Soạn siêu ngắn ngữ văn 8 Cánh diều bài 8 Quang Trung đại phá quân Thanh

CHUẨN BỊ

Câu hỏi: 

- Đọc trước văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh; tìm hiểu thêm thông tin về nhóm tác giả Ngô gia văn phái.

- Đọc nội dung giới thiệu sau đây để hiểu bối cảnh đoạn trích

(Đọc nội dung trong SGK trang 57)

Hướng dẫn trả lời:

Nhóm tác giả thuộc dòng họ Ngô Thì, có nguồn gốc từ làng Tả Thanh Oai, thuộc huyện Thanh Oai, trấn Sơn Nam (nay thuộc huyện Thanh Trì, Hà Nội), được biết đến với tên gọi "Ngô gia văn phái". Người đứng ra sáng lập và xây dựng phong trào văn phái này là Ngô Chi Thất và Ngô Trân. Nhóm tác giả Ngô gia văn phái bao gồm 20 thành viên thuộc 9 thế hệ khác nhau. Trong số họ, hai tác giả nổi bật nhất là Ngô Thì Chí (1753 – 1788), người đã phục vụ trong triều đại Lê Chiêu Thống, và Ngô Thì Du (1772-1840), người đã làm quan dưới thời triều đại nhà Nguyễn.

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1: Phần 1 kể về tuyến nhân vật nào?

Hướng dẫn trả lời:

Trong văn bản, phần 1 kể về tuyến nhân vật Tôn Sĩ Nghị.

Câu 2: Tóm tắt ý chính lời dụ của Quang Trung.

Hướng dẫn trả lời:

Trong lời phủ dụ của Quang Trung, ông đã mạnh mẽ tuyên bố về chủ quyền dân tộc của quốc gia chúng ta. Đồng thời, ông đã chỉ trích những tội ác mà kẻ thù đã gây ra, khơi gợi tinh thần yêu nước và lòng căm thù đối với địch thủ. Thông qua đó, ông đã kêu gọi binh sĩ chiến đấu chống lại kẻ thù và đề xuất những quy tắc kỷ luật cực kỳ nghiêm khắc.

Câu 3: Ý nào trong lời của Quang Trung thể hiện tầm nhìn, biết "lo xa"?

Hướng dẫn trả lời:

Trong lời của Quang Trung, việc nhìn thấy trước được ý định quân Thanh sau khi thua trận ắt sẽ thẹn mà lo mưu báo thù, nhân dân lại khổ sở đã thể hiện tầm nhìn, biết “lo xa” của nhà vua. Chính vì vậy, ông đã dự định để Ngô Thì Nhậm, một người khéo lời lẽ ra dẹp việc binh đao.

Câu 4: Cách đánh của Quang Trung có gì đặc biệt?

Hướng dẫn trả lời:

Điểm đặc biệt trong cách tiến hành cuộc chiến chống Thanh của Hoàng đế Quang Trung:

• Mặt quân sự:

• Sử dụng chiến lược hành quân nhanh chóng, đảm bảo yếu tố bất ngờ trong mỗi cuộc tấn công.
• Có khả năng tiến hành các cuộc tấn công bất ngờ, khiến kẻ thù không kịp phản ứng.
• Quang Trung đã tham gia vào các trận chiến mở cửa phẳng với quân Thanh, thực hiện chiến lược tổng tấn công, thay vì áp dụng chiến thuật du kích như các triều đại trước đó.

• Mặt chính trị:

• Nhanh chóng giành được lòng tin của quân lính và nhân dân ở Bắc Hà.
• Sớm lên ngôi hoàng đế để thể hiện tầm quan trọng của danh hiệu hoàng đế.

Câu 5: Phần 3 có thể coi là một tuyến truyện không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Phần 3 có thể được xem như một tuyến truyện bởi vì nó tạo ra sự phức tạp trong việc phác họa nhân vật Vua Lê. Điều này đối lập với phần 2, nơi tập trung vào việc mô tả nhân vật Quang Trung.

