Giáo án vật lí 10 cánh diều

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1. Tìm hiểu tốc độ trung bình

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV giảng giải cho HS hiểu về khái niệm tốc độ trung bình thông qua ví dụ về cuộc thi chạy của các động viên ở phần khởi động.

 - GV yêu cầu HS quan sát hình 1.2 trả lời câu hỏi: Ở hình 1.2, kim của đồng hồ đo tốc độ trên ô tô chỉ vào con số ứng với vạch giữa 80 và 100; kim này đang chỉ tốc độ trung bình hay tốc độ tức thời của ô tô? (tốc độ tức thời)

- Sau khi HS trả lời, GV tiếp tục đặt câu hỏi:

+ Thế nào là tốc độ tức thời?

+ Thế nào là túc độ trung bình của một vật chuyển động?

+ Tốc độ trung bình được tính bằng công thức nào?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin sgk, trả lời câu hỏi.

- GV quan sát quá trình HS thực hiện, hỗ trợ khi HS cần.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện 2- 3 HS đứng dậy trình bày câu trả lời

- HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

Nhiệm vụ 2. Tìm hiểu đơn vị đo tốc độ

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS đọc thông tin mục 2 sgk trả lời câu hỏi:

(1) Quãng đường được đo bằng đơn vị nào?

(2) Thời gian được đo bằng đơn vị nào?

(3) Từ câu (1) và (2) em hãy cho biết đơn vị đo tốc độ là gì? Kí hiệu?

- GV cùng HS rút ra các kết luận về đơn vị đo tốc độ.

- GV yêu cầu HS trả lời (?) sgk: Một vận động viên đã chạy 10 000m trong một thời gian là 36 phút 23 giây 44. Tính tốc độ trung bình của vận động viên đó theo đơn vị là m/s?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS quan sát hình ảnh, đọc thông tin sgk, trả lời câu hỏi

- GV quan sát quá trình HS thực hiện, hỗ trợ khi HS cần.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- Đại diện 2- 3 HS đứng dậy trình bày câu trả lời

- HS khác nhận xét, đánh giá, bổ sung

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuẩn kiến thức, chuyển sang nội dung mới.

I. Tốc độ

1. Tốc độ trung bình

- Tốc độ trung bình là đại lượng đặc trưng cho độ nhanh, chậm của chuyển động và được tính bằng thương số giữa quãng đường đi được với khoảng thời gian đi hết quãng đường ấy.

- Công thức:

Trong đó:

·         là tốc độ trung bình

·        S là quãng đường vật đi được

·        t là thời gian.

- Tốc độ trung bình tính trong một thời gian rất ngắn được gọi là tốc độ tức thời.

2. Đơn vị đo tốc độ

- Quãng đường được đo bằng mét (m)

- Thời gian được đo bằng giây (s)

=> Vận tốc trung bình được tính bằng mét trên giây (m/s).

- Lưu ý: Việc lựa chọn đơn vị đo còn phụ thuộc vào tình huống.

- Bài giải:

Đổi: 36 phút 23 giây 44 = 2183,44 (giây)

Tốc độ trung bình của vận động viên theo đơn vị m/s là:

 =   4,58 (m/s)

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV cho HS quan sát hình 1. 3 vừa đọc vừa phân tích cho HS hiểu:

+ GV giải thích và chỉ rõ trên hình để giúp HS hình thành khái niệm quãng đường.

+ GV giải thích và chỉ rõ trên hình để giúp HS hình thành khái niệm độ dịch chuyển.

- GV đặt câu hỏi: Khi nào quãng đường và độ dịch chuyển của một vật chuyển động có cùng độ lớn?

- GV yêu cầu HS đọc (?) sgk và trả lời: Một xe ô tô xuất phát từ tỉnh A, đi đến tỉnh B, rồi lại trở về vị trí xuất phát ở tỉnh A. Xe này đã dịch chuyển so với vị trí xuất phát một đoạn bằng bao nhiêu?

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS lắng nghe, tiếp nhận câu hỏi, trả lời

- GV phân tích và hướng dẫn vấn đề HS còn chưa nắm được.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS trình bày câu trả lời, ghi chép nội dung chính.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận, chuyển sang nội dung mới.

II. Quãng đường và độ dịch chuyển

+ Quãng đường là độ dài tuyến đường mà vật đã đi qua.

+ Độ dịch chuyển là khoảng cách mà vật di chuyển theo một hướng xác định.

=> Quãng đường là một đại lượng vô hướng. Độ dịch chuyển là một đại lượng vec tơ, có độ lớn và hướng xác định.

- Quãng đường và độ dịch chuyển của một vật chuyển động có cùng độ lớn khi có cùng vận tốc và thời gian.

- Đáp án (?): Bằng 0

=> Quãng đường đi > độ dịch chuyển.

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV yêu cầu HS tìm trường hợp cần phải biết cả vận tốc và hướng mà vận tốc đang chuyển động.

