Soạn chi tiết Ngữ văn 12 Cánh diều bài 2: Thực hành tiếng Việt Lỗi lô gích, câu mơ hồ và cách sửa

Câu 1: Trong vở kịch Agười lái buôn thành Vơ-ni-dơ (Sếch-xpia), nhân vật Sai-lốc cho An-tô-ni-ô vay 3 000 đuy-ca không tính lãi với điều kiện: Sau ba tháng, nếu người vay không hoàn trả số tiền đúng ngày và nơi quy định thì người cho vay sẽ được quyền lấy một cân thịt trên cơ thể người vay. Theo em, giao ước ấy mắc lỗi gì khiến Sai-lốc phải chịu thua trước lập luận sắc bén của Poóc-xi-a?

Bài làm chi tiết: 

Theo em, giao ước ấy mắc lỗi dùng từ khiến Sai-lốc phải chịu thua trước lập luận sắc bén của Poóc-xi-a làm cho người nghe có thể hiểu theo nhiều nghĩa khác nhau khiến cho nội dung giao ước mơ hồ. Theo giao ước, nếu An-tô-ni-ô không trả nợ đúng hạn, Sai-lốc có quyền cắt một cân thịt từ cơ thể An-tô-ni-ô. Tuy nhiên, Poóc-xi-a đã chỉ ra rằng giao ước chỉ cho phép Sai-lốc lấy thịt, nhưng không nói gì về việc được phép lấy máu. Vì vậy, nếu Sai-lốc cắt thịt từ An-tô-ni-ô mà làm rơi một giọt máu nào, điều đó sẽ vi phạm luật pháp.

Câu 2: Những câu dưới đây mắc lỗi gì? Hãy phân tích nguyên nhân mắc lỗi và sửa những lỗi đó.

a) Anh ta mở khoá, ngôi vào ghế, khởi động xe, mở cửa và lên đường.

b) Tìm thêm những ví dụ trong thơ của Hồ Xuân Hương, “Truyện Kiều”, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan... đề chứng minh rằng tiếng Việt từ thế kỉ XVI đã đạt tới độ tình tế, uyễn chuyển.

c) Ngồi đây suốt buổi sáng mà tôi chỉ câu được vô số con cá chép, thật phí công.

d) Từ trong tù, U-thát tiếp tục kêu vô tội. Vậy, ai đã nói đối? Kẻ nào đã bỏ thuốc độc vào chén trà của hoàng thân? Khi tắt cả vụ việc này kết thúc, Cha-la-sai tuyên bố sẽ kết hôn với chàng U-thát của mình. (Dẫn theo Nguyễn Minh Thuyết, Nguyễn Văn Hiệp).

Bài làm chi tiết: 

a. 

• Mắc lỗi logic ở từ “mở cửa” vì các hành động đang diễn ra với trình tự mâu thuẫn nhau, không nhất quán với nhau.
• Sửa: Anh ta mở khóa, ngồi vào ghế, khởi động xe, đóng cửa và lên đường,

b. 

• Mắc lỗi logic vì đã chưa từ ngữ thiếu nhất quán ở từ “Truyện Kiều” vì đây là tên của tác phẩm văn học còn Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan... là tên của nhà thơ nổi tiếng
• Sửa: Tìm thêm những ví dụ trong thơ của Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Bà Huyện Thanh Quan... để chứng minh rằng tiếng Việt từ thế kỉ XVI đã đạt tới trình độ tinh tế, uyển chuyển.

c. 

• Mắc lỗi logic vì câu có chứa hai thông tin mang nghĩa trái ngược. “vô số con cá chép” đáng lẽ người nói phải vui mừng nhưng lại mang thái độ “thật phí công”. Điều đó làm nghĩa của câu bị mẫu thuẫn, không đúng với tư duy thông thường.
• Sửa: Ngồi đây suốt buổi sáng mà tôi chỉ câu được một con cá chép, thật phí công.

d. 

• Mắc lỗi logic vì đã có thông tin mâu thuẫn với nhau, không nhất quán
• Sửa: Từ trong tù, U-thát tiếp tục kêu vô tội. Vậy kẻ nào đã bỏ thuốc độc vào chén trà của hoàng thân? Khi tất cả vụ việc này kết thúc, Cha-la sai tuyên bố sẽ kết hôn với chàng U-thát của mình (Dẫn theo Nguyễn Minh Tuyết, Nguyễn Văn Hiệp)

Câu 3: Phân tích tính mơ hồ của những câu dưới đây. Hãy viết lại để mỗi câu chỉ có một cách hiểu.

1. Đây là dung dịch độc nhất
2. Áp dụng phương pháp học tập mới là quan trọng
3. Cả nhà hát say sưa theo ca sĩ
4. Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem đánh nhau

Bài làm chi tiết: 

Tính mơ hồ của những câu trên:

a. “Đây là dung dịch độc nhất” có thể hiểu là dung dịch này duy nhất hoặc là dung dịch này rất độc. Để rõ ràng hơn, ta có thể viết lại:

•  Đây là dung dịch duy nhất mà chúng tôi có.
•  Đây là dung dịch rất độc.

b. “Áp dụng phương pháp học tập mới là quan trọng” có thể hiểu là việc áp dụng phương pháp học tập mới là điều quan trọng hoặc là phương pháp học tập mới này là quan trọng. Để rõ ràng, có thể viết lại:

• Việc áp dụng phương pháp học tập mới là điều quan trọng
• Phương pháp học tập mới này là quan trọng.

c. “Cả nhà hát say sưa theo ca sĩ” có thể hiểu là mọi người trong nhà đều hát say sưa theo ca sĩ, hoặc là toàn bộ cấu trúc của nhà hát đang say sưa theo ca sĩ. Để rõ ràng hơn, ta viết lại:

• Mọi người trong nhà hát đều say sưa theo ca sĩ
• Toàn bộ cấu trúc của nhà hát đang say sưa theo ca sĩ

d. “Trong trận đấu bóng, hàng trăm người xem đánh nhau” có thể hiểu là hàng trăm người xem đánh nhau trong trận đấu, hoặc là hàng trăm người xem đánh nhau với nhau. Để rõ rằng, ta viết lại:

• Hàng trăm người xem đã đánh nhau trong trận đấu bóng
• Hàng trăm người xem đã đánh nhau với nhau trong trận đấu bóng.

Câu 4: Khảo sát và viết báo cáo kết quả khảo sát về lỗi lô gic và lỗi diễn đạt mơ hồ trên một hoặc một số trang báo điện tử.

Bài làm chi tiết: 

Học sinh tham khảo mẫu báo cáo sau: 

BÁO CÁO KẾT QUẢ KHẢO SÁT

1. Mục tiêu của khảo sát:

- Đánh giá khảo sát về lỗi lô gích và lỗi diễn đạt mơ hồ trên một hoặc một số trang báo điện tử 

- Đưa ra nhận xét, đánh giá tình trạng trên

2. Nội dung của khảo sát

- Tìm hiểu và đọc một số bài viết của các trang báo điện tử: Vietnamnet, Báo Lao động, Báo mới,..

- Chỉ ra các lỗi về logic và lỗi diễn đạt mơ hồ của một số bài viết

- Đánh giá tổng quan về tình trạng trên.

3. Kết quả của khảo sát

- Số lượng tài liệu:…..

- Các lỗi diễn đạt mơ hồ: thường xuất hiện ở tiêu đề bài báo

Ví dụ:

+ “ Bất ngờ bà chủ khách sạn cao nhất Nam Định vừa được rao bán 300 tỷ đồng?” 

+ “ Ba luật sư tham gia bảo vệ quyền lợi cho bé lớp 1 trường Gateway đã tử vong”

……

- Lỗi logic: xuất hiện trong nội dung bài báo

4. Đánh giá, nhận xét:

- Đây là tình trạng diễn ra khá phổ biến đối với những bài viết của một số trang báo điện tử

- Nguyên nhân dẫn tới tình trạng:

+ Đã sử dụng những từ ngữ, cấu trúc câu mơ hồ, lấp lửng dễ gây nhầm lẫn

+ Sử dụng các tiêu đề ngắn với nội dung giật gân, mục đích thu hút người xem.