Câu 6: Hình dung thái độ và hành động của vua Lê.

Hướng dẫn trả lời:

Trong tâm trí của Vua Lê tại thời điểm này, sự lo sợ trước sự tiến vào của quân Tây Sơn đã khiến ông và các triều thần cùng hốt hoảng và nhanh chóng rời đi.

CÂU HỎI CUỐI BÀI

Câu 1: Văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh kể về những sự kiện gì? Các sự kiện ấy liên quan đến những tuyến nhân vật nào?

Hướng dẫn trả lời:

• Văn bản đại phá quân Thanh của Quang Trung ghi lại ba sự kiện quan trọng:

• Tướng đối phương Tôn Sĩ Nghị thể hiện sự kiêng nể và kiêu căng, thậm chí áp bức triều đình của vua Lê.
• Quang Trung nhanh chóng tiến hành chiến dịch bắc tiến và đánh bại quân Thanh.
• Vua Lê cùng một số triều thần đã bỏ trốn và lánh nạn tại biên giới phía bắc.

• Các sự kiện này có liên quan đến nhiều nhân vật khác nhau, bao gồm Quang Trung, vua Lê Chiêu Thống, Ngô Thì Nhậm, cùng với tướng Thanh như Tôn Sĩ Nghị và Sầm Nghi Đống.

Câu 2: Đặt tên và nêu nội dung chính của mỗi phần trong đoạn trích.

Hướng dẫn trả lời:

• Phần 1 (Từ đầu đến ngày “25 tháng chạp năm Mậu Thân 1788”): Quân Thanh xâm chiếm thành Thăng Long và Nguyễn Huệ trở thành Hoàng đế Bắc Bình.

• Phần 2 (Từ đoạn "Vua Quang Trung tự mình đốc suất đại binh" đến "vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long và bắt đầu cuộc chiến tranh): Hành trình và chiến công vĩ đại của Hoàng đế Quang Trung và quân đội Tây Sơn.

• Phần 3 (Các phần còn lại): Sự thảm hại trong triều đại của vua Lê Chiêu Thống.

Câu 3: Phân tích một số chi tiết trong văn bản để làm rõ đặc điểm tính cách của hai nhân vật Quang Trung và Lê Chiêu Thống.

Hướng dẫn trả lời:

Phân tích Quang Trung qua một số chi tiết trong văn bản: 

• Khi nghe tin giặc chiếm Thăng Long, Quang Trung không bao giờ bất khuất, ngay lập tức quyết định đối mặt với giặc. Sau khi lấy lại bình tĩnh, ông tổ chức cuộc họp để xây dựng kế sách đánh giặc và tiến hành nó một cách nhanh chóng.

• Quang Trung có chiến lược chiêu mộ binh sĩ và lãnh đạo chính sách hài hòa. Ông luôn tôn trọng dân chúng, không bao giờ cưỡng bách họ. Ông thậm chí đi nhiều lần thỉnh cầu cao nhân để giúp đỡ nước như Nguyễn Thiếp.

• Trước khi tiến quân đến Bắc Hà, ông đã tổ chức cuộc duyệt binh, tập hợp quân đội, và tăng cường tinh thần sĩ khí. Ông luôn quyết tâm diệt giặc và nâng cao hiệu suất của quân đội.

• Quang Trung rất sáng suốt trong việc xét đoán và sử dụng tài năng của các tướng sĩ, như Sở và Lân.

• Ông có tầm nhìn vượt thời đại và dũng cảm tuyên bố kế hoạch tiến đánh và đuổi giặc Thanh chỉ trong vòng mười ngày.

• Quang Trung hiểu rất rõ tầm quan trọng của chính sách ngoại giao sau cuộc chiến, xem xét các khía cạnh như phương Bắc là nước "lớn gấp mười nước mình", và ông đặt ra chiến lược dự trù cho tương lai để đảm bảo nước giàu có và mạnh mẽ sau chiến thắng.

