Soạn chi tiết Ngữ văn 12 Cánh diều bài 8: Viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm thơ

1. Định hướng

2. Thực hành

2.1 Thực hành viết theo các bước:

Bài tập: Hãy so sánh và nêu nhận xét, đánh giá của em về hai đoạn thơ sau: 

Ta đi, ta nhớ những ngày

Mình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi...

Thương nhau, chia củ sắn lùi

Bát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng

Ðịu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô

Nhớ sao lớp học i tờ

Ðồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoan

Nhớ sao ngày tháng cơ quan

Gian nan đời vẫn ca vang núi đèo.

(Việt Bắc – Tố Hữu)

Đôi khi chợt nhớ một tiếng cười lạ

Một câu ca dao buồn có hoa bưởi hoa ngâu

Một vết bùn khô trên mặt đá

Không có ai chia tay

Cũng nhớ một tiếng còi tàu.

Mẹ tôi thức khuya dậy sớm

Năm nay ngoài năm mươi tuổi

Chồng chết đã mười mấy năm

Thuở tôi mới đọc được i tờ

Mẹ thương tôi mẹ vẫn tảo tần

Nước sông gạo chợ

(Bài thơ của một người yêu nước mình – Trần Vàng Sao)

Hướng dẫn chi tiết:

- Hai đoạn thơ trên giống nhau ở chỗ là đều mang đến cho độc giả những cảm xúc sâu lắng về tình yêu thương, sự nhớ nhung, và kỷ niệm trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên mỗi bài thơ có một cách thể hiện riêng. Bài thơ “Việt Bắc” của Tố Hữu đề cập đến những khoảnh khắc đơn giản nhưng đầy ý nghĩa trong cuộc sống gia đình và xã hội. Tác giả tỏ ra trân trọng những giá trị truyền thống và tình cảm nhân văn trong dân tộc. Tác giả nhớ về những kỉ niệm đẹp qua việc chia sẻ, chăm sóc và tha thứ lẫn nhau được thể hiện qua hình ảnh chia củ sắn, chăn sui. Với việc sử dụng ngôn ngữ sinh động, giàu biểu cảm, tác giả đã gợi nhớ lại những kỷ niệm tuổi thơ và những khó khăn, vất vả trong cuộc sống. Bài thơ "Bài thơ của một người yêu nước mình" của Trần Vàng Sao, bằng việc sử dụng ngôn ngữ đơn giản nhưng chân thành, gần gũi, tác giả đã thể hiện sự đau lòng và lưu luyến về quá khứ và người thân thương. Tác giả thể hiện sự nhớ nhung, quan tâm và tình cảm sâu sắc đối với mẹ, với quê hương và với những dấu ấn tuổi thơ. Một người mẹ già cô đơn vẫn sống bằng chí lí và tình yêu với con cái, thể hiện sự hy sinh, tình thương vô bờ bến của người mẹ. Hình ảnh bùn khô trên mặt đá, tiếng còi tàu và nước sông gạo chợ đề cao sự bền chặt và hào hùng của dân tộc. 

- Nhận xét, đánh giá:

 Cả hai đoạn thơ đều tạo nên những cảm xúc sâu lắng và tình cảm đong đầy qua việc kết hợp hài hòa giữa thơ ca và tâm trạng con người. Từ đó thể hiện được sự quý trọng, yêu thương và nhớ nhung về quê hương, gia đình. Với thơ của Tố Hữu, ta cảm nhận được sự tĩnh lặng, hồn nhiên của tuổi thơ. Bên cạnh đó với thơ của Trần Vàng Sao, ta lại thấy được vẻ trí tuệ, sâu sắc và tận tụy với người thân và quê hương. Qua những gì mà hai tác giả vẽ nên từ bài htow của mình, ta cảm nhận được vẻ đẹp đời thường với những giá trị nhân văn, tình cảm và trách nhiệm đối với gia đình, đất nước mà họ yêu quý. Mỗi nhà thơ có một phong cách viết khác nhau nhưng cả hai đều có điểm chung là cách viết và diễn đạt linh hoạt. Có lẽ vì thế mà cả hai đoạn thơ đã đi sâu vào lòng người, khơi gợi những cảm xúc và tâm trạng đặc biệt, khiến cho độc giả không thể không chạm đến những giá trị tinh thần và nhân văn cao quý.

