Soạn siêu ngắn ngữ văn 8 Cánh diều bài 9 Chiều sâu của truyện Lão Hạc

CHUẨN BỊ

Câu hỏi:

- Đọc trước văn bản Chiều sâu của truyện “Lão Hạc”; tìm hiểu thêm những bài viết về tác phẩm Lão Hạc.

- Liên hệ với những hiểu biết của em về truyện Lão Hạc đã học ở Bài 6 để hiểu thêm văn bản nghị luận này.

Gợi ý:

Để trả lời câu hỏi này một cách chi tiết và đầy đủ, em có thể thực hiện các bước sau:

• Bước 1: Đọc văn bản 

Trước hết, em nên đọc kỹ văn bản "Chiều Sâu" của truyện "Lão Hạc". Trong quá trình đọc, hãy chú ý đến nội dung cụ thể của văn bản này, các ý chính mà tác giả đang trình bày và các tình huống, sự kiện quan trọng.

• Bước 2: Tìm hiểu thêm về tác phẩm "Lão Hạc"

Tìm kiếm thông tin bổ sung về tác phẩm "Lão Hạc" để hiểu sâu hơn về bối cảnh, nhân vật, và thông điệp của tác phẩm. Có thể tìm hiểu qua các nguồn tham khảo như sách, bài viết, hoặc tài liệu trực tuyến.

• Bước 3: liên hệ với kiến thức về truyện "Lão Hạc" đã học

Sử dụng kiến thức về truyện "Lão Hạc" mà bạn đã học ở Bài 6 để liên hệ với nội dung và thông điệp của văn bản "Chiều Sâu". Hãy xem xét những điểm tương đồng hoặc khác biệt, và tìm hiểu xem làm thế nào văn bản "Chiều Sâu" bổ sung hoặc phản ánh thêm về tác phẩm "Lão Hạc".

CÂU HỎI GIỮA BÀI

Câu 1: Việc đặt ra những câu hỏi ở đây nhằm mục đích gì?

Hướng dẫn trả lời:

Việc đặt ra những câu hỏi như vậy trong văn bản thường được thực hiện để hướng dẫn và tập trung sự chú ý của độc giả vào những điểm quan trọng mà tác giả muốn trình bày hoặc làm rõ trong bài viết. Các câu hỏi này giúp làm nổi bật các khía cạnh quan trọng của chủ đề và thúc đẩy người đọc suy nghĩ và tìm hiểu sâu hơn về nội dung.

Câu 2: Việc tác giả điểm lại các cuộc trò chuyện trong tác phẩm Lão Hạc nhằm làm sáng tỏ cho vấn đề nào nêu ở phần 1?

Hướng dẫn trả lời:

Việc tác giả điểm lại các cuộc trò chuyện trong tác phẩm "Lão Hạc" nhằm làm sáng tỏ cho vấn đề mà tác giả đã nêu ở phần 1 của bài viết, đó là vấn đề về hoạt động và hệ lụy của các nhóm xã hội trong xã hội. Tác giả sử dụng các cuộc trò chuyện trong tác phẩm "Lão Hạc" để minh họa và điều tra sâu hơn về cách các nhóm xã hội tương tác và ảnh hưởng đến nhau, cũng như để thể hiện sự phức tạp và đa chiều của mối quan hệ giữa các nhân vật trong truyện. Điều này giúp đọc giả hiểu rõ hơn về tình huống và mô hình xã hội trong tác phẩm và có cái nhìn sâu hơn về thông điệp mà tác giả muốn truyền đạt.

Câu 3: Điều mà người viết phát hiện ra sau "cách thức trò chuyện" là những gì?

Hướng dẫn trả lời:

Sau "cách thức trò chuyện," người viết phát hiện ra rằng các nhân vật trong tác phẩm "Lão Hạc" dần lộ ra những suy tư nội tâm của mình thông qua cách họ thể hiện và phản ứng trong cuộc trò chuyện. Điều này giúp người đọc hiểu rõ hơn về tính cách, tâm hồn và tư tưởng của từng nhân vật trong tác phẩm, từ đó cảm nhận được độ phức tạp và đa chiều của mỗi nhân vật và mối quan hệ giữa họ.

Câu 4: Từ những "điểm nhìn tự sự", người viết khẳng định điều gì?

Hướng dẫn trả lời:

Thông qua "điểm nhìn tự sự," người viết khẳng định rằng tấm lòng và quan điểm của tác giả là yếu tố quan trọng, chi phối và kết nối các góc nhìn khác trong tác phẩm. Tác giả sử dụng quan điểm và cảm xúc cá nhân để xây dựng và truyền tải thông điệp chính của tác phẩm.