=> Những điểm này cho thấy Quang Trung - Nguyễn Huệ là một lãnh đạo sáng tạo, thông minh và quyết đoán trong việc đối phó với tình hình phức tạp của thời kỳ đó.

Phân tích Lê Chiêu Thống qua một số chi tiết trong văn bản: 

• Trước khi biết tin về tình hình nguy cấp, vua Lê ở Thăng Long không quan tâm đến việc quốc gia đang gặp nguy hiểm. Trong ngày Tết, mọi người đang tận hưởng tiệc yến mừng mà không ai để ý đến những tín hiệu báo động.

• Sau khi nhận được thông tin, vua Lê chỉ vội vàng cùng một số tín đồ đưa thái hậu ra ngoài và thậm chí cướp chiếc thuyền đánh cá để tháo chạy. Ông không có sự chuẩn bị cụ thể, dẫn đến tình trạng hỗn loạn và đói khát trong cuộc chạy trốn.

=> Những chi tiết này cho thấy Lê Chiêu Thống là một người lãnh đạo kém quyết đoán, không có tầm nhìn và không đặt lợi ích của đất nước lên hàng đầu. Ông đã bán đất nước Nam và bỏ trốn để tự bảo toàn, không xứng đáng làm vua của dân tộc.

Câu 4: Hãy làm sáng tỏ đặc điểm của một truyện lịch sử có cốt truyện đa tuyến qua đoạn trích (chú ý các yếu tố nhân vật và sự kiện chính).

Hướng dẫn trả lời:

Truyện lịch sử có cốt truyện đa tuyến thường có đặc điểm là sự kết hợp và tập trung vào nhiều nhân vật chính và sự kiện quan trọng xảy ra đồng thời trong một thời kỳ lịch sử cụ thể. Đoạn trích trên là một ví dụ rõ ràng về cách tác giả đã sử dụng các yếu tố nhân vật và sự kiện chính để tái hiện một cốt truyện đa tuyến:

• Suy nghĩ và tâm trạng của nhân vật Tôn Sĩ Nghị: Trong đoạn trích, Tôn Sĩ Nghị được miêu tả với tâm trạng chủ quan, hống hách, và bắt nạt triều đình vua Lê Chiêu Thống. Sự suy nghĩ và cách ứng xử của Tôn Sĩ Nghị là một trong những dấu hiệu cho thấy một nhân vật chính đang tham gia vào diễn biến cốt truyện.

• Các cảm xúc, suy nghĩ, hành động của Quang Trung (Nguyễn Huệ): Quang Trung được thể hiện là một nhân vật quyết đoán và mạnh mẽ. Ông lập kế hoạch chiến đấu sau khi mất điểm tự bình tĩnh, và ông tự mình "đốc suất đạo binh" ra Bắc để tiến hành cuộc chiến. Các cảm xúc, suy nghĩ, và hành động của Quang Trung thể hiện vai trò quan trọng của ông trong cốt truyện.

• Diễn biến tâm trạng, cảm xúc, hành động của vua Lê Chiêu Thống: Vua Lê Chiêu Thống được miêu tả với sự bất ổn và hoảng hốt khi nghe tin về việc quân Thanh tiến vào Thăng Long. Ông sau đó vội vàng tháo chạy và không có sự chuẩn bị cụ thể. Tâm trạng của vua Lê Chiêu Thống phản ánh sự yếu đuối và thiếu lãnh đạo trong tình hình khẩn cấp.

=> Như vậy, đoạn trích này sử dụng nhiều nhân vật và sự kiện chính để tái hiện một cốt truyện đa tuyến, cho phép độc giả theo dõi diễn biến phức tạp của nhiều khía cạnh của câu chuyện lịch sử.

Câu 5: Theo em, qua đoạn trích, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc thông điệp gì? Thông điệp ấy có giá trị với cuộc sống hôm nay như thế nào?