2.2 Rèn luyện kĩ năng viết: Thao tác so sánh thơ

a. Cách thức

b. Bài tập: Đọc đoạn văn sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

[...] Có người còn cho tình yêu mới chính là mùa xuân. Xuân Diệu đã hơn một lần viết rằng:

Xuân của đất trời nay mới đến

Trong tôi xuân đã đến lâu rồi

Từ lúc yêu nhau hoa nở mãi

Trong vườn thơm ngát của hồn tôi.

(Nguyên đản)

Không mạnh mẽ và dạt dào như Xuân Diệu, nhưng thơ tỉnh Nguyễn Binh có cái sâu lắng, dịu dàng, bát ngát của làng quê. Nguyễn Bính đã có lần ao ước được kết duyên với người bạn thuở thiếu thời trong cảnh vườn xuân trắng xoá hoa cam rụng:

Như chuyện Tương Như và Trác Thị

Đưa nhau về ở đất Lâm Cùng

Vườn xuân trắng xoả hoa cam rụng

Tôi với em Nhi kết vợ chồng.

(Rượn và hoa)

Nhưng ước ao vẫn là ước ao. Chuyện tình duyên của Nguyễn Bính đều là chuyện không thành cả. Nên mùa xuân của thơ ông cũng là mùa “tính sổ" sự lỡ làng của tỉnh duyên. Trong Mưa xuân, tác giả kể chuyện hẹn hò của đôi trai gái đêm xuân nghe hát chèo. Nhưng chàng trai lỡ hẹn. Tiếng trống chèo càng náo nức bao nhiêu thì nỗi buồn bâng khuâng của cô gái càng thấm thía bấy nhiêu:

Chờ mãi anh sang anh chẳng sang

Thế mà hôm nọ hát bên làng

Năm tao bảy tuyết anh hò hẹn

Để cả mùa xuân cũng nhớ nhàng.

(Mưa xuân)

Cải giọng có chút hờn trách nhưng đầy thương cảm. Đó là giọng trách yêu, trách mà không nở giận. Đấy cũng là cái dôn hậu của tâm hồn người phụ nữ Việt Nam.".

(Lê Tiến Dũng, Những bài thơ xuân của Nguyễn Binh, in trong Nguyễn Bình – Nhà thơ chân quê, NXB Văn hoá – thông tin, ILà Nội, 2000)

- Nội dung và phạm vi so sánh trong đoạn văn trên là gì?

- Chỉ ra những câu văn nêu nhận xét, đánh giá của người viết.

Hướng dẫn chi tiết:

- Nội dung và phạm vi so sánh trong đoạn văn trên: 

+ Cả hai đoạn thơ đều nhắc đến cảnh sắc thiên nhiên mùa xuân và khung cảnh vui xuân của đôi trai gái.

+ Biện pháp so sánh được sử dụng trong phạm vi một đoạn trích nhỏ nằm trong bài thơ lớn, so sánh giữa hai khung cảnh du xuân của nhân vật trữ tình để làm nổi bật lên cá tính của từng nhân vật đồng thời chỉ rõ các giọng điệu được sử dụng trong bài

+ Qua đó đem đến cho người đọc cái nhìn chân thực nhất về từng điểm nhìn được tác giả vẽ ra trong bài thơ. 

- Những câu văn nêu nhận xét, đánh giá của người viết:

+ “Không mạnh mẽ và dạt dào như Xuân Diệu, nhưng thơ tình Nguyễn Bính có cái sâu lắng, dịu dàng, bát ngát của làng quê. 

+ “Cái giọng có chút hờn trách nhưng đầy thương cảm. Đó là giọng trách yêu, trách mà không nỡ giận. Đây cũng là cái đôn hậu của tâm hồn người phụ nữ Việt Nam” .