- GV phân tích và rút ra khái niệm vận tốc.

- GV phân tích ví dụ sgk, từ đó đưa ra cách tính vận tốc nếu biết độ dịch chuyển trong một khoảng thời gian.

- GV đưa ra công thức tính vận tốc.

- GV yêu cầu HS thảo luận, trả lời câu hỏi sgk: Vận tốc của một vật là không đổi nếu nó chuyển động với tốc độ không đổi theo một hướng xác định. Tại sao nếu vật di chuyển theo đường cong thì vận tốc của vật là thay đổi?

- Từ kiến thức đã học ở các mục trước, GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập: Phát biểu nào sau đây nói về vận tốc, quãng đường, độ dịch chuyển?

a) Con tàu đã đi 200km về phía Đông Nam

b) Một xe ô tô đã đi 200km từ Hà Nội đến Nam Định.

c) Một thùng hàng được kéo thẳng đứng lên với mỗi 2m trong một giây.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận thông tin từ giáo viên, suy nghĩ trả lời câu hỏi.

- GV giảng giải, đặt câu hỏi, cùng HS giải quyết vấn đề.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS trả lời, trình bày câu trả lời trước lớp.

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận.

III. Vận tốc

- Vận tốc được xác định bằng độ dịch chuyển trên khoảng thời gian thực hiện độ dịch chuyển ấy.

- Vận tốc là một đại lượng vectơ

- Nếu biết độ dịch chuyển trong một khoảng thời gian, thì vận tốc được xác định là:

- Công thức xác định vận tốc là:

Trong đó:

·       v là vận tốc

·        d là giá trị độ dịch chuyển

·        t là khoảng thời gian diễn ra độ dịch chuyển đó.

- Đơn vị đo vận tốc: m/s

- Đáp án (?):

+ Khi vật chuyển động theo đường cong thì độ dịch chuyển  của vật thay đổi dẫn đến vectơ thay đổi do đó vận tốc của vật thay đổi

+ a) độ dịch chuyển

   b) quãng đường

   c) vận tốc

HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1. GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

- GV hướng dẫn và giải thích cho HS biết phương pháp về đo tốc độ thông qua các ví dụ cụ thể.

- GV yêu cầu HS đọc thông tin ở mục 2 và trả lời câu hỏi: Có những cách nào để đo tốc độ trong phòng thực hành?

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu cầu:

+ Nhóm 1 + 3: Tìm hiểu về cách dùng cổng quang điện và đồng hồ đo thời gian hiện số.

+ Nhóm 2 + 4: Tìm hiểu cách dùng xe kĩ thuật số.

- Sau khi các nhóm thảo luận, trình bày, GV yêu cầu: So sánh các phương pháp đo tốc độ được trình bày ở trên, rút ra một số ưu điểm và nhược điểm của chúng?

- GV hướng dẫn cho HS tìm hiểu và thực hiện thí nghiệm đo tốc độ bằng dụng cụ thực hành theo các bước tực hiện ở sgk. GV yêu cầu HS ghi kết quả vào bảng 1.1 sgk.

Bước 2. HS thực hiện nhiệm vụ học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, thảo luận, tìm hiểu và suy nghĩ trả lời.

- HS quan sát thí nghiệm, tính kết quả.

Bước 3. Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận

- HS trình bày câu trả lời và báo cáo kết quả thực hành.

- HS khác nhận xét, bổ sung, đóng góp ý kiến cho bạn (nếu có).

Bước 4. Đánh giá kết quả thực hiện

- GV đánh giá, nhận xét, kết luận.

IV. Một số phương pháp đo tốc độ

1. Phương pháp đo tốc độ

- Xác định tốc độ của một vật chuyển động bằng cách đo thời gian vật đi giữa hai vị trí xác định và khoảng cách (hay quãng đường) giữa chúng.

- Trong nhiều trường hợp có thể không đo trực tiếp được quãng đường bằng dụng cụ đo độ dài mà phải qua các bước trung gian.

2. Đo tốc độ trong phòng thực hành

- Dùng cổng quang điện và đồng hồ đo thời gian hiện số

+ Tốn nhiều bước tính

+ Sai số có thể bé

- Dùng xe kĩ thuật số

+ Nhanh gọn, tính luôn được tốc độ của xe bằng bộ phận xử lí được lập trình.

+ Sai số nhỏ.

- Thí nghiệm đo tốc độ bằng dụng cụ thực hành (sgk)

Lần đo

1

2

3

Thời gian (s)

0,101

0,098

0,102

Hình thức đánh giá

Phương pháp đánh giá

Công cụ đánh giá

Ghi chú

Đánh giá thường xuyên (GV đánh giá HS, HS đánh giá HS)

- Vấn đáp.

- Kiểm tra viết, kiểm tra thực hành.

- Các loại câu hỏi vấn đáp, bài tập.