Lịch sử để có thêm thông tin về bối cảnh xã hội Việt Nam những năm 1920 – 1925 của thế kỉ XX.

Bài làm chi tiết: 

Trong những năm 1920-1925:

+ Việt Nam đang chịu sự chi phối của thực dân Pháp.

+ Các phong trào dân tộc, yêu nước đã bắt đầu nổi lên mạnh mẽ, với việc hình thành các tổ chức và phong trào đấu tranh độc lập.

+ Những năm này đánh dấu sự phát triển của chủ nghĩa dân tộc và chống Pháp.

+ Các nhà lãnh đạo và nhà cách mạng như Nguyễn Ái Quốc (Hồ Chí Minh) đã bắt đầu lãnh đạo phong trào dân chủ, đấu tranh cho quyền lợi và giành lại độc lập dân tộc.

2. Đọc hiểu 

Câu 1: Mở đầu câu truyện có gì đặc sắc?

Bài làm chi tiết: 

- Mở đầu truyện tác giả đã rất khéo léo khi dùng từ “Hắn” (ở đây là ai) để khơi gợi trí tò mò của người đọc. 

- Cấu trúc câu văn ngắn gọn, giàu tính biểu cảm và bộc lộ ra được cảm xúc của nhân vật.

Câu 2: Nhân vật “tôi” bị nhầm với ai?

Bài làm chi tiết: 

Nhân vật “tôi” bị nhầm với vua Khải Định.

Câu 3: Hình dung những gì diễn ra sau dấu ba chấm của câu: “Đúng lúc đó thì…”

Bài làm chi tiết: 

- Có 1 sự việc bất chợt nào xảy ra lúc đó gây bất ngờ cho nhân vật.

- Hoặc cũng có thể đó là 1 ý tưởng mới nảy sinh ra trong đầu của nhân vật. 

Câu 4: Những câu chuyện kể ở đây có tác dụng gì?

Bài làm chi tiết: 

Dụng ý ở đây là:

- So sánh Khải Định với những trò ở đấu xảo “một cách rất khôi hài”, “phải trả những nghìn rưỡi phơ - răng để xem vợ lẽ nàng hầu vua Cao Miên, xem tụi làm trò leo trèo nhào lộn của sư thánh xứ Công - gô, hôm nay chúng mình có mất tý tiền nào đâu mà được xem vua đang ngay cạnh?”

+ Họ còn cho rằng các nhà hát, nhất là các nhà hát múa rối còn có ý định ký giao kèo thuê hắn.

-> Đó là một sự so sánh vừa hài hước, vừa đầy kịch tính có giá trị châm biếm rất sâu sắc.

Câu 5: Chú ý giọng điệu mỉa mai của tác giả.

Bài làm chi tiết: 

Giọng điệu mỉa mai của tác giả được bộc lộ 1 cách đầy rõ ràng qua từng chữ, từng câu văn mà Bác viết:

- Được thể hiện qua các cụm từ “những bậc khai hóa” trong câu văn “Đến nay, tất cả những ai ở Đông Dương có màu da trắng đều là những bậc khai hóa, thì bây giờ đến lượt tất cả những ai có màu da vàng đều trở thành hoàng đế ở Pháp” 

- Sự đón tiếp tưởng như tốt đẹp nhưng đồng bào ta lại luôn nhận những lời chào từ chúng bằng những từ như “Hắn đấy”, “Xem hắn kìa”. 

- Câu văn: “Cái vui nhất là ngay đến Chính phủ cũng chẳng nhận ra được khách thật của mình nữa”, “giá cô được trông thấy các vị ân cần theo dõi tôi chẳng khác bà mẹ hiền rình con thơ chập chững bước đi thứ nhất, thì hẳn cô phải phát ghen lên được về nỗi niềm âu yếm của các vị đối với tôi”

3. Sau khi đọc

Câu 1: Nêu nội dung cơ bản của mỗi phần trong văn bản.

Bài làm chi tiết: 

Văn bản có 3 phần: 

Phần 1: Tường thuật đoạn đối thoại của đôi thanh niên nam nữ người Pháp trong chuyến tàu điện ngầm về Hoàng đế An Nam.

Phần 2: Nhân vật tôi bình luận về cuộc vi hành của Hoàng đế An Nam

Phần 3: Nhân vật tôi bình luận mỉa mai về thái độ của người Pháp đối với mình và những người Việt Nam khác.