Câu 5: Luận điểm được trình bày ở phần 3 là gì? 

Hướng dẫn trả lời:

Luận điểm được trình bày ở phần 3 của văn bản là về tình thế lựa chọn của Lão Hạc: “Từ việc miêu tả hoạt động giao tiếp của các nhân vật, tác giả đã gián tiếp đưa ra một tình thế lựa chọn của lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu”. Tác giả đã sử dụng các dấu hiệu và miêu tả trong giao tiếp của các nhân vật để chuẩn bị cho điểm này. 

Câu 6: Có thể xem phần 4 là kết bài không? Vì sao?

Hướng dẫn trả lời:

Phần 4 của văn bản có thể được xem là kết bài vì nó thường tổng hợp, rút ra những điểm chính và nhấn mạnh lại luận điểm mà tác giả muốn truyền đạt trong bài viết.

CÂU HỎI CUỐI BÀI 

Câu 1: Dựa vào nhan đề và các phần của văn bản, hãy chỉ ra luận đề và những luận điểm được triển khai trong văn bản.

Hướng dẫn trả lời:

• Luận đề: Tầm quan trọng của tư tưởng và nghệ thuật ẩn sau tác phẩm "Lão Hạc."

• Luận điểm:

• Trong tác phẩm "Lão Hạc," tác giả đã sử dụng các cuộc trò chuyện giữa ông giáo và lão Hạc, đặc biệt là qua hai lần gặp gỡ, để thể hiện và phân tích tính cách của nhân vật;
• Bằng cách thể hiện nội dung của những cuộc trò chuyện này, tác giả đã gián tiếp khám phá và thể hiện tình thế lựa chọn của lão Hạc, đối diện với sự lựa chọn giữa cuộc sống và cái chết, cùng với những hệ luỵ mà nó mang lại 

Câu 2: Đọc kĩ phần 2 của văn bản và trả lời các câu hỏi sau (có thể dùng lời văn, bảng biểu hoặc sơ đồ tư duy):

a. Luận điểm của phần này có mối quan hệ như thế nào với luận đề?

b. Xác định lí lẽ và bằng chứng được sử dụng để làm sáng tỏ luận điểm.

c. Nhận xét về cách trích dẫn và phân tích bằng chứng của người viết.

Hướng dẫn trả lời:

a. Luận điểm liên kết chặt chẽ với luận đề, giúp làm rõ hơn nội dung của văn bản.

b. 

Lí lẽ: Cách thức trò chuyện đã ẩn tàng nhiều ý nghĩa sâu xa hơn là bản thân những lời trò chuyện. => Được chứng minh bằng cách: Nêu ra số lần ông giáo và lão Hạc trò chuyện. Ông giáo là người kể chuyện.

Lí lẽ: Giấu đến tận cùng số phận nhân vật, thỉnh thoảng hé mở vài cảnh huống gây sự hiểu lầm, rồi cuối cùng giải tỏa sự hiểu lầm ấy là một thành công đặc sắc của nghệ thuật tự sự Nam Cao ở truyện này. => Được chứng minh bằng cách: Phân tích cuộc trò chuyện giữa các nhân vật

Lí lẽ: Cái nhìn từ tấm lòng tác giả là mạch chủ đạo, chi phối và liên kết các điểm nhìn khác. => Được chứng minh bằng cách: Phân tích sự thay đổi mạch kể chuyện.

c. Cách người viết sử dụng lí lẽ và bằng chứng để làm sáng tỏ các luận điểm chính trong văn bản rất thuyết phục, xác thực và được trình bày theo một trình tự hợp lí. Lí lẽ và bằng chứng được sử dụng ngay sau luận điểm chính mà nhờ đó vấn đề nghị luận được làm sáng rõ hơn.

Câu 3: Luận điểm được trình bày trong phần 3 góp phần làm sáng tỏ luận đề như thế nào? Nhận xét về cách lập luận được sử dụng trong phần này.

Hướng dẫn trả lời:

Luận điểm được trình bày trong phần 3 đã tận dụng việc phân tích chi tiết hoạt động giao tiếp của các nhân vật và thể hiện rõ sự lựa chọn của lão Hạc (trong cuộc đối mặt giữa cái sống và cái chết cùng với những hệ luỵ kèm theo) để làm sáng tỏ hơn giá trị tư tưởng có trong tác phẩm Lão Hạc.

Câu 4: Phần 4 khái quát điều gì? Vấn đề nghị luận được khẳng định như thế nào?

Hướng dẫn trả lời:

Phần 4 tổng kết nội dung bài viết toàn diện. Điều này đưa ra luận điểm mạnh mẽ rằng truyện của Nam Cao không thuộc loại truyện đơn giản với cấu trúc và sự phát triển hai khía cạnh của câu chuyện

Câu 5: Văn nghị luận nghiêng về lí lẽ, bằng chứng nhưng cũng giàu tính biểu cảm. Hãy dẫn ra một đoạn văn trong văn bản thể hiện rõ tình cảm trân trọng, mến phục của người viết đối với tài năng nghệ thuật của Nam Cao.

Hướng dẫn trả lời:

Tình cảm trân trọng, mến phục của người viết đối với tài năng nghệ thuật của Nam Cao được thể hiện trong đoạn văn sau:

Như ta thấy, Nam Cao chỉ để cho lão Hạc tiếp xúc với ông giáo cả thay hai lần - lần một đến thăm, trò chuyện, bộc lộ ý định bán chó, lần hai, ngay hôm sau khi bán chó, lão đến để gửi vườn và tiền. Toàn bộ câu chuyện là do nhân vật ông giáo kể lại hai lần gặp gỡ chủ yếu của mình với lão Hạc, ngoài ra còn hai lần khác nữa: lần nói chuyện với vợ và lần nói chuyện với Binh Tư. Như vậy, hầu như từ đầu đến cuối truyện toàn thấy các cuộc trò chuyện mà thôi. Nếu không cao tay truyện sẽ trở nên đơn điệu, xuôi chiều, có nguy cơ nhạt nhẽo. Lựa chọn cách này, Nam Cao khắc phục bằng cách nào? Đã là trò chuyện thì ắt phải có nội dung. Đương nhiên nội dung câu chuyện là quan trọng, nó cho ta biết có những chuyện gì đó - Song ở điểm này, Nam Cao dường như cho phơi bày ra hết, không giấu giếm, không nửa vời. Nhưng không chỉ có thế, có lẽ cái quan trọng hơn đối với tác giả là cái cách thức trò chuyện giữa hai người (bộc lộ qua điệu bộ, cử chỉ, giọng điệu, sự ngắt quãng, tâm thế người nói và tâm thế người nghe...). Cả hai lần trò chuyện ta thấy lão Hạc là người trong tâm thế của kẻ đi nhờ cậy, cho nên lão nhẩn nha, rề rà, vừa nói vừa nghĩ, vừa nghe ngóng, vừa băn khoăn thăm dò xem hiệu quả lời nói của mình đối với người nghe như thế nào... Còn ông giáo - người nghe vừa nghe vừa đánh giá, liên tưởng về thân phận mình, vừa cố nhận biết cho được những ý nghĩ thực của lão Hạc, vừa điều chỉnh những đánh giá của mình sao cho đúng đắn... Chính qua cái đánh thức trò chuyện này các nhân vật cứ dần dần lộ ra mỗi lúc một rõ nét những suy tư nội tâm của mình: một bên là người già cả đầy lo âu toan tính một cách tội nghiệp theo tinh thần khắc kỉ và lòng đầy cảm thương, chia sẻ, muốn an ủi, vỗ về... Cách thức trò chuyện đã ẩn tàng nhiều ý nghĩa sâu xa hơn là bản thân những lời trò chuyện. Vậy là không cần hành động, không cần biến cố (hai yếu tố này đã bị thiểu giảm tới mức tối đa), tác giả đã cho tính cách nhân vật thong thả hiện qua hai cuộc trò chuyện, nhờ vào đó để triển khai tâm tưởng bề sâu của nhân vật. Chân dung nhân vật như móc vào tâm trí người đọc. Đây cũng là một ưu thế của cây bút Nam Cao. 

Câu 6: Văn bản này giúp em hiểu sâu sắc hơn điều gì về truyện ngắn Lão Hạc?

Hướng dẫn trả lời:

Văn bản này giúp em thấu hiểu sâu sắc hơn về khía cạnh nghệ thuật ẩn sau truyện ngắn "Lão Hạc," đặc biệt trong việc tác giả sử dụng các tình huống giao tiếp để phác họa tính cách nhân vật, thể hiện sự biến đổi trong tâm trạng của họ, và làm rõ tình thế quan trọng mà lão Hạc phải đối mặt (sự lựa chọn giữa sự sống và sự chết, cùng với những hệ luỵ mà nó mang lại).