Bài soạn lớp 8: Nói quá

[toc:ul]

I. Nói quá và tác dụng của nói quá

Ví dụ: Đọc các câu tục ngữ, ca dao sau và trả lời câu hỏi:

a. Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng.

Ngày tháng mười chưa cười đã tối.

                                    (Tục ngữ)

b. Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày.

    Ai ơi bưng bát cơm đầy

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần.

                                              (Ca dao)

1. Nói Đêm tháng nằm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày có quá sự thật không ? Thực chất, mấy câu này nhằm nói điều gì ?

2. Cách nói như vậy có tác dụng gì ?

Trả lời:

1. Nói Đêm tháng nằm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng mười chưa cười đã tối và Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày là nói quá sự thật.

Thực chất mấy câu này nhằm muốn nói:

• Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng ->Đêm tháng năm rất ngắn
• Ngày tháng mười chưa cười đã tối -> Ngày tháng mười rất ngắn
• Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày -> mồ hôi đổ rất nhiều

2. Cách nói như vậy có tác dụng:

• Nói Đêm tháng nằm chưa nằm đã sáng
• Ngày tháng mười chưa cười đã tối

=>Nhấn mạnh đặc điểm của đêm tháng năm và ngày tháng mười nhằm giúp người nông dân biết về thời gian mà điều chỉnh công việc cho hợp lí.

• Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày => cho thấy được nổi vất vả của người nông dân như thế nào để làm ra được hạt lúa gạo.

Như vậy, việc nói quá trên có tác dụng nhấn mạnh ý và làm tăng giá trị biểu cảm của câu.

Ghi nhớ: Nói quá là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.

[Luyện tập] Câu 1: Tìm biện pháp nói quá và giải thích ý nghĩa của chúng trong các ví dụ sau:

a. Bàn tay ta làm nên tất cả

Có sức người sỏi đá cũng thành cơm.

(Hoàng Trung Thông, Bài ca vỡ đất)

b. Anh cứ yên tâm, vết thương mới chỉ sướt da thôi. Từ giờ đến sáng em có thể đi lên đến tận trời được.

(Nguyễn Minh Châu, Mảnh trăng cuối rừng)

c. [...] Cái cụ bá thét ra lửa ấy lại xử nhũn mời hắn vào nhà xơi nước.

(Nam Cao, Chí Phèo)

Trả lời:

[Luyện tập] Câu 2: Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống l...l để tạo ...

Điền các thành ngữ sau đây vào chỗ trống l...l để tạo biện pháp tu từ nói quá: bầm gan tím ruột, chó ăn đá gà ăn sỏi, nở từng khúc ruột, ruột để ngoài da, vắt chân lên cổ.

a. Ở nơi l...l thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.

b. Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng l...l.

c. Cô Nam tính tình xởi lởi, l...l.

d. Lời khen của cô giáo làm cho nó l...l.

e. Bọn giặc hoảng hồn l...l mà chạy.

Trả lời:

a. Ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi thế này, cỏ không mọc nổi nữa là trồng rau, trồng cà.

b. Nhìn thấy tội ác của giặc, ai ai cũng bầm gan tím ruột

c. Cô Nam tính tình xởi lởi, ruột để ngoài da.

d. Lời khen của cô giáo làm cho nó nở từng khúc ruột.

e. Bọn giặc hoảng hồn vắt chân lên cổ mà chạy.

[Luyện tập] Câu 3: Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: ...

Đặt câu với các thành ngữ dùng biện pháp nói quá sau đây: nghiêng nước nghiêng thành, dời non lấp biển, lấp biển vá trời, mình đồng da sắt, nghĩ nát óc.

Trả lời:

• Nàng Kiều có sắc đẹp nghiêng nước nghiêng thành.
• Có trí tuệ con người mới có thể dời non lấp biển.
• Nhân dân ta biết đoàn kết thì có thể lấp biển vá trời.
• Thánh Gióng là một vị thần mình đồng da sắt.
• Nghĩ nát óc cũng không thể giải được bài toán này.

[Luyện tập] Câu 4: Tìm năm thành ngữ so sánh có dùng biện pháp nói quá.

Trả lời:

• Khỏe như voi
• Đen như cột nhà cháy
• Nhanh như gió
• Chậm như rùa
• Đẹp như tiên

[Luyện tập] Câu 5: Viết một đoạn văn hoặc làm một bài thơ có sử dụng biện pháp nói quá

Trả lời:

Tôi và Hải chơi với nhau từ bé. Nhà tôi với nhà Hà cách nhau bởi một bức tường rào. Chiều nào cũng vậy, sau giờ học chúng tôi lại kéo ra sân đánh cầu lông cùng lũ bạn. Cùng tuổi, học cùng lớp, nhưng người Hà cao như cây chuối hột còn tôi thì thấp lè tè, nên đi đâu cũng bị mọi người trêu chọc. Lên lớp 6, Hà theo bố mẹ di cư vào Sài Gòn sống, tiễn bạn tôi chỉ biết chúc bạn bình yên mà nước mắt cứ rơi như mưa. Không được sống gần nhau nhưng chúng tôi vẫn thân thiết với nhau, vẫn thường xuyên liên lạc cho nhau qua thư từ và điện thoại. Hà là một cô bạn tốt mà tôi có được, do đó, sau này, dù có phải đi lên đến tận trời, tôi cũng sẽ nhất định tìm gặp lại bạn.

[Luyện tập] Câu 6: Phân biệt biện pháp tu từ nói quá và nói khoác.

Trả lời:

• Giống nhau: cùng nói quá sự thật, cùng phóng đại sự việc, hiện tượng khác.
• Khác nhau:
• Nói quá chỉ là cách nói phóng đại quá sự thật (chứ không phải sai sự thật), mục đích là để làm nổi bật bản chất của sự thật, giúp người đọc (người nghe) nhận thức sự thật rõ ràng hơn → tác động tích cực.
• Nói khoác làm cho người nghe tin vào điều không có thực, tạo ra sự khôi hài hoặc chê bai làm cho người đọc (người nghe) bật cười chế nhạo → tác động tiêu cực