Soạn mới giáo án Ngữ văn 8 cánh diều bài 2 Đọc 1: Nắng mới

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu về tác giả

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS

GV mời HS dựa vào nội dung chuẩn bị ở nhà:

- Trình bày hiểu biết của em về tác giả Lưu Trọng Lư?

- Em hãy trình bày xuất xứ của văn bản

Bước 2: Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ

Các nhóm thảo luận để vẽ sơ đồ tóm tắt những nội dung chính về tác giả và tác phẩm

Bước 3: HS tiến hành thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện 1 nhóm lên bảng vẽ sơ đồ, yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu về thơ bảy chữ, bố cục, mạch cảm xúc, cảm hứng chủ đạo

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

-         GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã học ở nhà:

+ Thế nào là thơ bảy chữ? Em hãy trình bày các đặc điểm của thể thơ này

+ Em hãy trình bày những hiểu biết của em về mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

HS dựa vào phần tìm hiểu ở nhà và những kiến thức đã được tìm hiểu ở phần Tri thức Ngữ văn để chuẩn bị câu trả lời cho các câu hỏi trên

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời một số HS đứng lên trả lời câu hỏi, yêu cầu các HS khác nhận xét, góp ý và bổ sung

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Lưu Trọng Lư (19/6/1912 – 10/8/1991) là một nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, quê làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình trong một gia đình quan lại xuất thân nho học.

- Ông học đến năm thứ ba tại trường Quốc học Huế thì ra Hà Nội làm văn, làm báo để kiếm sống. Ông là một trong những nhà thơ khởi xướng Phong trào Thơ mới và rất tích cực diễn thuyết bênh vực “Thơ mới” đả kích các nhà thơ “cũ”.

- Phong cách nghệ thuật: giọng thơ trong trẻo, ý thơ tinh tế

- Tác phẩm chính: Tiếng thu (1939); Tỏa sáng đôi bờ (1959); Người con gái sông Gianh (1966), ..

b. Tác phẩm

Bài thơ “Nắng mới” được trích từ tập thơ “Tiếng thu”, xuất bản năm 1939

2. Thơ bảy chữ; bố cục, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo trong bài thơ

a. Thơ bảy chữ

- Thơ bảy chữ là thể thơ mỗi dòng có bảy chữ. Các dòng trong bài thơ thường ngắt nhịp 4/3. Cách ngắt nhịp còn phụ thuộc vào nghĩa của câu thơ, dòng thơ. Ví dụ:

Tà áo nâu/ in giữa cánh đồng

Gió chiều cuốn bụi/ bốc sau lưng

Bóng u/ hay bóng người thôn nữ

Cúi nón mang đi/ cặp má hồng.

(Đường về quê mẹ - Đoàn Văn Cừ)

- Bài thơ bảy chữ thường có nhiều vần. Vần thường là vần chân (được gieo ở cuối dòng thơ thứ nhất, thứ hai, thứ tư ở mỗi khổ), có thể gieo vần liền (vần được gieo liên tiếp ở các dòng thơ) hoặc vần cách (vần không được gieo liên tiếp mà thường cách ra một dòng thơ).

b. Bố cục, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo trong bài thơ

- Bố cục là sự tổ chức, sắp xếp các dòng thơ, khổ thơ tương ứng với một nội dung nhất định để tạo thành một bài thơ

- Mạch cảm xúc là diễn biến dòng cảm xúc, tâm trạng của tác giả trong bài thơ

- Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ là trạng thái cảm xúc, tình cảm mãnh liệt được thể hiện xuyên suốt tác phẩm nhằm thể hiện tư tưởng của tác giả.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ Nắng mới

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV mời đại diện các nhóm dựa vào nội dung đã đọc ở nhà để trả lời các câu hỏi liên quan đến văn bản Nắng mới

+ Trình bày những đặc điểm của thể thơ bảy chữ được thể hiện qua bài thơ Nắng mới

+ Bài thơ viết về ai, viết về điều gì? Người đang bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ là ai?

+ Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc qua các phần của bài thơ

+ Xác định cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Nắng mới

+ Theo em, nhan đề của bài thơ được đặt theo cách như thế nào trong 4 cách dưới đây?

(1) Một hình ảnh khơi nguồn cảm hứng cho tác giả

(2) Một sự việc gây ấn tượng sâu sắc cho tác giả

(3) Một đề tài khái quát nội dung của cả bài thơ

(4) Một âm thanh đặc biệt trong cảm nhận của tác giả

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- Các nhóm tiếp nhận nhiệm vụ, tiến hành thảo luận để trả lời.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận

- GV mời đại diện các nhóm lên bảng yêu cầu các nhóm khác nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập

- GV nhận xét, chốt kiến thức

Nhiệm vụ 2: Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

Dựa vào văn bản cùng với phần chuẩn bị ở nhà chia lớp thành 3 nhóm để trả lời các câu hỏi sau:

+ Em có nhận xét gì về những hình ảnh xuất hiện trong khổ thơ đầu?

+ Nhân vật "tôi" đã thể hiện tình cảm, cảm xúc gì trong khổ thơ thứ nhất? Tình cảm, cảm xúc đó được thể hiện qua những từ ngữ nào?

+ Chỉ ra các từ láy và tác dụng của chúng trong việc thể hiện tâm trạng ấy

Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập

I. Đặc điểm về thể thơ, mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài thơ Nắng mới

a. Đặc điểm về thể thơ

- Mỗi dòng có bảy chữ

- Cách ngắt nhịp trong bài thơ: 3/4, 4/3, 2/5. Nhịp thơ đa dạng nhưng nhịp nhàng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình.

- Cách gieo vần trong bài thơ: vần chân liền và vần chân cách: tạo nhạc tính cho bài thơ.

b. Bố cục, mạch cảm xúc

- Bố cục:

+ Khổ 1: Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

+ Khổ 2, 3: Hình ảnh người mẹ trong kí ức của tác giả

- Mạch cảm xúc:

+ Khổ 1: Nỗi buồn da diết, cảm thấy trống vắng vì thiếu mẹ được thức dậy trong tâm hồn nhà thơ bởi những tín hiệu đặc biệt

+ Khổ 2, 3: Nỗi nhớ và niềm hạnh phúc trong tâm tưởng tác giả khi hồi tưởng lại những kí ức tươi đẹp của tuổi thơ thuở còn có mẹ

-> Bố cục và mạch cảm xúc của bài thơ được thể hiện theo trình tự thời gian, từ hiện tại ngược về quá khứ, nhằm nhấn mạnh tình cảm yêu thương sâu đậm của tác giả dành cho người mẹ của mình

c. Cảm hứng chủ đạo: Nỗi nhớ thương sâu sắc của tác giả dành cho người mẹ

d. Nhan đề

Bài thơ có nhan đề Nắng mới. Đây là hình ảnh gây ấn tượng, khơi nguồn cảm hứng cho tác giả, thúc dậy những kỉ niệm đẹp về mẹ ntrong kí ức thuở lên mười (-> Chọn (1))

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Những tín hiệu đánh thức kí ức về người mẹ trong tâm tưởng của nhà thơ

- Hình ảnh làng quê: “nắng mới”, “gà trưa” => đây là những hình ảnh quen thuộc gắn liền với làng quê Việt Nam.

-- Trong khổ thơ thứ nhất nói riêng và trong cả bài thơ nói chung, nhân vật “tôi” có tâm trạng buồn, nhớ thương sâu sắc người mẹ đã khuất của mình. Tình cảm, cảm xúc đó được thể hiện qua các từ ngữ “nhớ”, “chửa xoá mờ”

- Các từ láy xuất hiện trong đoạn một “xao xác”, “não nùng”, “chập chờn” được sử dụng rất giàu sắc thái biểu cảm. Cụ thể: