Soạn mới giáo án Ngữ văn 11 CTST bài 6 Văn bản 4: Kiến và người

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

SẢN PHẨM DỰ KIẾN

Nhiệm vụ 1: Nhận biết những đặc điểm của truyện ngắn trong văn bản Kiến và người

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm đôi, thực hiện yêu cầu:

·      Liệt kê các sự kiện chính trong văn bản và cho biết những dấu hiệu nào giúp bạn nhận biết “Kiến và người” là một truyện ngắn.

·      Câu chuyện được kể từ ngôi kể nào, qua điểm nhìn của ai? Theo bạn, việc sử dụng ngôi kể, điểm nhìn như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện chủ đề, thông điệp của tác phẩm?

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả chuẩn bị.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

I. Đặc điểm truyện ngắn trong Kiến và người

1. Các sự kiện chính trong văn bản

- Ở ngoài sân giếng, đàn kiến đã bắt đầu tấn công, bò lên cần kéo nước. Mọi người chạy vào trong nhà, chốt chặn cửa tìm kiếm giẻ bao để lấp kín ngóc hang ngạch kẽ.

- Đàn gà đàn lợn bắt đầu bị kiến tấn công chạy toán loạn, phá chuồng rầm rập.

- Sáng hôm sau, bọn kiến bò vào khắp nhà, gần như mọi ngóc ngách trong căn nhà đều nằm dưới sự kiểm soát của chúng.

- Mọi người lấy giẻ quấn quanh người, tháo chạy khỏi sự tấn công của đàn kiến, người mẹ liên tục vấp ngã, bị kiến rúc vào mắt.

- Gia đình tháo chạy được ra đường quốc lộ, còn nhà cửa, nương rẫy đã đốt cháy hết.

- Cuối cùng mẹ mất có thể là vì nọc kiến độc, bố hóa điên vì mất trắng tài sản.

2. Đặc điểm của truyện ngắn

- Nhân vật: nhân vật chính là người kể chuyện xưng “cháu”, ngoài ra có những nhật vật khác như người mẹ, “bố cháu”,…

- Tình huống: văn bản có nhiều tình huống kịch tính khi gia đình bị kiến tấn công.

- Cốt truyện: đơn giản, cô đúc, tập trung xoay quanh một tình huống là những cuộc tấn công liên tiếp của đàn kiến.

- Các sự kiện tập trung vào biến cố của gia đình phải nghĩ cách chống lại đàn kiến và cuối cùng phải đốt hết nhà cửa, nương rẫy rồi tháo chạy khỏi ngôi rừng.

- Điểm nhìn: thống nhất là ngôi kể thứ nhất số ít (lời kể của người con trong gia đình và xưng “cháu”).

3. Ngôi kể và tác dụng

- VB dễ nhận diện ngôi kể là ngôi thứ nhất số ít, xưng “cháu”, còn điểm nhìn thì có khi là qua “cháu” – người con trai, có khi là qua "bo cháu”, nhưng đa phần là qua “cháu”.

=> Điều này giúp cho việc thể hiện chủ đề cũng như thông điệp của tác phẩm được khách quan và đa diện hơn.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu cách ứng xử của các nhân vật

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

GV yêu cầu HS thảo luận nhóm nhỏ (4 -6 HS), trả lời câu hỏi sau:

·      Chỉ ra điểm tương đồng và khác biệt trong cách ứng xử của “bố cháu” so với “mẹ cháu”, “cháu”, “em cháu”, trước cuộc tấn công của bầy kiến.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả chuẩn bị.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

Nhiệm vụ 2: Phân tích ý nghĩa của hình tượng bầy kiến và những yếu tố tưởng tượng, hư cấu trong văn bản.

Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập

·     Phân tích ý nghĩa của hình tượng bầy kiến và nhận xét về cách đặt nhan đề của tác giả.

·     Nhận xét vai trò của tưởng tượng, hư cấu trong truyện ngắn “Kiến và người”.

Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ

- HS vận dụng kiến thức đã học và trả lời câu hỏi.

- GV quan sát, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần thiết).

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận hoạt động và thảo luận

- GV mời 1 – 2 HS trình bày kết quả chuẩn bị.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.

I. Cách ứng xử của các nhân vật.

1. Điểm tương đồng và khác biệt trong cách ứng xử của “bố cháu” so với “mẹ cháu”, “cháu”, “em cháu”, trước cuộc tấn công của bầy kiến.

Mặc dù có điểm tương đồng là cùng nghĩ cách thoát khỏi đàn kiến, nhưng cách của người bố cuồng nhiệt, bạo liệt, cực đoan, một mất một còn hơn là những người còn lại trong gia đình. Ví dụ, người mẹ thì nghĩ “Đất rừng của chúng, đâu phải của mình”, còn người bố thì nghĩ “Vì năm nay ta được mùa... Hễ có của là có đứa dòm”. Từ đó cho thấy thái độ khai thác, tấn công vào tự nhiên, phá huỷ tính chất thuận tự nhiên thì sẽ phải nhận những hậu quả đáng tiếc.

II. Ý nghĩa của hình tượng bầy kiến và những yếu tố tưởng tượng, hư cấu trong văn bản.

1. Ý nghĩa của hình tượng bầy kiến

- Bầy kiến ở đây đại diện cho các sinh vật tự nhiên bị bứt ra khỏi cuộc sống thuận tự nhiên, trái với quy luật thì sẽ phản kháng, quay lại chống đối và tiêu diệt những gì làm hại đến đời sống của chúng. Gợi ý HS phân tích nhan đề Kiến và người, tác giả muốn đặt tự nhiên và con người ở hai vị trí ngang nhau, trong đó, mối quan hệ là tương hỗ, qua lại, tương tác (từ “và” có vai trò kết nối hai yếu tố đẳng lập chứ không phải từ “hoặc” hay từ “chống lại”), tức là “cộng sinh” (dựa vào nhau cùng sống). “Kiến” được đặt trước “Người” có thể cũng có dụng ý ưu tiên, trước con người, chúng ta phải quan tâm hơn đến tự nhiên, đừng đặt con người là trung tâm, cao hơn tự nhiên để hành xử theo kiểu áp đặt, tấn công, chống đối.

2. Vai trò của tưởng tượng, hư cấu