Câu hỏi 2: Truyện viết về sự việc gì? Có những nhân vật nào xuất hiện trực tiếp và nhân vật nào được nói tới trong câu chuyện? Tình huống của truyện “Vi hành” độc đáo như thế nào?

Bài làm chi tiết: 

- Truyện viết về sự việc: 

+ Vua bù nhìn Khải Định của triều đình nhà Nguyễn xin thực dân Pháp cho sang Pháp để dự cuộc triển lãm thuộc địa tổ chức ở Mác-xây. 

+ Trong thời gian này, dư luận cho rằng Khải Định có một số việc làm ám muội. 

+ Bất bình trước thái độ và hành động làm tổn thương tới quốc thể ấy, Nguyễn Ái Quốc viết truyện này nhằm mục đích lột trần chân tướng của một tên vua bán nước.

- Nhân vật xuất hiện trực tiếp trong câu chuyện: Đôi trai gái người Pháp. 

- Nhân vật được nói tới trong câu chuyện: vua Khải Định và thực dân Pháp.

- Tình huống độc đáo của truyện “Vi hành”: 

+ Truyện mở đầu bằng một tình huống nhầm lẫn của đôi trai gái người Pháp trong chuyến tàu điện ngầm: Nhìn người An Nam (nhân vật tôi) và cho đó là Khải Định. Đó là 1 tình huống vừa vui vừa tạo được hiệu quả châm biếm sâu cay.

+ Nhầm lẫn của chính phủ Pháp bất cứ người An Nam nào cũng đều cho là vị hoàng đế. 

+ Tình huống nhầm lẫn tưởng như vô lý nhưng lại rất có lý bởi người Tây khó phân biệt được bộ mặt của người da vàng và người Châu âu. Hình ảnh Khải Định hiện lên qua sự nhầm lẫn đó vừa khách quan mà cũng thật hài hước.

Câu hỏi 3: Phân tích hình ảnh của “đấng hoàng thượng” trong mắt của đôi trai gái người Pháp.

Bài làm chi tiết: 

- Như những gì cặp đôi này nhận xét thì Khải Định nào có ra dáng một ông vua đang vi hành, trông chỉ thấy hình ảnh một kẻ yếu đuối bạc nhược lại thích ăn chơi, phè phỡn chẳng ra làm sao.

-> Từ những lời phán xét có vẻ xấu tính nhưng đầy khách quan của cặp đôi người Pháp, bản chất của một vị vua như Khải Định hiện lên thật chân thực đó là sự lố lăng, lòe loẹt, và hài hước

 - Trên thực tế ông ta chỉ là thứ bù nhìn mua vui cho thực dân Pháp, là một con rối không có giá trị gì mấy, thân là vua nhưng chẳng có lấy một chút tôn nghiêm, thậm chí còn bị coi rẻ, nhưng dĩ nhiên Khải Định chẳng đủ tỉnh táo để nhận ra điều ấy. 

- Từ cảnh “vi hành” đầy lố bịch của vua Khải Định, tác giả đã có sự so sánh rất hay về sự vi hành của một số vị vua nổi tiếng trong lịch sử nước ngoài. Đó là vua Thuấn của Trung Quốc cải trang làm dân cày đi dò la ý kiến của dân, vua Pi-e nước Nga đi làm thợ ở công trường nước Anh để hiểu thêm về cuộc sống của nhân dân mình.

- Thế nhưng vưa Khải Định lại lấy cái cớ “vi hành” để thỏa mãn thú vui chơi, đã vi hành thì buộc phải kín đáo và bình thường nhất có thể, nhưng không Khải Định đã hoàn toàn làm ngược lại, phô trương và hợm hĩnh.

- Đặc biệt cái sự “vi hành” của Khải Định cốt chỉ là để thỏa mãn cái lòng ham chơi của mình chứ chẳng đem lại một lợi ích cao cả nào cho nhân dân xứ An Nam. Tưởng như câu chuyện sẽ chấm dứt khi đôi trai gái người Pháp xuống tàu, từ chỗ một người dân bị nhầm lẫn với đấng Hoàng thượng, đến chỗ bây giờ thì mọi người dân An Nam trên đất Tây đều có thể bị coi là đấng Hoàng thượng. 

