Soạn siêu ngắn ngữ văn 8 Cánh diều bài 2 Thực hành tiếng việt trang 46

Câu 1: Tìm một từ đồng nghĩa với từ “ngút ngát” trong khổ thơ dưới đây và cho biết vì sao từ ngút ngát phù hợp hơn trong văn cảnh này.

Sông Gâm đôi bờ trắng cát

Đả ngồi dưới bến trông nhau

Non Thần hình như trẻ lại

Xanh lên ngút ngát một màu.

(Mai Liễu)

Hướng dẫn trả lời:
Từ đồng nghĩa với "ngút ngát" trong văn bản này có thể là từ “ngút ngàn”, “bạt ngàn”, “mênh mông”. Tuy nhiên, từ "ngút ngát" phù hợp hơn trong văn cảnh này vì nó mang ý nghĩa màu xanh tươi đẹp đã che phủ hoàn toàn cả khu vực, tạo nên một bức tranh tươi đẹp và sống động. 

Câu 2: Tìm các từ trong khổ thơ dưới đây đồng nghĩa với từ “đỏ”. Sắc thái nghĩa của các từ ấy khác nhau thế nào? Vì sao đó là những từ phù hợp nhất để miêu tả sự vật?

Thủng cắp bên hông, nón đội đầu,

Khuyên vàng, yếm thắm, áo the nâu,

Trông u chẳng khác thời con gái

Mắt sáng, môi hồng, má đỏ au.

(Đoàn Văn Cừ)

Hướng dẫn trả lời:

Các từ đồng nghĩa với "đỏ" trong văn cảnh này là "thắm" và "đỏ au". Sắc thái nghĩa của các từ này khác nhau như sau:

• "Đỏ": Màu đỏ được miêu tả trực tiếp, chỉ sự màu sắc của sự vật.

• "Thắm": Từ này có thể đề cập đến màu đỏ một cách tươi sáng và tươi đẹp, thường được sử dụng để miêu tả sự tươi tắn và quyến rũ.

• "Đỏ au": Từ này cũng đề cập đến màu đỏ, nhưng có thể có ý nghĩa của sự tươi tắn, sức sống và sự trẻ trung hơn.

Cả ba từ đều phù hợp để miêu tả sự vật trong văn cảnh này vì họ đều liên quan đến màu sắc đỏ, nhưng mỗi từ mang theo một sắc thái và hình ảnh riêng biệt, giúp làm cho miêu tả thêm phong cách và hấp dẫn.

Câu 3: Tìm các từ láy trong khổ thơ dưới đây. Chỉ ra nghĩa của mỗi từ láy tìm được. Nêu tác dụng của việc sử dụng các từ láy đó đối với sự thể hiện tâm trạng của tác giả.

Mỗi lần nắng mới hắt bên song,

Xao xác, gà trưa gáy não nùng,

Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng,

Chập chờn sống lại những ngày không.

(Lưu Trọng Lư)

Hướng dẫn trả lời:

Các từ láy trong đoạn thơ này và nghĩa cuả chúng là:

“Xao xác”: Héo úa, tàn tạ, chỉ trạng thái thiếu sức sống 

“Não nùng”: Sự buồn bã, sầu não, không khí ảm đạm

“Chập chờn”: Thiếu ổn định, thiếu liên tục, bồi hồi, bồn chồn vì còn vướng bận điều gì đó. 

• Các từ láy được sử dụng để tạo ra một hình ảnh rõ ràng và cảm xúc sâu sắc trong tâm trạng của tác giả. Chúng giúp thể hiện sự chuyển động và lưu động của thời gian, cùng với những ký ức đậm đà về quá khứ.

Câu 4: Viết một đoạn văn (khoảng 5 – 7 dòng) về sắc thái nghĩa của từ rượi buồn (buồn rượi) trong bài thơ Nắng mới của Lưu Trọng Lư và sự phù hợp của từ đó đối với yêu cầu diễn tả tâm trạng của tác giả so với một số từ đồng nghĩa.

Hướng dẫn trả lời:

• Định nghĩa "rượi buồn" như một tính từ miêu tả trạng thái buồn và vẻ ủ rũ.

• Thể hiện cách tác giả Lưu Trọng Lư sử dụng từ ngữ này trong bài thơ "Nắng mới" để truyền đạt trạng thái cảm xúc buồn bã của mình.

• Miêu tả về quá khứ của tác giả, thời thơ ấu khi còn nhỏ, có mẹ, và cuộc sống đơn giản.

• Nhấn mạnh sự trống trải, hoài niệm và luyến tiếc khi tác giả nhớ về những ký ức xa xưa và người mẹ của mình.