Gợi ý:

Để trả lời cho câu hỏi này, em cần phân tích đoạn trích và xem xét thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt qua nó. Dựa trên đoạn trích, có thể có một số thông điệp tiềm ẩn mà em có thể suy luận:

• Lòng yêu nước và tình yêu đối với đất nước: Đoạn trích miêu tả sự quyết đoán của Quang Trung trong việc bảo vệ đất nước và đánh đuổi quân Thanh. Điều này có thể thể hiện tình yêu và sự tận tụy đối với đất nước.

• Lãnh đạo quyết đoán: Quang Trung được miêu tả là một lãnh đạo quyết đoán và dũng cảm, sẵn sàng đối mặt với thách thức và đưa ra các quyết định nhanh chóng. Điều này có thể là một thông điệp về tầm quan trọng của lãnh đạo quyết đoán trong việc bảo vệ đất nước.

• Sự kết hợp và đoàn kết: Quang Trung cũng được miêu tả là người kết hợp và chiêu mộ binh sĩ đến đội hình của mình. Điều này có thể là một lời nhắc nhở về tầm quan trọng của sự đoàn kết và hợp tác trong cuộc sống.

• Học hỏi từ lịch sử: Sự lãnh đạo của Quang Trung có thể là một ví dụ cho sự học hỏi từ lịch sử và sự tôn trọng lịch sử dân tộc. Điều này có thể thể hiện giá trị của việc học hỏi từ những kinh nghiệm của thế hệ trước để xây dựng tương lai.

=> Thông điệp này vẫn có giá trị với cuộc sống hôm nay bởi vì nó nhấn mạnh tầm quan trọng của lòng yêu nước, lãnh đạo quyết đoán, đoàn kết và học hỏi từ lịch sử trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Những giá trị này vẫn có thể áp dụng trong nhiều khía cạnh của cuộc sống hiện đại và là nguồn cảm hứng cho thế hệ sau. 

Câu 6: Để viết bài giới thiệu về nhân vật Quang Trung trong văn bản Quang Trung đại phá quân Thanh, em sẽ nêu những ý chính nào?

Hướng dẫn trả lời:

Bài giới thiệu về nhân vật Quang Trung trong văn bản "Quang Trung đại phá quân Thanh" có thể bắt đầu bằng một sự giới thiệu tổng quan về nhân vật, sau đó tập trung vào những điểm quan trọng như tính cách và chiến công của ông. Dưới đây là một mẫu bài giới thiệu:

Quang Trung - anh hùng giữa cuộc đại phá quân Thanh

• Quang Trung, tên thật là Nguyễn Huệ, là một trong những nhân vật lừng lẫy và anh hùng vĩ đại trong lịch sử Việt Nam. Ông sống và hoạt động trong một thời kỳ lịch sử đầy biến động, khi đất nước Việt Nam đối diện với nguy cơ bị thực thể ngoại xâm quân Thanh xâm chiếm.

• Tính cách Quang Trung: Quang Trung được biết đến với tính cách quyết đoán và dũng cảm. Ông luôn sẵn sàng đối mặt với những thách thức lớn và đưa ra các quyết định nhanh chóng, đúng đắn để bảo vệ đất nước và nhân dân. Tính kiên nhẫn và quyết tâm của ông đã giúp ông vượt qua nhiều khó khăn trong hành trình đánh đuổi quân Thanh khỏi vùng đất Việt Nam.

• Chiến công anh hùng: Với lòng yêu nước cháy bỏng và tài năng chỉ huy xuất chúng, Quang Trung đã lãnh đạo cuộc kháng chiến vĩ đại và thành công để đánh bại quân Thanh. Cuộc chiến này được nhớ đến như một trong những chiến công anh hùng lịch sử của dân tộc Việt Nam, và Quang Trung được coi là một trong những anh hùng vĩ đại nhất của đất nước.

=> Bằng lòng yêu nước sâu sắc và phẩm chất dũng cảm, Quang Trung đã để lại những dấu ấn lịch sử không thể nào quên trong lòng nhân dân Việt Nam.