Câu 4: Nhận xét về nội dung, ý nghĩa của đoạn văn từ “cái vui nhất là ngay đến Chính phủ” đến “sự kiêu hãnh có được một vị hoàng đế” 

Bài làm chi tiết: 

- Đoạn văn miêu tả bọn thực dân Pháp, đặc biệt là bọn mật thám và chính phủ Pháp. Ngay đến chính phủ Pháp còn không thể nhận ra được khách thật của mình thế nên “bèn đối đãi tất cả mọi người An Nam vào hàng vua chúa và phái tuỳ tùng đi hộ giá tuốt”

- Tác giả đã tố cáo sự xảo trá, bịp bợm của bọn thực dân Pháp đối với Đông Dương đồng thời đả kích chế độ mật thám Pháp xâm hại quyền tự do cá nhân của người dân thuộc địa. Đồng thời phê phán chính sách ngu dân, đầu độc dân thuộc địa của bọn thực dân Pháp.

Câu 5: Phân tích sức mạnh đả kích của thiên truyện. Màu sắc châm biếm, đả kích chủ yếu được tạo nên bởi những yếu tố nào? 

Bài làm chi tiết: 

- Sức mạnh đả kích của thiên truyện: Bằng việc sử dụng ngôn từ và hình ảnh sắc sảo, sâu cay đã:

+ Khắc hoạ chân dung tên vua bù nhìn thật sự sinh động, ấn tượng với vẻ ngoài lố bịch và những hành động lúng túng.

+ Không chỉ mỉa mai tên vua bù nhìn mà còn lên án cả xã hội thực dân giả tạo, thật giả lẫn lộn

+ Vạch trần âm mưu, thủ đoạn, bản chất xấu xa của bọn thực dân, tố cáo chế độ chính sách dã man, bịp bợm của thực dân và lên án chính sách ngu dân, đầu độc người dân bằng thuốc phiện, rượu

+ Đả kích các chính sách bảo hộ, luận điệu bịp bợm, xảo trá “khai hóa văn minh” của thực dân Pháp

-  Màu sắc châm biếm, đả kích chủ yếu được tạo nên bởi những yếu tố:

+ Tình huống truyện độc đáo 

+ Chi tiết truyện mang tính gián tiếp, mục đích là để người đọc hình dung, tưởng tượng, suy đoán, phát hiện những cái trái ngược trong cùng một hiện tượng.

+ Giọng điệu từ giễu cợt mỉa mai đến trữ tình tự sự, sự đan xen của nhiều giọng nói, nhiều giọng kể

+ Lối hành văn tự do 

+ Bút pháp gợi nhiều hơn tả

+ Ngôn từ giàu trí tuệ, súc tích, ngắn gọn

+ Sự kết hợp hài hòa, hóm hỉnh giữa hình thức trào phúng của văn học Châu Âu hiện đại với lối đùa vui thâm trầm hóm hỉnh kiểu Á Đông. 

Câu hỏi 6: Theo em, việc tác giả chọn hình thức viết thư cho cô em họ có ý nghĩa gì đối với nghệ thuật trần thuật của truyện? 

Bài làm chi tiết: 

Ý nghĩa: 

+ Đặt trong hoàn cảnh cụ thể của câu chuyện thì bức thư vi hành đạt được hiệu quả nghệ thuật cao. 

+ Tạo ra lối văn rất tự do phóng túng, đơn giản, chuyển đổi giọng điệu một cách linh hoạt.

+ Tạo thêm tính khách quan, chú ý cho tác phẩm.

+ Dưới hình thức viết thư thì một lần nữa tính cách của Khải Định lại được khắc họa rõ nét đó là một ông vua ăn chơi chác tán.  Nhà văn mỉa mai châm biếm bản chất tính cách này của vị hoàng đế An Nam.

Câu 7: Nêu ý tưởng vẽ minh họa cho một nội dung trong truyện “Vi hành”

Bài làm chi tiết: 

Ý tưởng vẽ minh họa cho một nội dung trong truyện “Vi hành”: Vua Khải Định có dáng vẻ bù nhìn, kệch cỡm và hài hước, như một tên hề, một con rối ngơ ngác chịu sự sai khiến của đế quốc, nhục nhã và đê hèn.

+ Khuôn mặt: Xấu xí, bạc nhược, yếu ớt. 

+ Trang phục: Lòe loẹt, kệch cỡm, kì quái.

+ Thái độ: Lúng túng, ăn chơi vô độ, xa xỉ

+ Với người Pháp: Khải Định là thú giải trí, tay sai, bù nhìn.